dienaar


dienaar 1.0

iemand die voor zijn beroep een rijk of hooggeplaatst persoon in het dagelijks leven helpt en ondersteunt, bijvoorbeeld met huishoudelijke taken of als wachter of bewaker; bediende

Semagram (extra betekenisinformatie)


Een dienaar…

is een persoon

  • [Uiterlijk] draagt soms als man livrei
  • [Geheel] maakt soms deel uit van een huishouden of kan ook deel uitmaken van een ruimere staf van dienstpersoneel
  • [Rang of hiërarchische positie] staat in een ondergeschikte positie tegenover de heer of dame des huizes en heeft bij een uitgebreidere personeelsstaf soms ook een eigen rang en verantwoordelijkheid
  • [Geslacht] is een man of een vrouw
  • [Activiteit of handeling] verricht vaak huishoudelijke werkzaamheden; is soms in dienst als bewaker of lijfwacht
  • [Oorzaak, reden of aanleiding] oefent zijn functie uit voor zijn beroep of soms onvrijwillig als een soort slaaf

Algemene voorbeelden


Toen koning Philips II hier zijn leger van bureaucraten vestigde (in 1561, gisteren dus naar het tijdsgevoel van de meeste Spaanse steden), vergat hij stadsprivileges op te stellen voor dit voormalige Moorse gehucht "Magerit", en later koninklijk jachtpaleis met omwonende dienaars: Madrid.

De Standaard,

Ik logeer hier samen met een corpulente man en een jonge vrouw. Het paar heeft twee dienaars en verplaatst zich met een Toyota bestelwagen.

De Standaard,

Heel Oeganda krijgt gestalte in het ministersechtpaar en hun twee bedienden [...]. Hoe compleet de identificatie is, blijkt aan het slot als de minister [...] zijn bediende beveelt hem te doden. In plaats van eindelijk wraak te nemen, doodt de dienaar zichzelf.

NRC,

Combinatiemogelijkheden


met adjectief ervoor


  • een nederige dienaar

Zwarte Piet, de nederige dienaar, Marilyn Monroe, de incarnatie van de blanke glamour.

http://millennium.arts.kuleuven.ac.be/studentcs/portal/biennale/ned/index.htm

  • een trouwe dienaar

Schreeuwend en kreten slakend en zwaaiend met mijn bijl bevrijd ik hem uit de klauwen van de kannibalen en dankbaar valt hij aan mijn voeten neer en wordt mijn trouwe dienaar.

Tussen tuin en wereld, Paul De Wispelaere,

met voorzetselgroep


Voorzetsel: aan

  • de dienaar aan de poort

Het late zonlicht schijnt op toren en gebouwen; De dienaar aan de poort houdt trouw de wacht.

Meppeler Courant,

Voorzetsel: van

  • een dienaar van iemand

Volgens een woordvoerder van de religieuze autoriteiten in Peking was Sun de persoonlijke dienaar van de eerste vrouw van Pu Yi en laatste Chinese keizerin Wan Rong.

De Standaard,

met ander, nevengeschikt substantief


  • dienaren of slaven
  • zowel slaaf als dienaar
  • knecht of dienaar

Vestdijk moet evenveel van die plaatsbekleders hebben als hij boeken heeft geschreven, maar dan zijn het er zoveel dat eentje meer of minder er niet toe doet. Bovendien maakt het aantal ieder afzonderlijk van ondergeschikt belang, wellicht zelfs tot dienaren of slaven, nauwelijks meer van elkaar te onderscheiden.

Het pistool van de rekening, Jan Willem Holsbergen,

Het standenverschil werd even opgeheven, zodat elkeen zowel slaaf, als dienaar samen met de koning op voet van gelijkheid kon deelnemen aan het feestgebeuren.

http://www.fenvlaanderen.be/fenomeen/oorsprong.htm

Het woord Serviër was [...] afgeleid van het Latijnse servus, knecht of dienaar.

NRC,

Woordfamilie


Als deel van een afleiding


Als deel van een afleiding


Als rechterlid in samenstellingen en samenkoppelingen


dienaar 2.0

iemand die zich volledig toewijdt aan een bepaalde ideologie of religie of aan een bepaald persoon en daarmee aan een bepaalde ideologie of religie; volgeling

Semagram (extra betekenisinformatie)


Een dienaar…

is een persoon

  • [Geslacht] is een man of een vrouw
  • [Overtuiging of levensbeschouwing] heeft een bepaalde overtuiging, een religie of een ideologie
  • [Gedrag] volgt in zijn doen en laten een ideologie of religie of instantie die daaraan verbonden is of volgt in zijn handelen een persoon die een bepaalde ideologie of religie aanhangt en daarmee een bepaalde ideologie of religie

    Algemene voorbeelden


    Evert was van mening dat de liefdadigheid van de kerk bij haar dienaren zelf moest beginnen.

