tijd

bijwoordelijke bepaling van tijd

1. ( taal en taalkunde)
   

   bijwoordelijke bepaling die aanduidt wanneer datgene wat in de zin wordt uitgedrukt plaatsvindt of hoelang dit duurt

   Na al die jaren nog altijd geen zin kunnen nalezen zonder te denken: bijwoordelijke bepaling van tijd, nevenschikking, bijstelling, voorzetselvoorwerp, gezegde, bepaling van gesteldheid.

   + Toon 1 Voorbeeld

beperkt zijn in de tijd

1. een tijdelijke duur hebben

   De financiële tussenkomst zal beperkt zijn in de tijd (4 jaar) en wordt gegeven aan die gemeenten die uitdrukkelijk de intentie hebben geuit om te evolueren [...] naar de kwaliteitsstandaard door het decreet voorgeschreven.

   + Toon 1 Voorbeeld

de tand des tijds

1. de destructieve werking die het verloop van de tijd uiteindelijk teweegbrengt; het verval en de teloorgang waaraan alles door tijdsverloop onderhevig is

   Vaak in de verbindingen de tand des tijds doorstaan, bestand zijn tegen de tand des tijds.

   De delen van het netwerk die overmatig lekgevoelig zijn, werden vele jaren geleden aangelegd en daarbij werden buizen en leidingen aangewend bestaande uit gietijzeren en soms ook cementsteen ('Eternit') die de tand des tijds (verwering, oxydatie, …) en bvb. de trillingen van toenemend zwaar wegverkeer niet zo goed doorstaan.

   Anders dan Generations of Winter zullen Aksjonovs oudere verhalen en romans, denk ik, de tand des tijds niet doorstaan.

   Zo begon een discussie die wekenlang duurde. Aanvankelijk gunde Carla mij het initiatief. Als buigzaam riet plooide ze onder mijn argumenten... Dat hedendaagse kunst verworden was tot een casino voor speculatieve beleggers [...]. Dat niets tegen de tand des tijds zou bestand zijn omdat emotie en schoonheid uit den boze waren; dat vindingrijkheid en lelijkheid nu de plak zwaaiden.

   + Toon 3 Voorbeelden

de tijd dringt

1. het genoemde duldt geen uitstel

   Ondertussen zijn we weer een stap verder verwijderd van een eventueel vaccin tegen HIV en begint de tijd zo stilaan te dringen om nieuwe medicijnen tegen de ziekte te ontwikkelen.

   In elk geval begint de tijd te dringen: per 1 september moet de nieuwe indeling rond zijn.

   + Toon 2 Voorbeelden

de tijd gaat snel; de tijd vliegt

1. de tijd gaat zeer snel voorbij

   Als je plezier hebt gaat de tijd echter heel snel.

   De tijd vliegt en mensen veranderen van job, dus het is niet altijd gemakkelijk om 'ex-chefs' op te sporen.

   + Toon 2 Voorbeelden

de tijd staat niet stil

1. het verloop van de tijd gaat gepaard met veel veranderingen; er wijzigt zich veel naarmate de tijd verstrijkt

   De tijd staat niet stil en ook wetten veranderen soms. Dan is het goed daarop te anticiperen.

   De tijd staat niet stil en de ontwikkelingen volgen elkaar in een razend tempo op. Hier liggen kansen voor nieuwe initiatieven, nieuwe producten en diensten.

   De tijd staat niet stil. Nieuwe technologie schept nieuwe mogelijkheden. Dat biedt ruimte voor innovatieve oplossingen en nieuwe ideeën.

   + Toon 3 Voorbeelden

de tijd vergeten

1. uit het oog verliezen hoeveel tijd verstrijkt of hoe laat het is

   Je gaat helemaal op in wat je doet, je vergeet de tijd en haalt het beste uit jezelf.

   Er wordt een boortje omgewisseld, gespoeld, een vulling ingezet. Dit gebeurt koel en zacht en ik vergeet de tijd.

   + Toon 2 Voorbeelden

de tijd zal het leren

1. het verloop van de tijd zal inzicht of zekerheid over iets doen ontstaan; dat kan nu nog niet met zekerheid worden gesteld en zal pas later duidelijk worden

   Hoe de toekomst voor de lokale merken eruit ziet? Tja, de tijd zal het leren.

   Ondanks de zorgen, zijn de medewerkers van de kabinefabriek nu nog positief gezind. Maar wat gaat er gebeuren als het Zweedse concern niet wil afzien van de ingrijpende reorganisatie. De tijd zal het leren.

   Wat is mediakunst? Het voorportaal van de kunsten van de toekomst. Of een fatale vergissing die zo snel mogelijk ongedaan dient te worden? Zoals men wel zegt: de tijd zal het leren.

   + Toon 3 Voorbeelden

door de tijd (heen); doorheen de tijd

1. in de loop van de tijd; naarmate de tijd verstrijkt

   Synoniem: in de loop van de tijd; in de loop der tijd

   Door de tijd is de verdeling van het gemeentefonds steeds verder verfijnd (herijking van het fonds) en zoveel mogelijk aangepast aan de lokale omstandigheden van de individuele gemeenten.

   De veranderingen door de tijd zijn zichtbaar te maken met het computerprogramma Millenium.

   De verschillende manieren waarop door de tijd heen het cijfermateriaal tot stand kwam, maakt een exacte vergelijking echter onmogelijk.

   Bovendien treden door de tijd heen veranderingen op in de aard en de inhoud van de benodigde kennis binnen dezelfde organisatie.

   Desalniettemin werd ook hier de clementie doorheen de tijd groter.

   + Toon 5 Voorbeelden

door de tijd reizen

1. de tijdsdimensie doorbreken en zich vanuit het heden verplaatsen naar een gewenst jaar in het verleden of de toekomst

   Ze gaat ervan uit dat door de tijd reizen over afzienbare tijd een fluitje van een cent wordt.

   + Toon 1 Voorbeeld

een kwestie van tijd zijn

1. afhangen, bepaald worden door het verstrijken van tijd

   M'n knie is helemaal in orde en dokter Wilfrieds zegt dat het voor m'n rug een kwestie van tijd is.

   Met de crisis die zich over de hele wereld verspreidt - na de ineenstorting in Zuidoost-Azië, Rusland en nu Latijns-Amerika is het slechts een kwestie van tijd vooraleer ook de VS en Europa erdoor worden aangetast - zal de strijd voor winsten en afzetmarkten nog worden opgevoerd.

   + Toon 2 Voorbeelden

een race tegen de tijd

1. wedstrijd voor de beste tijdsprestatie, en vervolgens figuurlijk in toepassing op iets wat men onder zeer hoge tijdsdruk moet realiseren

   Synoniem: een race tegen de klok

   De ruiters legden telkens een rit af die drie tussenstations passeerde waar van paard werd gewisseld. Het was een race tegen de tijd en William reed als één van de snelste.

   Voor de toponderhandelaars wordt het nu echt een race tegen de tijd. Wil al het technische werk rond de goedkeuring van de grondwet af zijn, dan rest er ze nog maar enkele uren.

   + Toon 2 Voorbeelden

in de loop van de tijd; in de loop der tijd

1. naarmate de tijd verstrijkt; overeenkomstig de voortgang van de tijd

   Synoniem: door de tijd (heen); doorheen de tijd

   Deze marge wordt in de loop van de tijd verlaagd, zodat de grenswaarde uiterlijk aan het einde van de vooropgestelde termijn effectief wordt behaald.

   Vooral Spinoza's ideeën hebben in de loop der tijd veel invloed uitgeoefend in Europa, ook al zijn ze nergens helemaal overgenomen.

   + Toon 2 Voorbeelden

met de tijd

1. gaandeweg; geleidelijk

   Hoewel de virusconcentraties met de tijd afnemen in de keel, de bindweefsels en de urine, kan het virus tijdens de convalescentie gemakkelijk worden geïsoleerd in de korsten.

   + Toon 1 Voorbeeld

na verloop van tijd

1. nadat de tijd verder was verstreken, zonder nadere bepaling van de hoeveelheid

   Hoe verder we reden, hoe armzaliger het werd. Na verloop van tijd werd het landschap glooiender en zagen we waarvoor we kwamen: wijnvelden!

   Na verloop van tijd, beginnen deeltjes af te koelen waardoor zij energie afgeven, die hen in staat stelt zich te verenigen en daardoor het eerste en meest eenvoudige ion (elektrisch geladen atoom) te scheppen, waterdamp, en ook een paar meer massieve atomen.

   De vissers in de dorpen haalden na verloop van tijd zo goed als geen vissen meer boven - de dam bemoeilijkt de trek van vissen uit de Mekong rivier, waarin de Mun uitkomt - en ook de flora op de oevers van de Mun raakte danig verstoord door de afdamming.

   + Toon 3 Voorbeelden

slijten met de tijd

1. ( Gezegd van negatieve gevoelens en ervaringen)

   na verloop van tijd gaandeweg draaglijker worden voor iemands gevoel

   Eigenlijk ben ik erg verdrietig en zit ik mezelf behoorlijk in de weg. Ik denk dat het de naweeën zijn van de ruzie met MR. Ik probeer er zo min mogelijk aan te denken, en vooral zijn gezicht toen hij me sloeg, en het plezier erop, wil ik me niet meer voor de geest halen. Ik word lichtelijk misselijk als ik er een gedachte aan wijd. Het zal wel slijten met de tijd.

   Ik zal mijn leven leiden zonder jullie hier maar in mijn hart zullen jullie altijd blijven. Het gemis zal met de tijd slijten.

   Het is echter helemaal niet zeker dat de rechtsbedeling, als ze zo intens gemediatiseerd wordt als in de vermelde affaires, nog in staat is te voldoen aan de vraag naar waarheid, rechtvaardigheid en juiste straf. Die vraag zal waarschijnlijk niet ten gevolge van de rechtsbedeling bekoelen, maar gewoon slijten met de tijd.

   + Toon 3 Voorbeelden

waar blijft de tijd; waar is de tijd; waar is de tijd gebleven

1. ter uitdrukking dat de tijd snel voorbijgaat, hetzij onder verwijzing naar een ver verleden, hetzij naar de recent verstreken tijd waardoor tijdnood ontstaat

   Waar is de tijd? Tot voor kort was dat een retorische vraag, een openingszin die oude mensen toeliet herinneringen aan lang verleden dagen op te halen. Vandaag wordt de vraag ook op een andere manier gesteld. Hij komt na de vaststelling dat mensen in almaar toenemende tijdnood verkeren. Hij is dan niet langer een stijlfiguur, maar een vraag die wel degelijk een antwoord verwacht. Als er geen tijd meer is, waar is die dan naartoe?

   Waar blijft de tijd, de tijd die uiteindelijk verdwijnt in de eeuwigheid, en daarin mensen meeneemt waar je iets mee had.

   Op een normale werkdag vinden veel onderbrekingen in je werkroutine plaats. Je ontvangt een bericht dat er weer een nieuwe email is, je collega loopt binnen met een relatief simpele taak die je zo af hebt. Dat doe je gewoon 'tussendoor'. Uiteindelijk is de dag voorbij en zijn er urgente en belangrijke taken blijven liggen. Is het nu al vijf uur? Pffff…waar blijft de tijd. De minder belangrijke taken die vaak weinig tijd kosten zijn wel af.

   Ja echt, waar blijft de tijd?! De vorige keer dat ik een update gaf, had ik hier nog twee weken. Nu nog maar twee dagen, sterker nog geen eens meer! Gelukkig heb ik de afgelopen twee weken weer genoeg mee gemaakt om misschien wel mijn laatste blog mee te vullen!

