A - groente
kool 1.0
Semagram (extra betekenisinformatie)
Een kool…
is een plant
- [Uiterlijk] komt in verschillende vormen voor al naargelang de variëteit, maar de meeste soorten hebben gemeen dat ze, voordat ze doorschieten, een compacte samenballing van lepelvormige bladeren vormen
- [Deel] wordt in diverse variëteiten gekweekt, al naargelang het deel dat gegeten wordt: de bloemen en een deel van de bloemstelen bij bloemkool en broccoli, de bladeren bij Chinese kool, paksoi, groenekool, rodekool en wittekool en de okselscheuten bij spruitkool
- [Functie] wordt geteeld voor het bovengrondse deel dat gebruikt wordt als groente
- [Tijd] bloeit in de regel laat en is daarom populair als wintergroente
Wetenschappelijke naam: Brassica oleracea
Rijk | Plantae; Planten |
---|---|
Stam | Embryophyta; Landplanten |
Klasse | Spermatopsida; Zaadplanten |
Orde | Brassicales |
Familie | Brassicaceae; Kruisbloemenfamilie |
Geslacht | Brassica |
Soort | Brassica oleracea |
Algemene voorbeelden
De blaadjes die er uitzien als kant, alsof er honderden kleine hapjes uit zijn genomen, dat is de groente en die gave bladeren zijn het onkruid. Dat ligt ook voor de hand als je er over nadenkt: als het niet zo was zouden wegbermen en braakliggende terreinen bedekt zijn met sla, kool en boontjes.
Mijn kolen en kerselaars zijn in tule verpakt, net zoals de erwtenkiemen en de jonge scheuten. Op die manier zijn ze ook volkomen beschermd tegen de diefachtige vogels en de vlinders waarvan de rupsen de kolen opvreten.
'Alle kolen willen moeilijk op deze grond. Je moet een ruime vruchtwisseling hebben. Voor aardappelen is dat één op vier, voor kool één op twaalf. En kool maakt een groot deel van het groente-assortiment uit'.
Combinatiemogelijkheden
als subject bij een werkwoord
- doorschieten
- groeien
De kool schoot door en wanneer kool doorschiet lijkt het net, ik weet niet, net een soort dakloze.
Men gelooft een beetje te algemeen dat de zon op deze aarde geen ander doel heeft dan de kool te laten groeien.
als object bij een werkwoord
- kolen zaaien
- kool zaaien
Je kan ook nu kolen zaaien voor later op het jaar.
Verder zijn we nog naar de groententuin geweest om kool te zaaien.
Vaste verbindingen
Chinese kool
-
kool met een lange smalle krop (Brassica pekinensis)
Chinese kool wordt best pas na 15 juli gezaaid om doorschieten te voorkomen.
groeien als kool
-
heel snel groeien
Er was eens... een klein meisje dat haar vader vreselijk liefhad. Ze groeide als kool, was een beetje mager maar onmiskenbaar gezond en gelukkig bovendien.
Het bedrijf groeit als kool.
wilde kool
-
zeldzame, in het wild groeiende kool met rechtopstaande, dikke stengels, blauwgroene bladeren en grote gele bloemen, die op sommige plaatsen langs de Nederlandse kust voorkomt, bijvoorbeeld op Schouwen, Voorne en langs de Afsluitdijk (Brassica oleracea L. subsp. oleracea)
Wilde Kool is de voorouder van onze gecultiveerde koolsoorten als groene kool, bloemkool, boerenkool e.d. en groeit enkel nog op enkele plaatsen aan de kust.
Woordfamilie
Als deel van een afleiding
Als rechterlid in samenstellingen en samenkoppelingen
Als linkerlid in samenstellingen en samenkoppelingen
kool 2.0
Semagram (extra betekenisinformatie)
Een kool…
is een groente; is voedsel
Algemene voorbeelden
Verwijder voor het schoonmaken de harde buitenste bladeren en een deel van de stronk. Was de kool zorgvuldig en schaaf of snijd de kool langs de zijkant in repen.
