staleend 1.0
Semagram (extra betekenisinformatie)
Een staleend…
is een eend; is een vogel; is een dier
- [Functie] dient om wilde eenden naar een eendenkooi te lokken, zodat die gevangen kunnen worden
- [Woongebied] leeft in en rondom een eendenkooi
- [Eigenschap of hoedanigheid algemeen] is tam of halftam
- [Bezitter of eigenaar] wordt gehouden door een kooiker
Algemene voorbeelden
Voor de vangst van eenden met een eendenkooi worden zogenaamde staleenden ingezet. Dat zijn eenden die gewend zijn om op de kooi te verblijven. Deze staleenden zijn gewoonlijk wel op de kooi geboren, maar zijn niet in gevangenschap gefokt.
De aanwezigheid van makke eenden en staleenden is nodig om eenden te kunnen vangen in een eendenkooi [...]. De staleenden zijn wilde eenden die de eendenkooi uitgezocht hebben als dagverblijfplaats om te slapen, te baden en de veren te poetsen. Wilde eenden zijn nachtdieren en gaan tegen de avond naar landerijen buiten de eendenkooi. Tegen de ochtend komen de staleenden weer terug en nemen wilde eenden uit het veld mee naar de eendenkooi.
Het vangen van de eenden is een vorm van lokjacht, het is een uniek samenspel van de tamme staleenden, de kooikerhond en de kooiker en wordt gezien als een oud Hollands ambacht. De vangperiode en de te vangen soorten zijn via de Flora en Faunawet geregeld.
In de plas zwemmen de zogenaamde staleenden. Dit zijn tamme eenden die in en rond de eendenkooi leven. De wilde eenden zien de staleenden in de plas zwemmen, worden daardoor aangetrokken en dalen neer in de plas. Op dat moment lokt de kooibaas met behulp van voer de tamme staleenden naar een vangpijp.
Begrijp je, die staleenden zijn de wilde rakkers, die hele nachten door de Biesbosch zwerven en zich te goed doen aan de gewassen van de bouwboeren. Soms zitten de kroppen van die beesten bol met koren.
staleend 2.0
(neologisme)
Semagram (extra betekenisinformatie)
Een staleend…
is een eend; is een zwemvogel; is een vogel
- [Doel of bestemming] wordt vooral gefokt vanwege zijn vlees, dat als delicatesse wordt verkocht, maar levert als nevenproduct ook eendenveren en eendendons op
- [Plaats] wordt in Nederland voornamelijk op of rond de Veluwe gefokt, waarbij het altijd om de pekingeend gaat; is in Frankrijk en België meestal een barbarie-eend (ook wel muskuseend of Kaapse eend genoemd)
- [Woongebied] leeft in een stal, die in sommige gevallen de mogelijkheid tot vrije uitloop biedt
- [Frequentie] wordt in Nederland vaak rond de kerstdagen gegeten
- [Waardering] wordt door dierenrechtenorganisaties als beklagenswaardig beschouwd, onder andere omdat het dier geen toegang heeft tot open water, waaraan het een natuurlijke behoefte heeft; levert vlees op dat in Nederland als een delicatesse wordt beschouwd
- [Verscheidenheid] kan een pekingeend of een barbarie-eend (muskuseend, Kaapse eend) zijn; bestaat ook in een vrije-uitloopvariant, met name in het geval van de in Nederland gefokte pekingeend
Algemene voorbeelden
Waar de dierenwelzijnsorganisatie vorig jaar met kerst haar pijlen richtte op 'het kooikonijn' (dat inmiddels niet meer wordt verkocht), is dit jaar 'de staleend' aan de beurt. Met radiospotjes en op sociale media worden Albert Heijn, Lidl en Aldi vanaf maandag dringend verzocht de eend definitief van het kerstmenu te schrappen. 'Dit zijn de enige drie grote supermarkten die nog barbarie-eend verkopen, een staleend uit Frankrijk', zegt Valeska Hovener, woordvoerder van Wakker Dier. 'De eenden leiden een erbarmelijk leven, vergelijkbaar met de plofkip. Ze staan met duizenden op elkaar gepropt in een potdichte schuur met roostervloeren.'
Staleenden leven met dertien dieren op één vierkante meter in een stal. Zonder frisse lucht, zonder toegang tot zwemwater [...]. Van de tien grootste supermarkten zijn Albert Heijn, Aldi en Lidl de laatste die staleend in hun kerstassortiment hebben. De overige ketens zijn overgestapt op de vrije-uitloopvariant of verkopen helemaal geen kersteend meer.
Dier&Recht overhandigde gisteren een petitie met meer dan 25.000 handtekeningen aan Tweede Kamerleden en landbouwwoordvoerders om aandacht te vragen voor de 8 miljoen Nederlandse staleenden die nooit water zien [...]. Jaarlijks moeten 8 miljoen eenden in Nederland het zonder vijver of waterbad stellen. Ze leven in een dichte stal, komen nooit buiten, en hebben geen water om in rond te zwemmen of zich mee te verzorgen.
Combinatiemogelijkheden
met voorzetselgroep
Voorzetsel: in
- staleend in de schappen
Staleend met kerst opnieuw in de schappen.
Voorzetsel: uit
- staleend uit de schappen
Wakker Dier wil staleend uit de schappen.
Etymologie
| Aard herkomst | inheems woord |
|---|---|
| Vroegste datering | 2017 |