   Help! Waar is de tijd gebleven? Hebben jullie daar ook wel eens last van? Dat je op een willekeurig moment tot het grote besef komt dat het allemaal veel te snel gaat!

   + Toon 5 Voorbeelden

waar de tijd stilstaat; waar de tijd heeft stilgestaan

1. waar het verstrijken van de tijd niet gepaard gaat met verandering of vernieuwing

   De hoofdrol is voorbehouden voor een al zes jaar niet meer gevangen adembenemende spiegelkarper van monsterlijke proporties die samen met slechts een handvol soortgenoten leeft in een omgeving waar de tijd heeft stil gestaan, waar de mens nooit voet aan wal kreeg.

   Paraguay heeft nog iets van een klein paradijs waar de tijd reeds eeuwen stilstaat.

   + Toon 2 Voorbeelden

burgerlijke tijd

1. wijze van tijdrekening die voor praktisch maatschappelijk gebruik uitgaat van een uurtelling die om middernacht begint en 24 uren later eindigt bij het begin van de volgende dag; ook: de voortgang van tijdseenheden zoals die door een klok of uurwerk wordt weergegeven

   Bij de middelbare zonnetijd, die op de gebruikelijke uurwerken kan afgelezen worden, moet de berekende tijdsvereffening bijgeteld worden om de ware zonnetijd te bekomen. Het is ware middag om 0h ware zonnetijd. Het is (middelbare) middag om 0h middelbare zonnetijd. Om maatschappelijke redenen wordt bij de middelbare zonnetijd nog twaalf uur bijgeteld, wat dan de burgerlijke tijd (BT) oplevert. Nul uur burgerlijke tijd valt dan samen met middernacht, 12 uur burgerlijke tijd met de middag.

   De afhankelijkheid van de geografische lengte is een van de redenen waarom de ware lokale zonnetijd niet als maatschappelijke tijdrekening wordt gebruikt. Een tweede reden is het feit dat de Ware Lokale Zonnetijd niet constant verloopt. De ellipsvorm van de aardbaan en de scheve stand van de rotatieas van de aarde zijn daar de oorzaken van. Heel goed is te merken dat het in februari al heel snel langer licht is in de avonduren. De zon loopt dan een beetje achter. In november (tijdens de donkere dagen voor Kerst) is het juist extra vroeg donker doordat dan de zon voor is op haar schema. Al met al is er een aantal kunstgrepen nodig om de Ware Lokale Zonnetijd om te zetten in een meer praktische en bruikbare tijd, zoals we die van onze klokken kennen, de burgerlijke tijd.

   Daar de meridiaandoorgang van de tweede fictieve zon het middaguur is van de middelbare zonnetijd, is de burgelijke tijd niets anders dan de middelbare tijd plus 12 uur. We beginnen onze uurtelling immers om middernacht en niet 's middags.

   De burgerlijke tijd kan afhankelijk van de meridiaan waarop ze betrekking heeft als locale of als Greenwich tijd worden aangegeven. De tijd van de zone, normale tijd, zomer- of wintertijd zijn eveneens vormen van een burgerlijke tijd.

   De blauwe wijzer geeft de burgerlijke tijd naar de keuze zomertijd of wintertijd. Deze burgerlijke tijd wijkt in het algemeen iets af van de ware zonnetijd en hangt samen met de verdeling van de aarde in 24 tijdzones.

   Voor de huidige tijdrekening is de aarde verdeeld in 24 zones, waarin UT (Universal Time of wereldtijd) als standaardtijd geldt. Men gebruikt UTC (Coordinated Universal Time), een op de atoomklok gebaseerde tijdschaal die zo goed mogelijk de Universal Time volgt. Deze tijd wordt ook gebruikt in de meteorologische berichtgeving en is in de meeste landen de bais van de wettelijke/burgerlijke tijd. Nederland en het grootste deel van Europa liggen in de zone waarin het een uur later is dan in Greenwich, de Middeneuropese Tijd (MET).

   + Toon 6 Voorbeelden

de ware tijd

1. wijze van tijdrekening waarbij men de tijd bepaalt aan de hand van de zonnestand, en tijdsverschil optreedt tussen verschillende locaties doordat het referentiemoment waarop de zon 's middags haar hoogste positie bereikt, verschilt naargelang van de geografische ligging van de plaats; ook: de voortgang van tijdseenheden zoals een zonnewijzer die plaatselijk aangeeft; zonnetijd

   Synoniem: (de) plaatselijke tijd; zonnetijd

   Zonnewijzers geven meestal de ware plaatselijke tijd of zonnetijd aan. In Nederland en Vlaanderen loopt de officiële kloktijd voor op de zonnetijd, de ene dag al meer dan de andere. Daarvoor zijn drie oorzaken: - Onze officiële kloktijd is afgestemd op de zonnetijd van de 15e oostelijke lengtegraad (Berlijn). Per lengtegraad naar het westen loopt de officiële tijd 4 minuten voor op de zonnetijd ter plaatse. - Omdat de aardas schuin staat en omdat de aarde in een elliptische baan rond de zon draait, is een correctie nodig, die tijdsvereffening heet. Deze varieert van dag tot dag, in de lente en de zomer tussen +6 en -6 minuten, in de herfst en de winter tussen +14 en -16 minuten. - Als de zomertijd geldt komen daar nog 60 minuten bij.

   De tijd die is gebaseerd op de ware zonnedag noemt men de ware zonnetijd of ware tijd.

   + Toon 2 Voorbeelden

de wettelijke tijd

1. wijze van tijdrekening die volgens de wet geldt; officiële tijdrekening

   De wettelijke tijd in Nederland is de Midden-Europese tijd.

   België heeft de 'Gecoördineerde Universele Tijd' als officiële tijd erkend [...]. In België was de wettelijke tijd tot nog toe de 'Greenwich Mean Time', de universele tijd op basis van de omwentelingen van de aarde. Zij wordt nu vervangen door de UTC, het gemiddelde van driehonderd atoomklokken in de hele wereld, waarvan er vijf zich bevinden op de Koninklijke Sterrenwacht van België.

   + Toon 2 Voorbeelden

(de) middelbare tijd

1. wijze van tijdrekening waarbij men de tijd berekent aan de hand van een fictieve zon die, altijd even snel (schijnbaar) voortbeweegt en waarbij de afwijkingen eigen aan de ware zonnetijd zijn verrekend en de zonnedagen een constante duur hebben; ook: de voortgang van tijdseenheden die na de nodige correcties op de ongelijkmatige zonnetijd kan worden weergegeven door uren en dagen met een constante duur

   Het probleem met zonnewijzers is dat de etmalen niet allemaal 24 'klokuren' lang zijn. De ene keer loopt onze zonnewijzer een paar seconden voor, de andere keer wat achter (vergeleken met een klok). Die paar seconden afwijking per dag maken dat de Zon begin november een half uur vroeger door het zuiden gaat dan begin februari. De oorzaken van dit wispelturig gedrag van de Zon zijn tweeërlei: - de aardbaan om de Zon is geen cirkel maar een ellips. - de Aard-as staat schuin t.o.v. van het baanvlak van de Aarde om de Zon [...]. Een mechanische klok is niet in staat om dat wispelturige gedrag van de Zon te volgen. Daarom is de middelbare tijd bedacht, waarbij de afwijkingen zijn uitgevlakt en alle etmalen even lang duren. Er is geen verschil met de middelbare tijd (mean time) en de tijd van een zonnewijzer op de dagen: 15 april, 13 juni, 1 september, 25 december. Deze klok is voldoende nauwkeurig om de middelbare tijd (mean-time) te kunnen aangeven, maar het is merkwaardig dat deze klok juist de tijd van een zonnewijzer aangeeft! Men had namelijk in die periode nog weinig vertrouwen in de regelmatige mechanische klok-uren, zoals we die nu kennen. Dat deze klok telkens gecorrigeerd werd, blijkt uit het narekenen van de gegevens die in het venster in de jaarwijzer zijn af te lezen.

   De middelbare tijd is over een jaar gemiddeld gelijk aan de zonnetijd, maar elk etmaal duurt 24 uur. Dankzij de vereffening van de variatie van de zonnetijd kan de middelbare tijd worden weergegeven door gelijkmatig lopende uurwerken.

   Omdat de middelbare tijd betrekking heeft op een meridiaandoorgang, is hij automatisch afhankelijk van de plaats waar je je bevindt. Daar men behoefte had aan een tijd die voor het ganse aardoppervlak dezelfde is, heeft men de wereldtijd ingevoerd. Dit is eenvoudig de burgerlijke tijd van Greenwich.

   Middelbare en ware zonnetijd (MZTen WZT) [...]. Van half december tot half april en van half juni tot begin september loopt de MZT dus voor op de WZT. De ware middag valt dus na 12 uur middelbare tijd op de middag. Van half april tot half juni en van begin september tot half december valt de ware middag dan weer vóór 12 uur middelbare tijd.

   + Toon 4 Voorbeelden

(de) plaatselijke tijd

1. wijze van tijdrekening waarbij men de tijd bepaalt aan de hand van de zonnestand, en tijdsverschil optreedt tussen verschillende locaties doordat het referentiemoment waarop de zon 's middags haar hoogste positie bereikt, verschilt naargelang van de geografische ligging van de plaats; ook: de voortgang van tijdseenheden zoals een zonnewijzer die plaatselijk aangeeft; zonnetijd

   Synoniem: de ware tijd; zonnetijd

   De astronomen beginnen de dagtelling 's middags als de zon op zijn hoogste punt staat, dus boven de meridiaan, de zogenoemde zonnetijd of plaatselijke tijd.

   In heel Nederland kennen we één en dezelfde afgesproken tijd: het is overal even laat. Toch verschilt de eigenlijke tijd per plek, gemeten naar de feitelijke zonnestand. Dit is de zogenaamde plaatselijke tijd. Doordat de zon van oost naar west reist met zo'n zeventien kilometer per minuut is het in het oosten van het land bijvoorbeeld zo'n twintig minuten later dan in het westen.

   + Toon 2 Voorbeelden

2. wijze van tijdrekening waarbij men de tijd voor een plaats bepaalt overeenkomstig de specifieke tijdzone waarin deze plaats is gesitueerd, vooral op grond van de verdeling van de aarde in 24 tijdzones van elk 15 lengtegraden waarin de tijd telkens een uur verspringt

   Het door Peru aangeboden bestand - dat moet ingaan om twaalf uur 's middags plaatselijke tijd (17.00 GMT) - komt volgens Ecuador overeen met een "eerder aanbod" van Ecuadoraanse zijde.

   Enkel volledig ingevulde antwoordcoupons (of fotokopieën van antwoordcoupons) die vóór 15 november, vóór middernacht (plaatselijke tijd) worden ingestuurd komen in aanmerking voor de nationale selectie (poststempel geldt als bewijs).

   + Toon 2 Voorbeelden

Finse tijd; Nederlandse tijd

1. wijze van tijdrekening die geldt in het genoemde land

   Maandagochtend om 11.00 uur Finse tijd (10.00 uur NL/BE tijd) werd de eerste waarneming gedaan.

   Openingstijden beurzen (Nederlandse tijd).