Let bij het kopen op stevige, langwerpige kolen met een bleekgroene kleur, waarvan de bladeren gaaf zijn. Spitskool kunt u op een koele, donkere plaats een week bewaren.
Let bij het kopen op de glanzende rode kleur en de vastheid van de kool, waarvan de bladeren lekker knapperig moeten zijn, zonder direkt los te laten van de stronk.
De kant-en-klaar-maaltijden beslaan een hele wand en de gesneden groente verovert ruimte op de complete kolen.
Vaste verbindingen
een rotte kool
-
kool die door verrotting niet meer geschikt is voor consumptie
Het leek of de lege kisten, de in elkaar getrapte kratten en de niet voor consumptie geschikte rotte kolen, bevroren aardappelen en bedorven vis, of die hele gordel van vuilnis die de 'Hallen' omgaf, de straten met alle mogelijke ziektes besmette, lichamelijke en morele.
-
(
weinig gebruikt; verouderend )iemand die niet geacht of gezien wordt'Je had nog klasseverschillen als ravijnen. Marineofficieren waren ongenaakbare halfgoden. Met een eigen taal: ze praatten of ze een hete pieper in hun strot hadden. Burgers waren rotte kolen die ze met hun hol niet aankeken.'
Woordfamilie
Als deel van een afleiding
Als rechterlid in samenstellingen en samenkoppelingen
kool 2.1
Betekenisbetrekking
Betrokken betekenissen | 2.0 : 2.1 |
---|
Semagram (extra betekenisinformatie)
Kool…
is een stof
Algemene voorbeelden
Er zaten garnalen in de soep, schelpdieren, stukjes kool, maar daar wilde hij niets van weten.
Giet de gare kool eventueel af, schud een klontje boter door de groente en bestrooi de kool met wat nootmuskaat.
Koffie en kool zijn voorbeelden van voedingsmiddelen die we aanvankelijk niet lusten, maar die ons (doorgaans) in een latere fase van het leven veel plezier bieden.
Maak de kool op smaak af met peper en nootmuskaat.
Eet kool echter niet rauw, want in dat geval verlagen ze het schildklierhormoon en daarmee de stofwisseling.
Combinatiemogelijkheden
als object bij een werkwoord
- kool koken
- kool stoven
Maak 1 kg gele savooiekool schoon, snijd of schaaf deze fijn en kook de kool in weinig water met zout gaar in 10-20 min. Kook kool beslist niet langer omdat anders zwavelverbindingen in de kool ontstaan; deze veroorzaken de nare "koollucht" en maken de groente zwaar verteerbaar.
Sluit de pan en stoof de kool op laag vuur.
met adjectivisch voltooid deelwoord
- gesneden kool
Vul de broodjes met gesneden kool en een geitebal.
Vaste verbindingen
iemand een kool stoven
-
iemand beetnemen; iemand foppen
Synoniem: iemand een poets bakken
Synoniem: iemand een peer stoven (
(vooral) in België )Pas later krijgt hij of zij te zien wat de vrienden hebben bedacht, welke kool hem of haar is gestoofd. Het kan zijn - zo blijkt uit de bundeling van vijfentwintig 'blinde verrassingen' - dat het feestvarken zichzelf terugziet op een door vier melkflessen gedragen glasplaatje, of gezeten aan het Laatse Avondmaal, als Onze Lieve Vrouwe Beschuit of als Romeinse wagenmenner.
Nogmaals las ik met verbijstering de tekst, hield het geschrift op de omslag aan het licht en vroeg bijna fluisterend doch loens om me heen kijkend: wie heeft me die kool gestoofd?