    Meppeler Courant,

    Iedereen in het dorp bleek een bijzondere achting te hebben voor Spee. Hij werd gezien als een wijs leidsman, een profeet die het dorpje zou redden uit de armoede, de droogte en de uitzichtloosheid [...]. De dorpsoudsten hadden de sterkste mannen van het dorp bevolen om Spee te volgen, in zijn daden en zijn woorden. Ze werden trouwe volgelingen, dienaars.

    NRC,

    Combinatiemogelijkheden


    met adjectief ervoor


    • een gewillige dienaar

    En in de terroristen heeft het kwaad een gewillige dienaar gevonden.

    http://books.google.nl/books?id=0mUewfRUfdwC&pg=PT80&lpg=PT80&dq=%22gewillige+dienaar%22&source=bl&ots=jtuy0_uK8q&sig=AcU8CsadGQ4zqK8Z7rWjIN8z4CM&hl=nl&sa=X&ei=mYikUZLyIOq20QWL0IHADQ&ved=0CDkQ6AEwAjgK,

    Kanselier Franz Vranitzky brak toen met de teorie dat Oostenrijk het "eerste slachtoffer" van nazi-Duitsland werd en erkende dat het een gewillige dienaar van het nazisme was.

    De Standaard,

    • een nederige dienaar

    Vroeger was het in China gebruikelijk dat je tegen iemand anders over jezelf sprak als 'uw nederige dienaar': er was, en is nog steeds een beetje, een enorme bescheidenheidscultuur waarin 'groot praten over jezelf' absoluut not done was.

    http://www.kraanvogel.nl/tai_chi.html

    • God getrouwe dienaars
    • God zijn trouwe dienaar
    • God zijn trouwe dienaren

    Tijdens deze gehele lange periode had God getrouwe dienaars, gelovigen die alleen het Woord en het juiste Woord hebben gebruikt.

    http://www.bijbel.nl/

    Een onberispelijk en rechtschapen man was Job, aan het begin van het verhaal. 'Hij vreesde God en hield zich ver van het kwaad,' zo stond er geschreven. Dit was bij God niet onopgemerkt gebleven en in een gesprek met Satan wees hij op zijn trouwe dienaar.

    De tweede geschiedenis, Loes Wouterson,

    Zelfs in de hooggelegen, strengst gereformeerde Hollandse dorpen en steden staat God op zondag zijn trouwe dienaren bij.

    Zoals zand tussen de vingers, Jos Ghysen,

    • een trouw dienaar

    Het lijdt geen twijfel dat hij als trouw dienaar van maarschalk Pétain, en dus van de Duitse bezetter, joden hielp opsporen en wegbrengen in konvooien die ze naar uitmoordingskampen brachten.

    De Standaard,

    met adjectivisch voltooid deelwoord


    • een toegewijd dienaar

    Al heel jong sloot hij zich aan bij Domela Nieuwenhuys, die zijn kerk verlaten had om een nieuwe te stichten. Van de Nieuwenhuyskerk werd vader een toegewijd dienaar.

    Twee vorstinnen en een vorst, R.J. Peskens,

    gevolgd door naamvalsgenitief


    • een dienaar Gods
    • dienaren Gods

    Maar in het tweede hoofdstuk wordt begonnen met een nieuw scheppingsverhaal: het bekende verhaal van de Tuin van Eden, en van Adam en Eva. Hierin is de mens niet langer de finale bekroning van de schepping, maar het eerste levende wezen (Adam), gemaakt uit klei "om het land te bewerken", dus als dienaar Gods.

    http://allserv.rug.ac.be/~frvandun/Texts/Rechtsfilosofie/RFgent-0.htm,

    Dat de Heer verrezen is en leeft wordt zichtbaar door genezingen en tekenen en wonderen. Dit alles geschiedt immers door de naam, door de kracht van Jezus, de heilige Dienaar Gods.

    http://www.de-oase.nl/nieuws/view.nieuws.php?id=328,

    De heilige Pius X, de zalige Pius IX en Johannes XXIII, de dienaren Gods Pius XII en Paulus VI, allen deelden zij het ideaal dat paus Johannes XXIII (1958-1963) aan zijn dagboek toevertrouwde, namelijk om als 'Opperherder van de Kerk en algemeen vader der zielen' zuiver in Gods licht te leven.

    http://www.latijnseliturgie.nl/

    En de rol van de dienaar Gods Pius XII in de Tweede Wereldoorlog is nog altijd onderwerp van een emotioneel debat.

    http://www.latijnseliturgie.nl/

    met voorzetselgroep


    Voorzetsel: van

    • een dienaar van Boeddha
    • dienaren van Christus
    • een dienaar van de Heer

    Hij speelt een dienaar van Boeddha die wordt belaagd door een kakelende kip.