   + Toon 2 Voorbeelden

Midden-Europese tijd

1. wijze van tijdrekening die hoort bij de tijdzone gelegen bij de meridiaan van 15 graden oosterlengte, waar de klok één uur voorloopt op de tijdzone bij de nulmeridiaan van Greenwich

   Pas op 1 mei 1909 kreeg Nederland overal dezelfde klokkentijd. Met name de Spoorwegen (er waren toen nog twee grote spoorwegmaatschappijen) drongen aan op uniformering, dat zou de treindienstregeling ten goede komen. Zij pleitten voor de Greenwich-tijd, die ook in België en Frankrijk bestond. Anderen wilden de Midden-Europese tijd, net als in Duitsland, die een uur voorliep op de Greenwich-tijd.

   Nederland kon maar niet besluiten de West-Europese tijd daadwerkelijk in te voeren. Buurland België hervormde de klok al in 1892 maar bij ons ruzieden voor- en tegenstanders jarenlang over de vraag of niet liever net als in Duitsland de Midden-Europese Tijd aangenomen moest worden. In dat geval zou de klok niet gemiddeld twintig minuten worden teruggedraaid maar juist veertig minuten worden vooruit gezet.

   Op 16 mei 1940, zes dagen na de Duitse inval, voerden de bezetters in ons land de Midden-Europese tijd in, en die hebben we nog steeds. En over het feit dat we elk jaar de klok een uurtje terug, respectievelijk weer vooruit zetten, hoor je niemand meer.

   De Midden Europese Tijd (MET) is de tijd die hoort bij de meridiaan van 15 graden Oosterlengte.

   + Toon 4 Voorbeelden

West-Europese tijd

1. wijze van tijdrekening die geldt in het Britse Greenwich en die wereldwijd de grondslag vormt voor de tijdsberekening in de 24 tijdzones waarin de aarde wordt verdeeld, gerekend vanaf de nulmeridiaan in het genoemde Greenwich

   De spoorwegen en de post- en telegraafdienst, met een landelijk net, oordeelden in 1892 dat zij met deze twee verschillende tijden niet overweg konden en besloten tot een derde standaard, namelijk de West-Europese tijd, zoals gemeten en vastgesteld in Greenwich.

   Van 1909 tot 16 mei 1940 kende Nederland de Amsterdamse tijd, die 20 minuten voorliep op de West-Europese tijd (Greenwich Mean Time) en 40 minuten achter op de Midden-Europese Tijd. Dus 12.00 uur in Nederland was 11.40 uur in Londen en 12.40 uur in Berlijn.

   + Toon 2 Voorbeelden

van uur noch tijd weten

andere tijden, andere zeden; nieuwe tijden, nieuwe zeden

1. bij iedere nieuwe periode wijzigen zich de normen en waarden en wat men overeenkomstig als wenselijk beschouwt

   Maar zoals Cicero reeds zei: andere tijden, andere zeden.

   Andere tijden, andere zeden. De functie van de Botanische Tuinen Universiteit Utrecht is in de loop van de ruim 350 jaar van haar bestaan aangepast aan de eisen van de moderne tijd.

   Maar, andere tijden, andere zeden, er moet in de jongensschool een Vlaamse adjunct-hoofdonderwijzer worden aangesteld. Frère Directeur snapt niet goed waarom, hij heeft met de Vlamingen toch nooit problemen gehad, n'est-ce pas, Monsieur Slanghe? Hij spreekt die naam uit alsof hij rijmt op phalange.

   De moderne tuin is verhard, met hier en daar een plantvlak voor de leilinde [...]. Of een bronzen beeld van een vliegende kraanvogel. De geplaveide patiotuin heeftde toekomst. En daar is op zich niets tegen; nieuwe tijden, nieuwe zeden.

   + Toon 4 Voorbeelden

bij tijden

1. gedurende verschillende tijdruimten die elkaar met tussenpozen opvolgen

   Over de vorstelijke, bij tijden waanzinnige maecenas, 32 jaar jonger dan de meester, schreef Cosima op 16 juli 1869 in haar dagboek: 'Wat een vreemd noodlot dat juist deze onbekwame koning zo geestdriftig voor R.'s werken maakt, hoe zonderling verschrikkelijk.'

   "Inzicht in persoonlijkheid is belangrijker dan precieze diagnose." Vaak werkt het bevrijdend. Zwart op wit staat er waarom je bij tijden wanhopig bent, waarom je denkt dat iemand je achtervolgt of waarom je gedachten een kant opgaan die je soms beangstigt.

   Al tijdens het eerste nummer 'Choperer', werd duidelijk dat deze groep enorm veel getalenteerde mensen huisvest. De ± 12 Kozakken dansten met veel bravoure en muziek. De speren en sabels waar bij tijden de vonken vanaf vlogen.

   + Toon 3 Voorbeelden

de oude tijd; de goede, oude tijd

1. de tijd die achter ons ligt, vooral deze uit een verder verleden en vaak met de bijgedachte dat het toen beter was; de lang vervlogen tijd

   Synoniem: de tijd van toen

   Net als andere Russen verdrijven ze de zorgen van de geldekonomie graag met dromen over de glorie van de oude tijd.

   Maar nu dacht hij ineens ook aan een liedje van Mozart: "Oh gute zeit, oh alte zeit, da gab's noch recht und billigkeit.' In díe eeuw al had de componist opgemerkt dat mensen altijd maar de oude tijd ophemelen en niet met het heden kunnen leven.

   Het lijkt een algemeen menselijke houding te zijn om met enige weemoed terug te kijken naar vroeger. De gedachte aan 'de goede oude tijd' leeft nog sterk door.

   Aan het slot van het artikel gaf de professor toch wel toe dat dialectdichters en schrijvers overwegend behoudend van aard waren en voornamelijk de goede oude tijd beschreven toen de familie op het kasteel nog functioneerde en elk jaar het tekort in de kas van de plaatselijke fanfare aanvulde.

   + Toon 4 Voorbeelden

de stille tijd; een stille tijd

1. periode met weinig klanten, opdrachten of orders; periode met weinig werk

   Hotels met beautyfaciliteiten hebben vaak arrangementen en in de stille tijd geven veel instituten en hotels korting.

   Het terrein was in vroeger jaren alleen bereikbaar via een klein bruggetje dat over een gracht lag en het 'Haventien' heette omdat hier in de winter vele schippers de stille tijd doorbrachten.

   Tien à vijftien taxi's van de Utrechtse Taxi Centrale (UTC) wachten in het donker van de winteravond op klanten. "Een stille tijd", merkt een van de chauffeurs op. Wachttijden van een uur vormen geen uitzondering.

   + Toon 3 Voorbeelden

de tijd van illusies; de tijd van vrede; de tijd van vreugde; tijden van bloei; tijden van schaarste; tijden van verval; tijden van voedselgebrek

1. periode(n) gekenmerkt door wat de van-bepaling noemt

   De premier zou tegen het volk moeten zeggen: De tijd van illusies is voorbij.

   Het werd Kerstmis en Nieuwjaar. Tijd van vrede en vreugde, van ontroerende beloften en goede voornemens.

   Als waarborg voor tijden van schaarste wordt dit vet voor het merendeel opgeslagen in de vetcellen.

   Het beeldverhaal heeft tijden van bloei en tijden van verval meegemaakt, zoals iedere kunst.

   In eeuwenlange evolutie zijn zij er lichamelijk bij uitstek op berekend geraakt op om lange tijden van voedselgebrek te kunnen overleven.

   + Toon 5 Voorbeelden

de tijd van toen; de tijd van vroeger; de tijden van weleer

1. de tijd zoals men die in het verleden heeft meegemaakt, vaak met een nostalgische bijgedachte

   Brood is op bestelling verkrijgbaar om thuis nog eens lekker na te genieten van de tijd van toen… Het bakhuis werd ontworpen door architect Willy Bens in de stijl van de 19de eeuwse bakhuisjes die men toen overal aan de boerderijen kon aantreffen.

   De auteurs, Herman Calcoen, gepensioneerd onderwijzer, en Pierre Boonefaes, onderwijzer in de school, hebben gepoogd de sfeer uit de tijd van toen weer te geven.

   Heeft hij geen heimwee naar de tijd van vroeger? De tijd waarin zijn manier van werken niet apart was, maar juist heel gewoon.

   Wie hunkert naar tijden van weleer denkt al gauw aan autoloze straten, de melkboer aan huis, de groenteman met zijn paard en wagen, de petroleumboer met zijn hondenkar.

   + Toon 4 Voorbeelden

de tijd van zijn leven

1. periode in het leven die men als onovertroffen positief ervaart; fantastische tijd

   Bij aankomst zag ik een lekker bemodderd jochie, dat de tijd van zijn leven bleek te hebben.

   + Toon 1 Voorbeeld

een andere tijd; andere tijden

1. periode(n) waarin andere zeden en gewoontes, gebruiken, normen en waarden, eisen of mogelijkheden gelden

   Voor ons als veertienjarigen was er toen gewoon niks te doen. Dat was een heel andere tijd. Nu heb je veel meer clubs, en allerlei televisieprogramma's.

   Genoemde kranten hadden ochtend- en avondedities. De enige luwte die NRC-lezers destijds werd gegund, was van zondagmorgen tot maandagmiddag een gat van meer dan 24 uur. Kennelijk was de nieuwsstroom dan een beetje opgedroogd. Het waren natuurlijk andere tijden. Er was nog geen radio en in de verste verte geen televisie.

   + Toon 2 Voorbeelden

een dure tijd

1. tijd waarin hoge prijzen worden aangerekend voor iets, vooral op het vlak van levensbehoeften, of waarin men voor hoge onkosten staat

   We leven in een dure tijd. Zorgverzekeraars worden alsmaar duurder, de dagelijkse boodschappen worden duurder.

   Scholen en ouders willen in deze toch al dure tijd bezuinigen op de kosten voor studieboeken.

   De gemeente Lisse moet miljoenen afboeken op de gemeentelijke begroting omdat aangekochte grond veel minder waard is geworden. Het gaat om grond die de gemeente in een dure tijd kocht met het oog op bouwplannen. Nu die plannen niet doorgaan, blijft de gemeente met de grond zitten.

   Onze kinderen gaan studeren. Ouders gaan vaak in die periode een dure tijd tegemoet. Misschien is meer zekerheid over de hypotheekrente in deze periode prettig. Dan kan de rente voor een langere periode worden vastgezet.

   Je studententijd is misschien wel de mooiste tijd van je leven [...]. Het is ook een dure tijd, met veel verplichtingen: colleges, werkgroepen, tentamens, maar ook stapavonden, feestjes en vakanties. Met een leuke en flexibele studentenbaan hoef je niets te laten schieten.

   + Toon 5 Voorbeelden

een gesloten tijd

1. tijd waarin een verbod van kracht is om bepaalde vissoorten te vangen of met een bepaald aas te vissen

   In het voorjaar hebben sportvissers te maken met twee gesloten periodes: een gesloten tijd voor vissoorten (= directe terugzetplicht) en een gesloten tijd voor bepaalde aassoorten.

   Ook voor bepaalde vissoorten bestaat er een gesloten tijd. Vangt men per ongeluk toch zo'n vis in zijn gesloten tijd, dan moet men die onmiddellijk in het zelfde water terugzetten.

   + Toon 2 Voorbeelden

een gouden tijd

1. tijd die als zeer succesrijk geldt in enig opzicht of gepaard gaat met een grote bloei van iets

   Hoe kan de CFF verdwijnen, die in 1852 door president Louis Napoleon Bonaparte gesticht werd? De bank [...] die na de Tweede Wereldoorlog een gouden tijd beleefde met de heropbouw en daarna met de drang van de Fransen om een eigen huisje te bouwen?