Woordfamilie
Als linkerlid in samenstellingen en samenkoppelingen
B - brandstof
kool 1.0
Semagram (extra betekenisinformatie)
Kool…
is een stof
- [Gevoelsindruk] is een broze of harde stof
- [Kleur] is zwart of donkerbruin
- [Functie] wordt gebruikt als organische brandstof (houtskool, bruinkool en steenkool); wordt gebruikt als materiaal om mee te tekenen (houtskool)
- [Ontstaan] ontstaat door onvolledige verbranding van hout (houtskool) of is een delfstof die bestaat uit plantenresten die in diepe aardlagen tot koolstof en andere scheikundige verbindingen worden omgezet
- [Eigenschap of hoedanigheid algemeen] is brandbaar
Algemene voorbeelden
Bruinkool is een tussenstadium voor de vorming van echte steenkool. Steenkool bevat nog minder water dan bruinkool (minder dan 10 procent). Bovendien is de chemische samenstelling van de kool veranderd. Tijdens de inkoling neemt het gehalte aan koolstof toe. Die veranderingen vinden plaats diep in de aardkorst.
De productie van houtskool is een vorm van langzame pyrolyse. Dat brengt wel veel kool op, maar weinig damp. Wij hebben het proces zo veel mogelijk geoptimaliseerd door kleine houtdeeltjes te gebruiken, tot 5 millimeter, en die zo snel mogelijk op te warmen, de zogenaamde flash-pyrolyse. Dan vormt zich veel damp en weinig kool.
Woordfamilie
Als deel van een afleiding
Als rechterlid in samenstellingen en samenkoppelingen
Als linkerlid in samenstellingen en samenkoppelingen
kool 1.1
Betekenisbetrekking
Betrokken betekenissen | 1.0 : 1.1 |
---|
Semagram (extra betekenisinformatie)
Kool…
is een stof
- [Vorm] komt voor in een aantal natuurlijke verschijningsvormen, met name grafiet, diamant en fullereen
- [Geheel] komt voor in de vorm van koolwaterstoffen, met name de fossiele brandstoffen aardgas en ruwe olie
- [Soort] is een niet-metaal
- [Functie] wordt gebruikt in vele industriële toepassingen; wordt ook gebruikt in medische toepassingen
- [Plaats] komt in grote hoeveelheden op aarde voor; is aanwezig in alle organische verbindingen
- [Tijd] werd al in de prehistorische oudheid ontdekt en gebruikt in de vorm van houtskool, dat bereid werd door organisch materiaal (meestal hout) te verhitten in een zuurstofarme omgeving
- [Gebruikswijze] wordt gebruikt bij koolstof 14-datering; wordt in de vorm van diamant (pure koolstof) gebruikt in sieraden en boorkoppen; wordt gebruikt bij de productie van staal; wordt gebruikt in kernreactoren en in de electronica; wordt in fijnverdeelde toestand (actieve kool) gebruikt als adsorbeermiddel, als filtermateriaal, ontkleuringsmiddel en als antigifmiddel in de geneeskunde
Atoomnummer | 6 |
---|---|
Symbool | C |
Algemene voorbeelden
Kool is een zeer poreuze stof die de kwaliteit bezit giftige stoffen te binden. Een gram kool heeft een oppervlakte van 100 vierkante meter. Bij geactiveerde kool is dit zelfs tot 7 maal meer. Kool wordt ook door de drinkwatermaatschappijen aangewend om oppervlakte- of bodemwater organisch te zuiveren. Kool bevat tevens de eigenschap wit te maken, een eigenschap die dan ook in de voedingssector soms gebruikt wordt.
Men kan ook filters krijgen waar verwarming en thermostaat reeds is ingebouwd, zodat deze mooi zijn weggewerkt. Vullingen bestaan meestal uit grove watten, fijne watten, kool en weer fijne watten.
Kool heeft wel de eigenschap zuurstof aan te trekken zodat het goed mogelijk is dat er zich nuttige aërobische bacteriën in gevestigd hebben die dan wel het afval afbreken.
Het bleek dat als je suiker toevoegt aan het water als je het koolstoflaagje op het koperen raster brengt, dat het laagje kool veel vlakker ligt. Dat komt omdat water met suiker als een soort lijm kan fungeren dat het koolstof aan het koperen maasje kan plakken.