    De Standaard,

    O, wanneer zullen alle gelovigen, en in het bijzonder alle gelovige dienaren van Christus, het onderscheid tussen de wet en het evangelie leren?

    http://www.jongerenavonden.nl/lezingen/beveltotgeloof.doc

    Een grote begaafdheid is een genadegave, maar het is ook genade van God dat Hij onze mogelijkheden begrenst. Want van hen die veel ontvangen hebben, zal ook veel geëist worden. De verschillende bedieningen van de dienaren van de Heer zijn voor ons allen een aansporing tot nederigheid.

    http://www.studiebijbel.nl/

    • dienaren van de kerk

    Ik meen begrepen te hebben dat uw volgelingen een tiende van wat ze verdienen of bezitten, aan de kerk moeten afstaan. Ons geloof schrijft dat voor. Er is echter geen dwang mee gemoeid. Iedereen draagt bij in overeenstemming met zijn geweten. Hoeveel van dit geld gaat naar de dienaren van de kerk? Geen penny, niemand ontvangt enig loon.

    De Standaard,

    De broeders dominicanen, die vanaf de kansels van de kerken de gelovigen toespraken, onderrichtten het volk op overtuigende wijze, dat men in de moord op de persoon van een godvruchtig dienaar van de Kerk gemakkelijk een wijze bestiering van de Goddelijke Voorzienigheid kon herkennen.

    Duisternis bedekt de aarde, Jerzy Andrzejewski,

    Zo veel paren leven tesamen zonder getrouwd te zijn, en vrijwel niemand zegt, dat dat verkeerd is. In feite zijn er zelfs priesters, die zeggen, dat zulk een toestand 'aanvaardbaar' is [...]. De dienaren van de Kerk zijn duidelijk te kort geschoten wat betreft de uitleg over dit gedrag, namelijk dat het fout is.

    http://users.skynet.be/courlisius/zonde.html,

    • een dienaar van het communisme
    • een dienaar van het kapitalisme
    • een dienaar van het nazisme

    De brief zegt samengevat dit aan de 14e dalai lama: indien je in Tibet blijft, word je een dienaar van het communisme.

    http://infortibet.skynetblogs.be/geschiedenis-20e-eeuw/,

    De dienaars van het globale kapitalisme streven in eerste instantie de installatie na van een opiniedictatuur.

    http://www.ping.be/jvwit/wittewerf3-4-2000.html,

    Kanselier Franz Vranitzky brak toen met de teorie dat Oostenrijk het "eerste slachtoffer" van nazi-Duitsland werd en erkende dat het een gewillige dienaar van het nazisme was.

    De Standaard,

    met ander, nevengeschikt substantief


    • goddelijke krachten, boodschappers of dienaren
    • zijn dienaar en boodschapper

    Engelen komen in vele godsdiensten voor als goddelijke krachten, boodschappers of dienaren van de goden.

    http://www.pienternet.be/doc/werkstuk/opstel_Nederlands.html,

    Nathalie Zekri (24) en haar zus Saskia Hoogkamer (27) grepen de verjaardag van Al Nisa aan om in het openbaar getuigenis te doen, samen met nog elf andere vrouwen: 'Ik getuig dat er geen god is dan Allah en dat Mohammed zijn dienaar en boodschapper is.'

    de Volkskrant,

    Vaste verbindingen


    Woordfamilie


    Als deel van een afleiding


    Als deel van een afleiding


    Als rechterlid in samenstellingen en samenkoppelingen


    dienaar 2.1

    iemand die in dienst staat van een organisatie of instantie die met de publieke zaak te maken heeft, zoals het geval is bij een gerechtsdienaar of wetsdienaar

    Betekenisbetrekking


    specialisering
    Betrokken betekenissen 2.0 : 2.1

    Semagram (extra betekenisinformatie)


    Een dienaar…

    is een persoon

    • [Geslacht] is een man of een vrouw
    • [Overtuiging of levensbeschouwing] zet zich in voor een bepaalde zaak of een bepaald belang
    • [Activiteit of handeling] werkt bij de overheid, bv. als ambtenaar, gerechtsdienaar of wetenschapper
    • [Oorzaak, reden of aanleiding] oefent zijn functie meestal uit voor zijn beroep