   + Toon 1 Voorbeeld

goede tijden, slechte tijden

1. perioden in het leven waarin voorspoed en tegenspoed elkaar afwisselen; perioden in het leven met achtereenvolgens wel en wee

   Goede tijden, slechte tijden. Het was liefde op het eerste gezicht. Jaren geleden kwam een jong stel op kantoor. Ze gingen trouwen en wilden huwelijksvoorwaarden [...]. Na jaren zag ik ze weer terug, nu voor hele andere zaken. De man had tijdens het huwelijk een eigen zaak gestart, al hun zuur verdiende centen, evenals al zijn tijd, geïnvesteerd in het bedrijf. De vrouw vond dat hij met de zaak was gehuwd [...]. De echtscheiding betekende niet alleen het einde van het huwelijk maar ook van de zaak.

   + Toon 1 Voorbeeld

grootmoeders tijd

latere tijden

1. volgende perioden; soms ook algemener: nadien; daarna

   Synoniem: daarna; nadien

   Waarschijnlijk gaat het om een nederzetting met alles erop en eraan, onder meer een volledige aardewerk-assemblage, die niet is vermengd met sporen van bewoning uit latere tijden.

   Dit geschenken geven paste bij de vroegere nieuwjaarsgebruiken. In latere tijden zijn deze gebruiken verwaterd of namen ze vormen aan waardoor de oorspronkelijke gebruiken onduidelijk werden.

   Het heet 'Malleus maleficarum' ofwel 'Heksenhamer' en is het eerste gedrukte boek over demonologie (wetenschap die zich bezig houdt met het opsporen van de werken van de duivel) [...]. Heksenvervolgers van latere tijden geloven niet alles wat er in de Malleus staat.

   + Toon 3 Voorbeelden

mijn tijd; zijn vaders tijd; de tijd van iemand

1. de periode waarin de genoemde persoon leeft, thuishoort of actief was

   Wat dat betrof was er vergeleken met mijn tijd niet veel veranderd.

   Olga ging door zijn shirts alsof het een uitstalling was. Blauw fil à fil, vorstelijke streepjes [...] en zo verder tot het paar witte shirts die hij vooral had uit nostalgie naar zijn vaders tijd, toen alle mannen donkere dassen droegen op witte shirts.

   CDV en NVA, partijen die allebei onsolidariteit pleiten met onze waalse buren op basis van een taalgrens, archaismen van de tijd van onze ouders en daarvoor.

   + Toon 3 Voorbeelden

van alle tijden

1. van altijd; steeds voorkomend

   Jaloerse verklikking is van alle tijden.

   + Toon 1 Voorbeeld

(ver) verleden tijd zijn

1. stammen uit een periode die definitief of lang voorbij is

   Vaak met de bijgedachte dat het betreffende voorbijgestreefd of verouderd is.

   Het bedrijf [...] verwacht dat de draadloze hoofdtelefoon in kantoren binnen enkele jaren net zo gewoon is als de pen. Het gehaspel met snoeren voor de printer zal dan zeker verleden tijd zijn.

   Vaak wordt verkopen geassocieerd met vertegenwoordigers, deur aan deur verkoop, of worden het psychologisch geschoolde trucs genoemd. Dat is allemaal verleden tijd. We leven nu in de 21e eeuw! Professionele verkoop heeft vandaag de dag alleen nog maar dan succes, wanneer er gekwalificeerde en eerlijke voorlichting gegeven wordt.

   De tijd dat stadsarchieven louter opslagruimten waren voor oude documenten en stadsarchivarissen dag in dag uit over oude registers gebogen zaten, is ver verleden tijd.

   + Toon 3 Voorbeelden

vervlogen tijd; vervlogen tijden; lang vervlogen tijden

1. periode die is verstreken, perioden die zijn verstreken en daardoor onherroepelijk tot het verleden behorend

   Vaak met de bijgedachte dat de tijd snel of sneller dan gewenst verstrijkt.

   Aan de muur prijkt een prachtig eigenhandig geschilderd aquarelletje uit die vervlogen tijd, het getuigt van prille artistieke bedrijvigheid met talent.

   Het volk diende daarom ook kennis te kunnen nemen van de goede taalvoorbeelden van de klassieke schrijvers en dichters uit vervlogen tijden en dan met name die van de Gouden Eeuw, waarin die letteren hun grootste bloei beleefden.

   Haar processies roepen herinneringen op aan lang vervlogen tijden toen pastoor, misdienaars en boeren door de velden trokken om er, onder het gezang van de Latijnse litanie van alle heiligen, een vruchtbare oogst af te smeken.

   Een enthousiaste verzamelaar, die alle moeite doet om zijn schaatsverzameling zo compleet mogelijk te krijgen [...]. Op dit moment bezit hij 200 verschillende paren. De oudste met krul dateren uit het jaar 1700. Ook heeft hij beenderen uit lang vervlogen tijden waar vroeger op geschaatst werd.

   + Toon 4 Voorbeelden

voor mijn tijd; voor zijn tijd

1. uit of in een periode toen men er nog niet was of nog niet bij was

   Als rechtsbuiten heeft hij een jaar of tien in het eerste elftal gespeeld met als hoogtepunt het behalen van het kampioenschap van Nederland in 1941 maar dat was voor mijn tijd want ik ben geboren in 1948.

   Het hele projekt startte al in 1988, lang voor zijn tijd.

   + Toon 2 Voorbeelden

vroegere tijden

1. perioden uit het verleden

   Sinds de Russen de ekonomische hervormingen aan den lijve ondervinden, zwelt de nostalgie aan naar vroegere tijden waarin een relatieve welvaart bestond, orde heerste en de status van supermogendheid nog onaangetast was.

   Caritatieve werking en speciale dienstverlening zijn in de schoot van de christelijke gemeenschap altijd zeer bloeiend geweest. In vroegere tijden leek het zelfs dat alleen de Kerk een georganiseerde aanpak had.

   De expositie geeft een beeld van alle werkzaamheden, die samenhangen met de verbouw en produktie van het voor de vroegere tijden zo belangrijke vlas en linnen.

   + Toon 3 Voorbeelden

zijn beste tijd gehad hebben

1. de jaren waarin iemand of iets in topvorm was achter zich hebben; ook: langzaam maar zeker aan opvolging of aan vervanging toe zijn

   De cast is opgebouwd uit redelijk onbekende acteurs, of acteurs die hun beste tijd gehad hebben.

   Bovendien leiden schokdempers die hun beste tijd gehad hebben tot extra slijtage van de banden en andere onderdelen zoals stuur- en ophangingsdelen.

   Misschien staat er in uw straat al een gemeentelijke plantenbak waarin planten staan die hun beste tijd gehad hebben.

   + Toon 3 Voorbeelden

de Franse tijd; de Spaanse tijd

1. historische periode waarin men viel onder het gezag of de overheersing van de genoemde mogendheid of het betreffende rijk

   Koning Willem I deelde zijn land op in provincies die deels teruggingen op de departementen uit de Franse tijd en deels op de oude graafschappen en hertogdommen.

   Terwijl het schip de lagune binnenvoer, tussen twee forten door, grimmige vestingen uit de Spaanse tijd, vroeg hij zich af welk excuus hij kon aanvoeren.

   + Toon 2 Voorbeelden

de nieuwe tijd; een nieuwe tijd; nieuwe tijden

1. historische periode die in verhouding tot de voorgaande gepaard gaat met belangrijke veranderingen en die vernieuwingen inluidt

   In 1990 verscheen de Nederlandse vertaling [...]: Lenteriten. De Eerste Wereldoorlog en het ontstaan van de nieuwe tijd. Een prachtig geschreven, origineel, gedurfd werk over de culturele impact van de Grote Oorlog op de twintigste eeuw.

   We leven in een nieuwe tijd en er is sprake van een veranderende energie op aarde.

   Als historisch onderlegd man wist mr. Raab dat de geboorteweeën van nieuwe tijden zelden de gelukkigste stonden van de geschiedenis waren.

   + Toon 3 Voorbeelden

de nieuwe tijd

1. historisch tijdvak dat na de middeleeuwen begint met de vernieuwingen van de renaissance en duurt tot omstreeks het begin van de negentiende eeuw; de vroegmoderne tijd

   Synoniem: de vroegmoderne tijd

   De periode van de Renaissance tot het begin van de negentiende eeuw noemen we de nieuwe tijd. De contemporaine tijd loopt vanaf circa 1800 tot nu. Deze periodes leer je kennen bij Algemene geschiedenis.

   In het komende seizoen 2015-2016 beginnen we aan het begin met de vroege kerkgeschiedenis (oudheid en middeleeuwen). In de jaren daarop komen de kerkgeschiedenis van de nieuwe tijd (van Renaissance tot Verlichting) en de nieuwste kerkgeschiedenis aan de beurt (19e en 20e eeuw) aan de orde.

   De Italiaanse Renaissance is een bekende periode, maar de periode zelf is moeilijk af te bakenen. Begonnen halverwege de viertiende eeuw en geëindigd aan het eind van de zestiende eeuw vormt de periode een overgang tussen de middeleeuwen en de moderne Europese Cultuur, ook de nieuwe tijd genoemd.

   + Toon 3 Voorbeelden

de nieuwste tijd

1. historisch tijdvak dat begint omstreeks 1800 na de politieke omwentelingen van de Franse revolutie en de aanvang van de industriële revolutie en duurt tot het heden of, beperkter, tot de periode van de Tweede Wereldoorlog, en dan gevolgd door de contemporaine tijd

   Nieuwste tijd. Het is bijna een onmogelijkheid deze periode in kort bestek te behandelen. We laten deze tijd meestal rond 1800 beginnen. In 1776 waren de Verenigde Staten onafhankelijk geworden, Frankrijk had een bloedige revolutie achter de rug en de industrialisatie was begonnen, eerst in Engeland (tweede helft achttiende eeuw), later volgden België en andere landen.

   Traditionele indeling in de geschiedenis in vijf Perioden: Nieuwste tijd 1800 - heden. Belangrijke scheidslijnen tussen de tijdvakken: Industriële Revolutie, (Engeland 1780, Nederland 1870) Franse Revolutie.

   De Nieuwste Tijd (van 1789 tot 1945). We beginnen deze periode tijdens de Franse Revoltie en stoppen rond WOII. Belangrijke gebeurtenissen zijn: Congres van Wenen, industrialisatie, imperialisatie, Verlichting, spoorwegen, elektriciteit, auto's, WOI, interbellum, WOII, enz.

   Nieuwste tijd: 1800 - 1945. De tijd van de opkomende industrie - de kinderarbeid - de armoede.

   + Toon 4 Voorbeelden

de vroegmoderne tijd

1. historisch tijdvak dat na de middeleeuwen begint met de vernieuwingen van de renaissance en duurt tot omstreeks het begin van de negentiende eeuw

   Synoniem: de nieuwe tijd

   Na de middeleeuwen volgt vanaf de zestiende eeuw de vroegmoderne tijd. Historici laten deze periode normaal gesproken eindigen bij de negentiende eeuw.

   Het doel van het onderzoek is te komen tot een geschiedenis van de arbeid van vrouwen in de vroegmoderne tijd (circa 1500 tot 1815).

   + Toon 2 Voorbeelden

een gouden tijd

1. historische periode die als zeer succesrijk geldt in enig opzicht of gepaard gaat met een grote bloei van iets

   De Ierse beschaving maakte een gouden tijd door van de vijfde tot de negende eeuw, maar in de geschiedschrijving houdt het wapengekletter van de Ieren onderling nooit op.

   De 200 werken van illustere kunstenaars als Miro, Picasso en Palencia stammen allen uit de jaren twintig en dertig, de gouden tijd van de moderne Spaanse schilderkunst.