Kool wordt ook door de drinkwatermaatschappijen aangewend om oppervlakte- of bodemwater organisch te zuiveren. Kool bevat tevens de eigenschap wit te maken, een eigenschap die dan ook in de voedingssector soms gebruikt wordt.
In fijnverdeelde toestand (actieve kool) heeft kool een hoog specifiek oppervlak en kan gebruikt worden als adsorbeermiddel. Het wordt wel gebruikt als filtermateriaal om vloeistoffen te ontkleuren en zelfs ingeslikt om gifstoffen uit het maag-darmkanaal te verwijderen ('Norit').
Vaste verbindingen
Woordfamilie
Als linkerlid in samenstellingen en samenkoppelingen
kool 2.0
Betekenisbetrekking
Betrokken betekenissen | 1.0 : 2.0 |
---|
Semagram (extra betekenisinformatie)
Een kool…
is een voorwerp; is een zaak
- [Materiaal] is een stuk steenkool
- [Functie] wordt gebruikt als brandstof
- [Container] wordt gestookt in een kachel
- [Tijd] werd vroeger vaker gebruikt dan nu
Algemene voorbeelden
De rol van kolen neemt af en olie verdwijnt grotendeels als brandstof voor elektriciteitsproduktie.
De kolen kwamen per spoor vanuit Limburg in Echten aan.
Nee, we haalden de kolen per emmer. Een grote zinken emmer, die de knechten van Daalhuyzen 's morgens volschepten.
Paks ontstaan bij onvolledige verbranding van organische brandstoffen zoals hout, cokes, kolen en motorbrandstof.
Ze moeten dan toch wel van veel betere kwaliteit zijn dan de gewone kolen.
Combinatiemogelijkheden
als subject bij een werkwoord
- gloeien
- rood opgloeien
Niet ver van de tafel stond een grote kachel, die ook in de zomer gestookt werd want daarop werden de ijzers gewarmd en daar gloeiden de kolen in die nodig waren voor het persen.
Kinderen konden hun jachttechnieken oefenen op de speerwerpbaan en als klap op de vuurpijl was er ook een echte bronsgieter aanwezig. Het geluid van de blaasbalgen pompte regelmatig, de kolen gloeiden rood op en de bezoekers konden zien hoe er echte bronzen voorwerpen werden gegoten in spekstenen mallen.
als object bij een werkwoord
- kolen delven
- kolen op de kachel gooien
- kolen op het vuur gooien
- kolen scheppen
- kolen op het vuur scheppen
Ze werden tot hun afgrijzen in zeer primitieve liften onder de grond gestuurd, om kolen te delven, de dag na hun aankomst al.
Zijn moeder gooide nog wat kolen op de kachel.
Maar ze lazen door en zijn vader gooide nog wat kolen uit de kit op het vuur.
Niel schepte wat kolen, zette de machine onder stoom, bond iets vast aan een draaistang en rukte een greep naar beneden.
Duivels met bokkenpoten en een sikkenbaard schepten extra kolen op het vuur.
met adjectivisch tegenwoordig deelwoord
- gloeiende kolen
Als de bakoven warmgestookt werd om er brood in te bakken werden nadien de gloeiende kolen er uit gehaald, en in een doofpot gegoten.
met adjectivisch voltooid deelwoord
- verbrande kolen
In de vettige lucht van verbrande kolen en natte stoom stonden de dreigende gestaltes van de treinrechercheurs, wachtend op de binnenkomende trein.
in voorzetselgroep
- met kolen stoken
- op kolen stoken
- met hout of kolen stoken
- op hout en kolen stoken
Voor de oorlog werd er met kolen gestookt, nadien zijn we op mazout overgeschakeld.
Vooral het feit dat de centrale op kolen gestookt zou worden, was belangrijk: de dagelijkse afvoer van het afval zou een blijvende bron van inkomsten zijn voor de plaatselijke mafiose ondernemingen.
Meestal wordt met een allesbrander een haardkachel bedoeld die met hout of kolen gestookt wordt.