    Algemene voorbeelden


    De Carrington-norm regelt niet de verhouding tussen parlement en regering, maar tussen politiek en openbaar bestuur. In deze opvatting is de ambtenaar een 'civil servant': een neutrale dienaar die met zijn baas politiek meekleurt.

    http://www.volkskrant.nl/vk/nl/2844/Archief/archief/article/detail/442048/1996/07/03/Val-Linschoten-geen-reden-voor-lofzang-op-paars.dhtml,

    Het is een aanfluiting van jewelste, dat uitgerekend een politieagent of ambtenaar bijvoorbeeld menen recht te hebben op een voorkeursbehandeling omdat ze op openbare fondsen teren; dit druist tegen alle logica in. Het begrip 'civil servant' zegt het al: ze zijn dienaars, en ze behoren zich daar ook naar te gedragen.

    http://www.losflippos.be/forum/thread.php?threadid=16363&boardid=12&sid=564b563fd1fd0e360b357c09e27bdc10&page=232,

    Combinatiemogelijkheden


    met voorzetselgroep


    Voorzetsel: van

    • dienaren van de overheid
    • dienaren van het parket

    De burgerlijke ongehoorzaamheid heerst nu ook bij de dienders, terwijl dat woord toch een beeld oproept van Civil Servants, juist dienaren van de overheid.

    NRC,

    Mira is de kern van alles. Op haar berust mijn daad, op haar berust mijn verdediging, op haar berust mijn leven [...]. Dat het ook uw dienaren van het parket niet is gelukt haar op te sporen, heeft mij eerlijk gezegd niet verbaasd.

    Rupert: een bekentenis, Ilja Leonard Pfeijffer,

    • dienaar van het volk

    Louter door het onthullen van dat bedrog hebben jullie de schatkist miljarden dollars bespaard. Verantwoordelijke nieuwsgaring van dien aard zou ik graag voortgezet willen zien. Maar ik ben ook een dienaar van het volk. En het volk - wij - heeft die technologie ook nodig.

    Het licht van vroeger dagen, Arthur C. Clarke & Stephen Baxter,

    Vaste verbindingen


    Woordfamilie


    Als deel van een afleiding


    Als deel van een afleiding


    Als rechterlid in samenstellingen en samenkoppelingen


    dienaar 3.0

    (weinig gebruikt)

    iemand die in loondienst voor een persoon of organisatie ondersteunend werk verricht; werknemer die bepaalde diensten levert

    Betekenisbetrekking


    generalisering
    Betrokken betekenissen 2.1 : 3.0

    Semagram (extra betekenisinformatie)


    Een dienaar…

    is een persoon

    • [Geslacht] is een man of een vrouw
    • [Activiteit of handeling] verleent bepaalde diensten tegen betaling
    • [Belanghebbende of begunstigde] werkt voor een bepaalde persoon
    • [Oorzaak, reden of aanleiding] oefent zijn functie uit voor zijn beroep

    Algemene voorbeelden


    Bolle bleef in zijn rol als manager [...]. Voor deze onderneming voegde zich bij ons ook Rik [...]. Een eerlijke werker die ook handenarbeid niet schuwde, wat zowel aan Bolle als Andrew niet besteed was. Bolle wist zijn dienaars zo te kiezen dat ze elkaar aanvulden.

    De baan van gaan en gissen, Bruno Bartels,

    Heerser in de 76ste Ronde van Catalonië, Alex Zülle, en zijn dienaar, Patrick Jonker, benadrukten nog maar eens hun overwicht. De Zwitser won de 20 km lange tijdrit met drie seconden voorsprong op zijn Nederlands-Australische helper.

    De Standaard,

    Woordfamilie


    Als rechterlid in samenstellingen en samenkoppelingen


    dienaar 4.0

    iets wat iets anders ondersteunt; ondersteunend hulpmiddel; voorwerp dat of abstracte zaak die in dienst staat van iets anders

    Betekenisbetrekking


    metafoor
    Betrokken betekenissen 1.0 : 4.0
    Betrokken betekenissen 2.0 : 4.0
    Betrokken betekenissen 3.0 : 4.0

    Semagram (extra betekenisinformatie)


    Een dienaar…

    is een abstractum

        Algemene voorbeelden


        Voor hem is bij een compositie de klank altijd de dienaar van de muziek.

        Meppeler Courant,

        Lessen, werkvormen, leerboeken, tentamens, het zijn stuk voor stuk dienaren van dat leerproces.

        http://www.bdfadvies.nl/archief.htm