   + Toon 2 Voorbeelden

een kind van zijn tijd zijn; een man van zijn tijd zijn; als kind van zijn tijd

1. zich gedragen of denken overeenkomstig de normen, waarden of gebruiken zoals die gangbaar zijn in de betreffende periode; als iemand die zich gedraagt of denkt overeenkomstig de normen, waarden of gebruiken zoals die gangbaar zijn in de betreffende periode

   Ik was een kind van mijn tijd en toen de Rosenbergs in de jaren vijftig werden terechtgesteld, was ik het daarmee eens.

   Hij was een man van zijn tijd, met zijn vrees voor de Russische atoombom, zijn dweperijen met de Amerikaanse vlag, zijn afkeer van het communisme en zijn stuitende desinteresse voor de echte noden van de mensheid.

   Als kind van zijn tijd verklaart hij in 1914, in het boekbinderstijdschrift Magnus, dat het vlakornament de meest aangewezen vorm voor de bandversiering is.

   + Toon 3 Voorbeelden

iemands tijd

1. de tijd waarin de genoemde persoon leeft of geleefd heeft en waarop deze, in enig opzicht, zijn invloed heeft uitgeoefend

   Met nadere specificering van de persoon in een voorafgaande genitief of een navolgende van-bepaling.

   Al sinds plusminus 1750 was het in West-Europa niet echt gevaarlijk meer, wetenschappelijke resultaten te publiceren die met de bijbelse voorstellingen in botsing kwamen. En in Nietzsche's tijd hadden ook in Duitsland de christenen zich erbij neergelegd dat wetenschappelijke waarheden veelal niet klopten met wat de bijbel leerde.

   Dankzij de inrichting, gebaseerd op de Franse interieurstijl uit Napoleons tijd [...], waant U zich meteen terug in de tijd van weelde en rijkdom.

   Wij hadden ons nog in de tijd van Homeros kunnen wanen, want die mensen leiden een volmaakt oernatuurlijk bestaan, dat geheel op de afwisseling van de seizoenen is afgestemd.

   Volgens de baanbrekende Franse geleerde R. A. Schaller de Lubicz dateert de Sfinx niet uit de tijd van de 4de dynastie (2.500 voor Christus), zoals algemeen werd aangenomen door de Egyptologen, maar is hij het overblijfsel van een oude grote beschaving, die al duizenden jaren voor de tijd van de farao's bestond.

   + Toon 4 Voorbeelden

bij de tijd blijven; bij de tijd zijn

1. de ontwikkelingen inzake normen, waarden, eisen of gebruiken bijhouden of bijgehouden hebben; van zaken: door tijdige aanpassing in overeenstemming daarmee blijven of zijn

   In het vervolg moeten docenten na- en bijscholing volgen om bij de tijd te blijven.

   In de snelle wereld van reclame en technologie appelleren woorden als avantgarde en vernieuwing voornamelijk aan het verlangen van de modebewuste consument om bij de tijd te blijven: wat niet nieuw is telt niet mee.

   Eigentijds is een van die woorden die zo fris blonken toen wij mondig werden. Zoals iedereen heb ik het woord ontelbare keren gebruikt, te pas en te onpas. Het klonk zo goed, zo modern. Het gaf je telkens het lekkere gevoel, dat je méé was, dat je bij de tijd was, dat je bezig was met iets helemaal nieuws.

   "We zijn zelfs zo goed bij de tijd dat we in 2007 naar verwachting slechts kleine aanpassingen hoeven te doen om aan de laatste internationale eisen te voldoen", zegt de EPZ-woorvoerder.

   Maar hoe zit het met de particulieren, die met honderdduizenden per jaar overstappen op adsl en kabel? Voeren zij die patches wel uit? Hebben ze een virusscanner? Zorgen ze dat die bij de tijd is? Installeren ze een firewall om kwaadaardige programma's buiten te houden? Stellen ze die correct in?

   + Toon 5 Voorbeelden

de tijd terugdraaien

1. een situatie van nu ongedaan maken en deze van een vroegere periode herinvoeren

   Want de musulmannen staan voor de deur en als zij de eerste vuurtoren in hun macht hebben, kunnen zij de tijd terugdraaien.

   + Toon 1 Voorbeeld

de tijden zijn veranderd

1. de toestanden, denkwijzen enz. die een periode kenmerken, hebben zich in het tijdsverloop gewijzigd

   Die "klassieke onthechte intellectueel" is inderdaad een museumstuk geworden en dat geldt in grote mate ook voor zijn ideologische opvolger van de jaren zestig. De tijden zijn veranderd.

   Een dergelijke lezing zou honderd, vijftig of zelfs vijftien jaar geleden niet plaats hebben kunnen vinden. Zo'n profane benadering van een kunstwerk grensde aan heiligschennis. Maar de tijden zijn veranderd en meer disciplines zijn zich gaan bemoeien met de Nederlandse kunst van de zeventiende eeuw.

   Vroeger sprak men van klasse-justitie, dat was een woord om aan te duiden dat de justitie de aanzienlijken en welgestelden uit onze samenleving bevoordeelde... hen mild bejegende... maar de volle zwaarte van de wet wel liet neerkomen op de armen en bezitlozen. De tijden zijn veranderd. We hebben nu een klasseloze justitie. Wanneer ik asociaal was, een crimineel of een rovende junkie, dan had ik van Vrouwe Justitia niets te vrezen... ik kon op haar mildheid rekenen.

   + Toon 3 Voorbeelden

met de tijd evolueren

1. zich wijzigen overeenkomstig de gangbare toestanden, denkwijzen, normen enz. die een tijd kenmerken

   De Rupel is een rivier die getuigt van een bewogen geschiedenis en die mee evolueert met de tijd. Oude industrieën gaan verloren en nieuwe komen er zich vestigen.

   In hoeverre het solidarisme nog tot het programma van het Vlaams Blok behoort, is niet geheel duidelijk (elke partij evolueert nu eenmaal mee met de tijd).

   + Toon 2 Voorbeelden

met zijn tijd meegaan

1. mee evolueren met zich wijzigende normen, waarden, eisen en gebruiken van de tijd, zodat geen achterstand optreedt; de onwikkelingen die zich voordoen inzake normen, waarden, eisen of gebruiken bijhouden door zich tijdig aan te passen

   Voor de monarchie ziet het er goed uit. Het instituut gaat met zijn tijd mee. De vorst is op zijn best als hij buiten politiek vaarwater blijft, boven de partijen staat, zich niet laat politiseren. Alleen op die manier kan hij het staatshoofd zijn dat de nationale eenheid symboliseert.

   Het bedrijf gaat natuurlijk met zijn tijd mee en maakt gebruik van nieuwe ontwikkelingen binnen het vak, zoals machinale gipsverwerking.

   Nadrukkelijk laat het bedrijf zien hoe dit procédé, de oudste en milieuveiligste druktechniek, 'met zijn tijd mee kan gaan' door op papier en karton ook op moderne materialen onscheurbare enveloppen en -monsterzakken, zelfklevendekunststof-, acetaat- en metaalfoliën perfecte kwaliteit te realiseren.

   + Toon 3 Voorbeelden

niet meer van deze tijd

1. niet langer in overeenstemming met de gangbare toestanden, denkwijzen, normen enz.; verouderd; achterhaald; voorbijgestreefd

   Synoniem: achterhaald; uit de tijd; verouderd; voorbijgestreefd

   Alles noteren op fiches is niet meer van deze tijd, daarom schakelen we ook de computer in.

   Voorstanders van het stierengevecht wijzen vaak op het feit dat het bij de Spaanse cultuur zou horen. Ook in Spanje echter is er een grote tegenbeweging die vindt dat dierenmishandeling geen cultuur is. Het bestaat wel al lang, maar beschaving is juist het achter je laten van gebruiken die niet meer van deze tijd zijn.

   Overal in de postindustriële wereld zijn de klassieke hiërarchische staatsstructuren de afgelopen decennia ontmanteld. Ze waren niet meer van deze tijd. Bevel en gehoorzaamheid gingen de vooruitgang in de weg zitten.

   De face-lift is niet meer van deze tijd. Botox- of melkzuurinjecties kunnen binnenkort op de lijst 'oud'. Een nieuwe ontwikkeling in de cosmetische chirurgie: Aptos-draden.

   + Toon 4 Voorbeelden

zijn tijd (ver) vooruit zijn

1. een (grote) ontwikkelingsvoorsprong hebben op denkwijzen, normen enz. die de eigen tijd kenmerken

   Zijn ideeën waren zijn tijd ver vooruit.

   Bekend is zijn reeds in 1954 verschenen artikel "Standardization as a tool of scientific management". Daarmee was hij zijn tijd ver vooruit.

   + Toon 2 Voorbeelden

uit de tijd

1. niet langer in overeenstemming met de gangbare toestanden, denkwijzen, normen enz.; verouderd; achterhaald; voorbijgestreefd

   Synoniem: achterhaald; niet meer van deze tijd; verouderd; voorbijgestreefd

   Het Fruitcorso kende vanaf het begin af aan een Oogstfee met Hofdames [...]. Het bestuur vond zo'n Oogstfee met prinsessenjurk uit de tijd en wilde een echt promotieteam.

   Als je een doos met alleen eten geeft als kerstpakket dan is dat uit de tijd [...]. Vroeger gaf je eten omdat mensen zo arm waren dat ze anders geen kalkoen konden krijgen [...]. Het vreetpakket waar de bouwvakker zich een avond aan kan rondeten, bestaat nog wel [...]. Maar de meeste bedrijven kiezen toch voor een pakket met een thema.

   + Toon 2 Voorbeelden

bepaalde tijd

1. periode waarvan men de duur op voorhand vastlegt

   Antoniem: onbepaalde tijd

   Een overeenkomst aangegaan voor bepaalde tijd en die na afloop van de termijn wordt voortgezet, wordt geacht van bij het afsluiten een overeenkomst voor onbepaalde tijd te zijn.

   + Toon 1 Voorbeeld

de eerste tijd

1. de eerstkomende tijd; de periode die als eerste komt

   Ik denk dat de eerste tijd de meeste telefoontjes zullen komen van concurrenten die willen weten wie zich in hun regio achter het nummer verschuilt.

   De Federal Reserve voert een succesvol beleid [...]. Ze hoeven de eerste tijd geen rentes meer te verhogen.

   + Toon 2 Voorbeelden

de hele tijd

1. voortdurend; telkens weer

   Vaak met de bijgedachte aan ongeduld.

   Synoniem: voortdurend

   De man, die ook donkere kledij droeg, keek nog een laatste keer op zijn horloge. Dan stapte hij resoluut naar het voertuig dat hij al de hele tijd in het oog hield.

   Een pocketboek moet je de hele tijd vasthouden, anders klapt het dicht.

   Doordat de ruimtependel de hele tijd rond de aarde vliegt, zie je elk anderhalf uur een zonsopkomst en een zonsondergang.

   + Toon 3 Voorbeelden

de jongste tijd

1. de meest recente periode; de laatste jaren; de afgelopen jaren

   Het stijgend aantal vacatures is in overeenstemming met de daling van de werkloosheid die de jongste tijd werd geregistreerd.

   Hij noemde het onlogisch dat Japan en Europa de jongste tijd op een verdere stijging van de dollar en dus op een verzwakking van hun eigen munten aanstuurden.

   Er is nog een ander dualisme: zij die mild denken over hun medemens en hem behulpzaam zijn, en zij die zich opsluiten in wrok en haat. De voorbije dagen herlas ik wat de jongste tijd is verschenen over een probleem, dat dit laatste dualisme illustreert.

