A - Als zelfstandig naamwoord
wijl 1.0
(poëtisch/literair; archaïsch. In de verbinding bij tijd en wijle nog gangbaar zowel in Nederland als Vlaanderen; buiten dit verband als zelfstandig woord nog slechts incidenteel aangetroffen in Vlaanderen)
Semagram (extra betekenisinformatie)
Een wijl…
is een tijdsruimte; is een tijd
- [Duur] is min of meer kort
- [Tijd] begint en eindigt op tijdstippen die algemeen of vaag worden gehouden, in tegenstelling tot tijdsruimtes die gepland zijn of waarvan begin en einde in principe specifiek situeerbaar zijn
Combinatiemogelijkheden
met adjectief ervoor
- een korte wijl
In de jongste lente was zij, een korte wijl, zeer gelukkig.
met voorzetselgroep
- een wijl na
Eerder had D'Hondt al een schot van Vidovic moeten redden. De Serviër bleek op rechts een bestendig gevaar voor Aalst. Een wijl na de gelijkmaker schotelde hij Mbo nummer twee voor de voeten, die zijn zesde treffer van het seizoen afdrukte.
in voorzetselgroep
- voor een wijl
Zo moet je je regelmatig voor een wijl kunnen terugtrekken uit de armoedige kwaliteit van het leven dat je omringt in een door jezelf geschapen geborgenheid.
Vaste verbindingen
Woordfamilie
Als deel van een afleiding
B - Als voegwoord
wijl 1.0
((vooral) in België; poëtisch/literair; archaïsch)
Algemene voorbeelden
Ik kan me persoonlijk levendig voorstellen, dat Lemmens in de grond, dikwijls de stilte van zijn geboortedorp zal verkozen hebben boven het succes van zijn orgelconcerten. Weinige mensen begrijpen hoe zwaar het concertleven is, wijl zij alleen blijven stilstaan bij het uiterlijk succes en loftuitende persartikelen. Het is echter eerder een harde roeping en een zware plicht, die men op zich neemt, en die steeds hogere geestelijke en lichamelijke eisen stellen.
In die dagen zocht ik al maar naar een kamer, 'k had al veel gewogen en gewikt [...]. En wijl zwijgend kijken toch niet baat en wijl ik graag in stille dingen mij verdiep, tikte ik toen van buiten even op de ruiten, maar vergeefs - hoewel het geitje blaatte, en de koekoek riep. Ja, mijn ontevreden tikken mocht niet baten, 't maakte zelfs de stilte dubbel diep.
In een mengeling van alchemie, Hegeliaanse filosofie en zen-boeddhisme werkt Van Doesburg een synthetische visie uit die hierop neerkomt: 'Het leven is een agglomeraat van tegengestelde werkingen, die wijl ze alle dezelfde snelheid en dezelfde intensiteit ontwikkelen, in eeuwigdurend evenwicht zijn.'
Wijl in woede was gepakt (één volgeladen 2 peekaa volstond om mijn spullen weg te brengen: alles had ik aan vrienden gegeven in een bui van 't begin der idylle), en de nodige twist was geleverd over wat aan wie toebehoorde, vroeg Jenne me al voorzichtig of hij misschien met inrichten kon helpen.
wijl 2.0
((vooral) in België; poëtisch/literair; archaïsch)
Algemene voorbeelden
Ik zit liever binnen bij een open raam. Dat voelt meer zomers aan en binnenskamers is het, op een hete dag als deze, vaak koeler dan buiten. Ik zit niet graag te zweten wijl ik eet.
En de avond verraste hen dikwijls, wijl ze daar zo stonden, tijdens een laat kroegbezoek, aan het Scheldewater.
Ze was een nomade, een vreemdelinge in zijn atelier. Doolde er uren in rond, wijl hij verf aanmaakte, kleuren mengde om die speciale, diepbruine tonen te verkrijgen waarin hij haar schilderde.
wijl 3.0
((vooral) in België; poëtisch/literair; archaïsch)
Algemene voorbeelden
Het negatieve punt aan al deze antihistaminica is dat ze alleen de slechte werking van histamine beletten wijl de andere mediatoren die bij allergie ook vrij gezet worden hun nefaste werking kunnen voortzetten.
In het begin van de opleiding wordt ervoor gezorgd dat, via een aantal inleidende algemene vakken, de juristen een aanvullende vorming gegeven wordt in sociale wetenschappen, wijl aan de economisten en sociologen een aantal inleidende rechtsvergelijkende vakken worden geboden.
Tussen nationalisme en liberalisme is geen enkele overeenkomst mogelijk. Het nationalisme stelt immers de natie centraal, wijl het liberalisme het individu centraal stelt [...]. Om het plaatje helemaal rond te maken wordt het nationalisme uiteraard gekoppeld aan het nazisme en het racisme. DV zou toch moeten weten dat in de 19° eeuw tal van nationale emancipatiebewegingen [...] ook liberaal van aard waren en streefden naar een eigen liberaal-democratische onafhankelijke staat waarin samen met de individuele bevrijding ook een einde werd gesteld aan de collectieve culturele onderdrukking.
Precies daarin vonden Conny en ik gelijkgestemden in elkaar, en onbegrepenen ook. De gelijkenis hield op waar ik maar steeds zakkerig toegaf, wijl zij alsmaar harder door ging drammen.