Het fornuis werd gestookt op hout en kolen.
met substantief ervoor
- een mud kolen
- een zak kolen
- honderd kilo kolen
- tweeduizend ton kolen
Ik betaal mijn schuld bij de melkboer en de kruidenier, krijg een paar mud kolen, al zal de ergste kou wel voorbij zijn en raak door het geld heen.
Er waren misschien nog slechts honderd kilo kolen over, toen hij zich plots bukte en iets opraapte dat op een zakje leek.
Uiteindelijk zal de centrale 2.000 ton kolen per dag kunnen verwerken.
"Vorig jaar hebben ze mijn auto en vijf zakken kolen in beslag genomen."
met onbepaald voornaamwoord
- wat kolen
Ik reikte haar het brandhout aan. 'Merci.' Ze stond recht. 'Nu nog wat kolen erop.'
met ander, nevengeschikt substantief
- kolen en aardgas
- kolen en erts
- kolen en ertsen
- kolen en gas
- kolen en olie
- kolen en staal
- kolen, aardgas en olie
- hout, kolen of olie
Momenteel is de inzet van fossiele energie verreweg de dominante route. Dit geldt zowel voor warmte (aardgas), voor elektriciteit (kolen en aardgas) als voor transport (olie).
De portier die er de ingang in Clabecq bewaakt, legt telkens gelaten uit dat er daar eigenlijk niets meer te zien is, tenzij roest, oude treinwagons, afval, kolen en erts.
Ca 80 % van de goederentrafiek bestaat uit massagoederen, o.a. kolen en ertsen voor het staalbedrijf Sidmar.
In deze zogenaamde Gouden Eeuw had men nog geen kolen of gas en was turf een belangrijke brandstof.
Zwaveldioxide komt bovendien vrij bij de verbranding van kolen en olie.
Het Congres van Europa van 1948 leidde tot de oprichting van de Raad van Europa, het intergouvernementele karakter hiervan ging velen echter niet ver genoeg. In 1952 leidde dit tot de Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal met als deelnemers Nederland, België, Luxemburg, Italië, Frankrijk en Duitsland. Het bestuur hiervan ligt in handen van de Hoge Autoriteit, een onafhankelijk orgaan met eigen bevoegdheden. Doordat de lidstaten bevoegdheden afstaan op het gebied van de produktie van kolen en staal (onmisbaar voor oorlogsvoering) wordt de vrede binnen Europa bevorderd.
De haven van Bilbao is de grootste van het land en voor een kwart van zijn omzet afhankelijk van kolen en staal.
Tot 2030 neemt de bijdrage van fossiele brandstoffen (kolen, aardgas en olie) nog toe en zal daarna dalen, omdat er goedkopere alternatieven op de markt komen.
Bij het stoken van hout, kolen of olie ontstaan onverbrande deeltjes die in het rookkanaal terechtkomen.
Vaste verbindingen
Woordfamilie
Als deel van een afleiding
Als rechterlid in samenstellingen en samenkoppelingen
Als linkerlid in samenstellingen en samenkoppelingen
- kolenader
- kolenas
- kolenbak
- kolenbekken
- kolenboer
- kolenboot
- kolencentrale
- kolenconvenant
- kolendamp
- kolendrager
- kolenemmer
- kolenfornuis
- kolengas
- kolengebied
- kolengebrek
- kolengloed
- kolengruis
- kolenhaard
- kolenhandel
- kolenhandelaar
- kolenhok
- kolenhouwer
- kolenindustrie
- kolenkachel
- kolenkelder
- kolenkit
- kolenkot
- kolenlaag
- kolenloods
- kolenman
- kolenmijn
- kolenoverslag
- kolenpakhuis
- kolenpijler
- kolenprijs
- kolenproductie
- kolenschaarste
- kolenscheppen
- kolenschop
- kolenschuur
- kolensjouwer
- kolensoort
- kolenstof
- kolenstoken
- kolenstook
- kolentang
- kolentrein
- kolenvergasser
- kolenvergassing
- kolenvoorraad
- kolenvuur
- kolenwasserij
- kolenwinning
- kolenwoud
- kolenzak