   + Toon 3 Voorbeelden

een tijd

1. een periode van verder onbepaalde duur

   Vaak in combinatie met de werkwoorden duren en wachten

   Kies voor het oogsten zelf een warme zonnige dag uit, en laat de knollen een tijd op het veld liggen zodat ze verder kunnen drogen.

   Het duurt immers een tijd vooraleer men kan besluiten welk behandelingsregime optimaal is voor die persoon.

   Het zal zeker nog een tijd duren voordat ik 'er echt helemaal inzit'.

   Bij de receptie moest ik een tijd wachten.

   + Toon 4 Voorbeelden

een hele tijd

1. een tamelijk lange periode

   Vaak in combinatie met de werkwoorden duren en wachten

   Hij woonde al een hele tijd recht tegenover me, maar ik had eigenlijk niet zo veel met hem te maken.

   Dan konden we een hele tijd niet met elkaar praten door het lawaai.

   Er waren ook meerdere (crisis)vergaderingen van de Raad van Beheer waar onze werking fundamenteel bevraagd werd. Die intense werking was niet vanzelfsprekend, want er hingen al een hele tijd donkere wolken boven het Platform, en die werden zelfs pikzwart naar het einde toe van het jaar.

   "En iedereen die verliefd is, doet gekke dingen', zei ik. "Gaat het vanzelf over?', vroeg Pim. "Het kan een hele tijd duren', zei ik.

   De Bosanemoon heeft dus echt zijn naam niet gestolen. Ze verkiest bovendien oude bossen: het duurt een hele tijd (tientallen jaren) voor deze soort uit zichzelf in nieuw aangeplante bossen opduikt.

   Ik wacht een hele tijd, bel nog een keer, wacht opnieuw, terwijl ik me afvraag of ik ooit nog wel eens iets anders doe.

   + Toon 6 Voorbeelden

in tijden

1. sinds heel lang

   Dit is het beste nieuws wat ik in tijden gehoord heb.

   Toen in 1986 het eerste kind van prinses Astrid en aartshertog Lorenz-Otto van Habsburg-Este werd geboren, had de Belgische koninklijke familie al in tijden geen ooievaar meer gezien.

   Bij het vallen van de schemering verheft voor het eerst in tijden een merel zijn stem.

   + Toon 3 Voorbeelden

onbepaalde tijd

1. periode waarvan men de duur niet op voorhand vastlegt

   Antoniem: bepaalde tijd

   Deze werknemers hebben een dienstverband (voor bepaalde of onbepaalde tijd) bij een werkgever, die op zijn beurt de arbeid aan derden ter beschikking stelt.

   De tegoeden van deze klanten bij Barings zijn door de curator voor onbepaalde tijd bevroren.

   Vakbondsleden bij Hyundai, het grootste Zuid-Koreaanse bedrijvenconglomeraat, begonnen donderdag al met een staking voor onbepaalde tijd.

   Bij een kredietopening krijgt de lener, hier kredietnemer genoemd, het recht om over een bepaald bedrag te beschikken gedurende een bepaalde of zelfs een onbepaalde tijd.

   Artikel 4. - De vereniging wordt opgericht op heden, voor onbepaalde tijd.

   + Toon 5 Voorbeelden

voor korte tijd

1. gedurende een niet lange tijd

   De iets later inzettende felle regen die samen met een hard uithalende wind horizontaal werd voortgejaagd ging inderdaad, zij het voor korte tijd, over in stofhagel wat tevens zijn effect op de temperatuur niet heeft gemist.

   Omdat in Nederland meestal slechts voor korte tijd een watertemperatuur wordt bereikt van 20° C en meer, zullen koi nooit zo snel tot jumbo's uitgroeien in de open lucht, als bijvoorbeeld in Zuid-Japan, waar min of meer een subtropisch klimaat heerst en de overige omstandigheden veelal ook optimaal zijn.

   + Toon 2 Voorbeelden

2. niet lang geleden

   Tot voor korte tijd ging hij nog altijd graag mee.

   + Toon 1 Voorbeeld

zijn tijd uitzitten

1. tot aan het einde van de opgelegde straftermijn in de gevangenis blijven; de volledige duur van een celstraf in de gevangenis zitten

   Het hebben van een mobieltje terwijl je je tijd uitzit in een gevangenis blijft een van de grootste wensen van veel gevangenen.

   Hoe groter percentage van de populatie zijn of haar tijd uitzit in de gevangenis, hoe strenger de overheid wil optreden richting Iran.

   + Toon 2 Voorbeelden

2. zonder activiteit of dynamiek in functie blijven tot aan het einde van de aanstellingstermijn

   Niet veel mensen hopen dat het huidige kabinet Rutte-II zijn tijd uitzit.

   We moeten langer doorwerken en de oudere werknemer die zijn tijd uitzit past niet meer in deze tijd.

   + Toon 2 Voorbeelden

alle tijd hebben

1. over zoveel tijd voor iets beschikken als men wenst

   In het begin ging het heel langzaam omdat zijn motoriek niet zo goed is maar zij kent hem door en door en heeft heel veel geduld met hem. Nu gaat hij toch vooruit en ik heb alle tijd zolang hij het maar leuk vindt.

   Hij heeft nu alle tijd om zijn grootste hobby's uit te oefenen.

   + Toon 2 Voorbeelden

2. over zoveel tijd beschikken dat men zonder probleem lang kan wachten; volstrekt geen haast hebben

   Rustig, we hebben alle tijd, zeg het nu eens wat rustiger.

   + Toon 1 Voorbeeld

binnen een mum van tijd; in een mum van tijd

1. in onbepaalde, uiterst korte tijd

   Men hoeft maar aan de tragische cafébrand in Volendam te denken om te beseffen hoe noodzakelijk het is dat mensen in een besloten ruimte (of het nu een gebouw, tunnel, vliegtuig of schip betreft) binnen een mum van tijd weten waar ze heen moeten vluchten.

   Correct gebruik van een airco is eenvoudig en ongecompliceerd [...]. Wie in de zomer in een warme auto stapt, heeft binnen een mum van tijd een aangenaam geklimatiseerd interieur.

   Dan wordt een worm gelanceerd die in een mum van tijd honderduizenden computers besmet.

   In een mum van tijd werden de diamantgebieden op de rebellen heroverd.

   + Toon 4 Voorbeelden

de gestelde tijd

1. de voorgeschreven tijd

   De hele bedoeling van een software project is uiteindelijk om je product op te leveren: - Binnen de gestelde tijd. - Zonder fouten.

   Als je als gevolg van een lichamelijke, zintuiglijke of andere functiestoornis de opleiding niet binnen de gestelde tijd kunt afronden, heb je een extra jaar recht op beurs.

   + Toon 2 Voorbeelden

de tijd doden

1. de tijd waarover men beschikt spoedig voorbij doen gaan met zekere bezigheid, vooral met iets dat men aangenaam vindt; de tijd verdrijven

   Synoniem: de tijd [korten, verdrijven]; de tijd slijten

   Om de tijd te doden werd er aan boord door sommigen gemusiceerd, gezongen en geminnekoosd.

   Ze spelen spelletjes om de tijd te doden.

   We waren veel te vroeg en om de tijd te doden, doken we een kroeg in.

   Terwijl Koos in de kamer-en-suite liep te ijsberen om de tijd te doden, dacht hij terug aan de Sinterklaasfeesten als kind in Almelo.

   Bernie vond de congreszaak een saaie bedoening, doch Hein ontdekte al gauw hoe de koptelefoon voor simultaanvertaling werkte. Je kon de toespraken beluisteren in Engelse, Duitse, Franse en Italiaanse versie. Het hielp een beetje de tijd te doden.

   + Toon 5 Voorbeelden

de tijd hebben tot

1. beschikken over tijd tot aan het genoemde tijdstip

   Zo'n twee maanden van tevoren trekken de leden van het gezin (en de oma's doen ook mee) wie voor wie een surprise gaat maken, onder strikte geheimhouding. En dan heb je tot 5 december de tijd iets te bedenken voor die persoon wat verband houdt met hem of haar.

   + Toon 1 Voorbeeld

de tijd korten; de tijd verdrijven

1. door ontspanning of het zoeken van een bezigheid ervoor zorgen dat men de tijd waarover men beschikt zonder verveling doorbrengt

   Synoniem: de tijd slijten; de tijd doden

   Een kennelijk verliefd paartje kortte de tijd door elkaar in het openbaar schaamteloos en langdurig te omhelzen.

   En je kunt de tijd korten met kijken. Op de rijweg passeert een gekuifde jongen, die op zijn scooter met succes de geluidsbarrière doorbreekt.

   Daar lag de twintig jaar oude Henri Matisse te herstellen van een hernia, en zich zichtbaar te vervelen. De patiënt in het bed naast hem verdreef de tijd met het kopiëren van Zwitserse landschapschilderijtjes, en zei tegen zijn buurman: moet je ook gaan doen. En dat gebeurde. Henri's moeder bracht haar zoon een verfdoos.

   De elite trekt zich terug in hun buitenhuizen met als grootste zorg of de komkommer-sandwiches op tijd geserveerd worden. Omringd door verzonnen vrienden voeren ze gesprekken op de rand van nonsens. Lichtvoetig bewegen ze zich door dubbellevens en verdrijven de tijd met het opvijzelen van hun gemaskeerde ego's.

   + Toon 4 Voorbeelden

de tijd nemen; zijn tijd nemen

1. de nodige hoeveelheid tijd besteden aan iets of vrijmaken om het genoemde te volbrengen

   Vanwege de bijzondere sfeer en de historische gebouwen moet u zeker de tijd nemen om er te wandelen.

   Ik laat studenten ook altijd rustig de tijd nemen en zal ze nooit afjagen.

   VVD en CDA willen echter de tijd nemen om het wetsvoorstel van A tot Z te bestuderen.

   Ik bestelde in het restaurant [...] een bij een cholesterolpatiënt passende biefstuk zonder enige saus. Wel een half flesje wijn, een geciviliseerde gewoonte. Ik nam mijn tijd, was heel ontspannen, maar niet helemaal gelukkig.

   + Toon 4 Voorbeelden

de tijd ontbreekt

1. de hoeveelheid beschikbare tijd is onvoldoende

   Heel vroeg in de morgen nemen we de bus naar Caïro via nog twee oases (waarvoor ons de tijd ontbreekt om er halt te houden).

   + Toon 1 Voorbeeld

de tijd slijten

1. de tijd waarover men beschikt spoedig voorbij doen gaan met zekere bezigheid, vooral met iets dat men aangenaam vindt; de tijd verdrijven

   Synoniem: de tijd [korten, verdrijven]; de tijd doden

   Je zou zeggen dat verveling tegenwoordig niet meer mogelijk is met honderden tv-zenders, duizenden computerspelletjes en de smartphones waarmee je ongeveer alles kan… Toch ervaren we nog vaak verveling en dit zet ons aan tot eten, want eten geeft je een goed gevoel en slijt de tijd.

   Het liefst zat Willem op de rand van zijn bed een beetje gitaar te spelen en de rest van de tijd sleet hij met plaatjes draaien.

   Op zolder kreeg hij een schuilplaats, in de schoorsteen, achter een wand van imitatie-stenen. Hij sleet de tijd door wiskunde te studeren, door 's avonds "eindeloos" bridge te spelen met de familie en betrouwbare kennissen en door huishoudelijk werk te doen, zoals aardappelen schillen.

   + Toon 3 Voorbeelden

(de) tijd hebben; de tijd niet hebben

1. beschikken, respectievelijk niet beschikken over voldoende of de noodzakelijke tijd om iets te doen

   De VVD suggereert een aanpak die fasegewijs verloopt, zodat de horeca-exploitanten de tijd hebben om zich te kunnen aanpassen aan de nieuwe maatregelen.

   Geert heeft tijd om nog wat na te praten.

   Ik heb niet de tijd om daarover uit te weiden.

   Bovendien heeft de Sociale Inspectie ook opgemerkt dat het aantal advertenties voor massagesalons in stijgende lijn gaat, maar zij heeft nog niet de tijd gehad om die plaatsen te controleren.

   + Toon 4 Voorbeelden

2. al dan niet voldoende tijd hebben om te wachten; wel of geen haast hebben

   De tafel wordt gezellig gedekt en we vragen de bewoners wat zij willen eten en drinken. We hebben tijd, dus het geeft niet wanneer ze lang moeten nadenken.

   Wat hij kan, is voor mij te hoog gegrepen. Nu toch nog. Ik ben verplicht langer te wachten, maar ik heb tijd. Ik word volgend jaar pas 22.

   Een lijstje dat we natuurlijk niet afgewerkt kregen, maar we hebben tijd.

   + Toon 3 Voorbeelden

(de) tijd maken voor iets

1. zijn werkzaamheden en bezigheden zodanig organiseren dat de nodige tijdsruimte beschikbaar wordt voor het genoemde

   Wij hadden [...] nog geen tijd gehad of tijd gemaakt om warm te eten, en dit begon zwaar te wegen.

   In de klas wordt tijd gemaakt voor kennisoverdracht en het inoefenen van de nieuw aangeleerde materie. Er is echter onvoldoende ruimte om de leerstof te doorgronden.

   + Toon 2 Voorbeelden

(de) tijd rekken

1. door bewust dralen of door enige handeling de uitvoering of voortgang van iets vertragen om meer tijd ter beschikking te krijgen voor iets; opzettelijke vertraging veroorzaken zodat men door het uitstel iets kan bewerkstelligen

   Synoniem: tijd winnen

   Volgens hen proberen de christen-democraten tijd te rekken en de massale roep om verandering die bij de referenda opklonk, te doen vergeten.

   Kwaadwilligen zouden zelfs kunnen zeggen dat het voorstel van de beurs van gisteren alleen maar de bedoeling heeft de discussie drastisch te verbreden en daarmee tijd te rekken.

   + Toon 2 Voorbeelden

(de) tijd vinden voor iets

1. tussen andere bezigheden de nodige tijd voor iets vrijmaken

   Stel dat een klant je € 2.500 zou geven om een specifiek vakboek te lezen. Zou je dan wel tijd vinden? Zie je, het is een kwestie van prioriteit.

   Andere activiteiten (docent, organist en concertprogrammeur) noodzaken mij telkens om bewust tijd te zoeken, tijd te vinden en ook de tijd te nemen om te componeren.

   Het dekreet van 1991 bevat een regeling waardoor de studielast in toom kan worden gehouden. Zo kunnen studenten nog tijd vinden voor andere aktiviteiten die ook een vormende waarde hebben.

   Hij zou, pendelend tussen Kortrijk, Oostduinkerke en Brussel, wel de tijd vinden om wat denk- en schrijfwerk te verrichten zonder de dagelijkse drukte van het gewone werkjaar.

   + Toon 4 Voorbeelden

dure tijd

1. hoeveelheid werktijd die men tegen een hoge prijs in rekening moet brengen

   Natuurlijk kan een bedrijf zelf een logboek opstellen. Maar wij zien dat het gewoonweg te veel 'dure' tijd kost. Tijd die een ondernemer beter aan het ondernemen kan besteden.

   Doordat jij op elk moment een goed overzicht hebt in je bedrijfscijfers, kun je op tijd bijsturen en verliesgevende activiteiten op tijd stoppen [...]. Voor je accountant wordt het ook veel makkelijker om mee te kijken in jouw cijfers. Hij of zij kan je daardoor beter kan adviseren en eventueel bijsturen. Door regelmatig mee te kijken is jouw accountant ook minder (dure) tijd kwijt met het doen van aangifte en het opstellen van een jaarrekening.

   + Toon 2 Voorbeelden

een moment tijd; een uur tijd; een week tijd; een maand tijd; een jaar tijd

1. zoveel tijd als wordt uitgedrukt in de tijdseenheid

   Je wordt als toeschouwer van het ene probleem naar het andere gejaagd zonder een moment tijd om na te denken.

   Vijf uur. Om zes uur vertrekken we. Een uur tijd om te douchen, te pakken en te ontbijten.

   Een kroon of een brug wordt niet direct in uw mond gemaakt maar in een tandtechnisch laboratorium. Hiervoor is ongeveer een week tijd nodig.

   De sociale partners krijgen opnieuw een maand tijd om afspraken op papier te zetten.

   Organisatie en uitvoering vergt een jaar tijd en dat is volgens hen te lang.

   + Toon 5 Voorbeelden

een zee van tijd

1. een zeer grote hoeveelheid beschikbare tijd

   Toen hij 21 jaar geleden met pensioen ging, had hij ineens een zee van tijd.

   Ik heb een zee van tijd, en geen enkele verplichting.

   + Toon 2 Voorbeelden

het zal mijn tijd wel duren; het zal zijn tijd wel duren

1. ter uitdrukking dat de genoemde persoon of zaak zekere situatie wel zal volhouden gedurende de hoeveelheid tijd die nog beschikbaar is in de rest van zijn leven of bestaan

   Vaak ook met de bijgedachte aan gelatenheid of passiviteit waarmee men een situatie ondergaat

   De aanvankelijke betrokkenheid bij de planvorming is - als gevolg van de onmacht om daadwerkelijk mee te mogen spreken - omgeslagen in een apathische houding: 'het zal mijn tijd wel duren'.

   Hij schoof de moeilijkste problemen met een kwinkslag terzijde [...]. Het zal mijn tijd wel duren, placht hij te zeggen.

   De Belgische houding in het conflict wordt [...] vooral bepaald door de hopeloze verdeeldheid van de regering. Paars-groen hoopt dat het zijn tijd zal blijven duren. Tenminste tot de ontbinding van het parlement in april. Zo omzeilen ze een regeringscrisis.

   Weer anderen blijken het met de overgangstijd op een akkoordje te hebben gegooid. Je ogen sluiten en zo lang mogelijk gewoon doorgaan dus. Ik wind mij niet op, want het zal mijn tijd wel duren. Desinteresse en vrijblijvendheid.

   Veranderen is lastig: "Het gaat al jaren zo. Het zal mijn tijd wel duren".

   + Toon 5 Voorbeelden

in de eigen tijd

1. in de tijd waarover iemand vóór of na de werktijd of schooltijd beschikt en die men naar eigen inzicht mag besteden; in de tijd waarin men is vrijgesteld van werk of school

   Synoniem: vrije tijd

   Antoniem: in de baas zijn tijd

   Eigen tijd. Veel mensen denken dat wanneer je in privétijd iets maakt met je eigen materiaal, de werkgever daar niets over te zeggen heeft. Niets is minder waar. Zo kan in eigen tijd gemaakte software toch van uw baas zijn.

   + Toon 1 Voorbeeld

in de baas zijn tijd

in geen tijd; in minder dan geen tijd

1. in zeer weinig tijd; na verloop van een zeer geringe hoeveelheid tijd; na een zeer korte tijd

   Synoniem: [binnen, in] een mum van tijd

   We zaten in geen tijd door onze voorraad heen en de producent kon niet volgen.

   De man groeide in geen tijd uit tot een internationale vedette.

   De heuvel was door reizigers en archeologen aangeduid als de meest waarschijnlijke plaats van handeling. Schliemann begon er opgravingen in 1872 en in minder dan geen tijd vond hij zeven steden boven elkaar.

   Als straks de bel ging, liep de school in minder dan geen tijd leeg.

   Supersnelle treinen en moderne autosnelwegen voeren u in minder dan geen tijd naar Amsterdam.

   + Toon 5 Voorbeelden

tijd kopen

1. door voorlopige maatregelen de definitieve beslissing over iets tijdelijk uitstellen

   Laat ik beginnen met te zeggen dat tijd kopen op zichzelf een goede tactiek is. Als je niet zeker weet wat je wilt gaan doen is het soms handig om een besluit uit te stellen en even af te wachten hoe het incident zich ontwikkelt.

   Als de gemeenteraad ermee instemt wil het college van B en W met een injectie van 600.000 euro tijd kopen om een structurele oplossing te vinden voor de financiële malaise van het Muziekgebouw.

   "Het akkoord is er vooral om tijd te kopen [...]. In de komende maanden wordt gekeken wat er daarna met Griekenland moet gebeuren." Volgens hem heeft het land na die vier maanden opnieuw geld nodig. Dat is dan voor de derde keer.

   + Toon 3 Voorbeelden

tijd van leven

1. hoeveelheid tijd die men nog ter beschikking heeft om te leven of die nodig is om iets gedurende zijn leven nog te volbrengen

   Ik stak mijn geld in films en in andere vormen van kunst en amusement. En nu alweer een nieuw leven, alsof mij nog voldoende tijd van leven rest. Ik, zieke man, heb het eeuwige leven niet.

   Daartoe moet de collectie geordend worden, gecatalogiseerd. Ik heb er een begin mee gemaakt, maar ik weet niet of ik tijd van leven heb om het af te maken.

   De belangrijkste doelstelling is het verkorten van de juridische procedures, aangezien slachtoffers van mesothelioom, de zwaarste vorm van asbestkanker, meestal nog maar weinig tijd van leven hebben.

   + Toon 3 Voorbeelden

tijd verliezen

1. door een inefficiënte, langzame handelwijze of tegenslag meer tijd nodig hebben om iets te volbrengen

   De schepen hebben een zeer strikt vaarschema. Als ze te veel tijd verliezen kan de hele lading beginnen te rotten of overrijp worden.

   We horen vaak dat onze processen ingewikkeld zijn, en dat we veel tijd verliezen met inefficiënte procedures.

   Er is een telefoontje gekomen met de mededeling dat er in het gebouw een bom is gelegd [...]. Hij draaide zich naar de anderen. "We mogen geen tijd verliezen. Pak jullie waardevolle spullen, als je die in je directe omgeving hebt. De rest krijgen we desnoods vergoed. Naar buiten!"

   + Toon 3 Voorbeelden

tijd winnen

1. door een efficiëntere werkwijze, door een snelle of onmiddellijke start enz. minder tijd nodig hebben om iets te volbrengen

   Wij zouden natuurlijk nog een paar andere stations kunnen overslaan. Alkmaar, Eindhoven en Sittard, bijvoorbeeld [...]. Ook zouden wij nogal wat tijd winnen, als wij het knooppunt Utrecht overslaan.

   Ze sprak rustig en vertelde dat haar vriend haar verlaten had, dat ze niet tegen de eenzaamheid opkon en dat ze er een einde wilde aan maken. In zulke gevallen is tijd winnen de aangewezen tactiek. Empathie is niet mijn sterkste punt; ik ben allesbehalve een specialist in gebroken harten en sprak vermoedelijk niet de juiste woorden [...]. Ik hield haar desalniettemin een halfuur aan de praat. Ze vroeg tenslotte of ik ter plaatse wilde komen.

   + Toon 2 Voorbeelden

2. door bewust dralen of door enige handeling de uitvoering of voortgang van iets vertragen om meer tijd ter beschikking te krijgen voor iets; door opzettelijke vertraging uitstel verkrijgen om iets te ondernemen

   Synoniem: (de) tijd rekken

   Ze willen op zijn minst tijd winnen, om hun obstructie tegen de uitvoering [...] te kunnen voortzetten.

   Er werd wederzijds met financiële en juridische spitsvondigheden geargumenteerd. Een datum voor de uitspraak werd niet vastgelegd. Plateus wil vooral tijd winnen om te voorkomen dat de fusie tijdig kan goedgekeurd worden door de Algemene Vergaderingen van de twee clubs.

   Hij wil tijd winnen, uitstellen.

   + Toon 3 Voorbeelden

vrije tijd

1. tijd waarover iemand vóór of na de werktijd of schooltijd beschikt en die men naar eigen inzicht mag besteden; tijd waarin men is vrijgesteld van werk of school

   Vaak voorafgegaan door een bezittelijk voornaamwoord.

   Synoniem: in de eigen tijd

   De mensen in Nederland hebben steeds minder vrije tijd en de vrije tijd die ze hebben, brengen ze steeds meer in en rond hun eigen huis door.

   Zijn ambtenarenbestaan liet hem voldoende vrije tijd om te schrijven.

   Twintigers hebben naast hun schoolbezigheden tal van verplichtingen. In de schamele uurtjes vrije tijd die ze hebben, trekken ze zich terug in hun fantasiewereld.

   Zelf kent ze nauwelijks grenzen tussen haar professionele leven en haar vrije tijd.

   Zij volgden in hun vrije tijd een cursus die opleidt tot het diploma bedrijfskader, in Nederland een erkende toegang tot het heao.

   + Toon 5 Voorbeelden

zijn tijd indelen; zijn eigen tijd indelen

1. de tijd waarover men beschikt volgens een plan verdelen over verschillende bezigheden

   Daarbij wordt ook geleerd hoe een agenda gebruikt moet worden en hoe de tijd ingedeeld moet worden.

   Pas toen hij stopte met werken kon hij zijn tijd weer zelf indelen.

   Het gaat erom hoe mensen hun tijd indelen na een verandering in hun leven. Ook na bij voorbeeld een scheiding moeten mensen hun tijd vaak anders besteden of indelen.

   Ik kan heerlijk mijn eigen tijd indelen en het werk combineren met de opvoeding van mijn kinderen.

   + Toon 4 Voorbeelden

zonde van de tijd

1. ( Gezegd van zaken)

   ter uitdrukking dat men het zinloos of nutteloos vindt of de moeite niet waard om een hoeveelheid tijd te besteden aan wat in het verband wordt genoemd: het genoemde is tijdverlies

   Nu nog zijn dokters wel een half uur tot driekwartier bezig met het vinden van een 'bed' voor patiënten die doorverwezen moeten worden. Dat is zonde van de tijd [...]. Bovendien zit de wachtkamer van de huisarts al bomvol, de dokter heeft wel wat anders te doen dan die ene patiënt ergens geplaatst te krijgen.

   Al dat gepraat over jezelf, dat is zonde van de tijd.

   Zou hij ons eens een weekje met rust laten en een aantal pagina's geven om ons uit te vieren, dan zouden we stellig met onze dolle ideeën een onuitvoerbaar script gaan schrijven, ook alweer zonde van de tijd.

   + Toon 3 Voorbeelden

een tijd klokken; een tijd neerzetten; een goede tijd neerzetten

1. bij een sportactiviteit de genoemde tijd presteren, laten optekenen

   Ze klokte een tijd van 2 minuten 8 seconden en 45 honderdsten over de twee manches.

   De 200 m. rug '82 leverde voor Karin Andeweg goud op, ze zette een tijd neer van 2.52.7.

   Winnen is hier niet het belangrijkste, er moet een goede tijd neergezet worden.

   + Toon 3 Voorbeelden

bij tijd en wijle

bij tijden

1. op verschillende tijdstippen die elkaar met tussenpozen opvolgen

   Ellen naast mij was veel kalmer, en zelfs Michel leek niet buitenmate ongerust. Hij kende dit reeds. Mij sprongen bij tijden de tranen uit de ogen en soms veerde ik op van een innerlijke schok, zelfs als er geen aanleiding toe was.

   Want hoe populair hij in de jaren zeventig bij tijden ook geweest mag zijn, in die jaren was Lou Reed tamelijk stuurloos.

   + Toon 2 Voorbeelden

de tijd van het jaar

1. elke periode in een jaar die zich laat situeren op grond van jaarlijks terugkerende kenmerken, natuurverschijnselen, werkzaamheden enz.

   De laag van het bos waarin de eekhoorn zich ophoudt hangt af van de tijd van het jaar. In de winter leven ze in de boomtoppen, maar in de herfst komen ze vrij veel op de grond om voedselvoorraden te verstoppen. Vanaf maart zijn ze ook weer op de grond te vinden om daar de voedselvoorraden op te zoeken en ander voedsel te verzamelen, want in die periode bezitten de bomen geen zaden meer.

   We gebruiken bovendien ingrediënten die op dit moment voordelig zijn. Nu is dat bijvoorbeeld spitskool, paprika is in deze tijd van het jaar weer veel te duur.

   Terwijl we mijmerden over de opvallende warme temperaturen voor de tijd van het jaar bracht de rode loper ons terug tot het Stuk waar we in Cinema Zed, de comfortabelste filmzaal van Leuven, verrast werden op een 'literatuurperformance' van Saskia de Coster.

   + Toon 3 Voorbeelden

(de) verkeerde plaats, (de) verkeerde tijd; (de) verkeerde tijd, (de) verkeerde plek

1. ter uitdrukking dat iemands toevallige aanwezigheid ergens op zeker tijdstip of in zekere periode en op zekere plaats tot diens nadeel of schade heeft geleid

   De moeder was de verkeerde persoon op de verkeerde plaats op de verkeerde tijd. Ze hadden niet verwacht dat zij thuis zou zijn, en toen dat het geval bleek, hebben ze ook haar vermoord.

   Dat was zo'n beetje het verhaal van mijn leven: verkeerde tijd, verkeerde plek.

   + Toon 2 Voorbeelden

een vaste tijd; vaste tijden

1. een onveranderlijk tijdstip als begin of einde voor iets

   Hij moet zichzelf discipline opleggen, zodat hij op een vaste tijd opstaat en achter de computer gaat zitten.

   Vorige week zijn daarom al de wijkraden en vertegenwoordigers van verzorgingshuizen uitgenodigd om mee te praten over de opzet van de servicebus. Die hebben mede bepaald dat er niet gekozen wordt voor een belbus of een willekeurige route, maar voor vaste tijden en haltes.

   + Toon 2 Voorbeelden

gisteren om deze tijd; gisteren rond deze tijd; morgen om deze tijd; morgen rond deze tijd

1. de vorige dag omstreeks dit tijdstip, resp. de volgende dag omstreeks dit tijdstip

   Volgens mij is het nu kouder dan gisteren om deze tijd.

   Ik ben net terug van Winterberg (gisteren rond deze tijd stond ik nog op de piste) en ik vond het zeer leuk!

   Verder ga ik vast prijskaartjes maken voor morgen. Morgen om deze tijd zit ik al braaf te wachten op kopers.

   De speurder: [...] [tot de lobbyist] Wie heeft de weddingschap gewonnen, denk je? De lobbyist: [kijkt op zijn horloge] Degene die morgen rond deze tijd nog aan zee zit en zijn woede verbijt om een verloren zaak.

   + Toon 4 Voorbeelden

mijn tijd is gekomen; zijn tijd is gekomen

1. het tijdstip dat bestemd is voor de genoemde persoon om te sterven is aangebroken

   Wat maakte het uit of hij met dure, pijnlijke en uiteindelijk zinloze therapieën zijn leven enkele maanden rekte? Maar blijkbaar heeft een mens het recht niet meer om te zeggen: ja, mijn tijd is gekomen; ja, kom maar, dood.

   + Toon 1 Voorbeeld

op andere tijden

1. op andere tijdstippen

   Zo kon je via knop vier op het ene moment een programma van de BBC ontvangen, terwijl er op andere tijden de BRT te beluisteren viel.

   + Toon 1 Voorbeeld

op gepaste tijden

1. op geschikte, juiste momenten; op tijdstippen die geschikt zijn

   Spielberg filmde een uitgekiend verhaal, verliest zich op gepaste tijden in visuele spielereien, maar speelt vooral zijn grootste troef adequaat uit: Haley Joel Osment.

   + Toon 1 Voorbeeld

op geregelde tijden

1. op regelmatig terugkerende tijdstippen; in regelmatig terugkerende perioden

   Euro-obligaties met vlottende koers (FRN - Floating Rate Notes). Obligaties waarvan de intrest op geregelde tijden opnieuw wordt bepaald voor de volgende periode (bijvoorbeeld om de zes maanden, voor de volgende zes maanden).

   Ter voorkoming van plagen spuiten fruittelers elk jaar op geregelde tijden tegen dit insect.

   + Toon 2 Voorbeelden

op gezette tijden

1. op vooruit bepaalde, van te voren vastgestelde tijdstippen; in bepaalde, van te voren vastgestelde perioden

   Op gezette tijden zullen verslagen worden opgesteld betreffende belangrijke arbeidsterreinen en over vijf jaar wordt een algehele evaluatie van de vorderingen gemaakt.

   Een klokthermostaat, waarmee u op gezette tijden een bepaalde temperatuur kunt instellen.

   In Jakarta organiseert hij op gezette tijden filmweken rond een bepaald land.

   + Toon 3 Voorbeelden

op tijd en stond

te allen tijde

te bekwamer tijd

te bestemder tijd

te eniger tijd

te gelegener tijd

te zijner tijd

ten tijde van

1. op zeker moment of in zekere periode gesitueerd in het tijdsverloop

   Toch blijkt nog steeds periodieke droogval in droge perioden en ten tijde van lage Rijnstanden niet te voorkomen.

   Ten tijde van het Rupeliaan, een etage van het Oligoceen, is de Noordzee opgeschoven naar het oosten. Dat deed zich ongeveer 37 miljoen jaar geleden voor.

   Deze maquette is tot vandaag de enige mogelijkheid om te laten zien hoe een voorstelling er ten tijde van de barok uitzag en is een enig stuk in ons cultureel erfgoed.

   De routenaam verwijst naar de legendarische figuur Bakelandt: Soldaat in het Franse leger, deserteur, verzetsman, rover en bendeleider ten tijde van de Franse bezetting.

   Het spel is via de Indiërs, Egyptenaren, Perzen, Grieken en de Romeinen in deze contreien gekomen. De eerste schriftelijke vastlegging van de spelregels was ten tijde van Plato (427-347 v. Chr.).

   En dan maar vijandbeelden creëren als de "as van het kwaad" […]. Zo weigerde de Republikeins gedomineerde Senaat, nog ten tijde van president Clinton, het Verdrag voor een Algemene Stop van Atoomtests te ratificeren. De bevolking op Moruroa lijdt nog altijd onder de gevolgen van de Franse atoomtests.

   + Toon 6 Voorbeelden

terzelfder tijd

van tijd tot tijd

alles op zijn tijd

1. alles moet plaatsvinden op het daarvoor geschikte tijdstip of in de daarvoor geschikte periode, op een ordelijke wijze of zonder overhaasting

   Daarna strekte hij zijn hand uit om Wouter de Ruyver te bellen, maar liet vervolgens die hand op de hoorn liggen. Hij móést het natuurlijk met Wout goedmaken – maar alles op zijn tijd.

   Herman: 'Stop daarmee, Leo! Heb je al een advocaat voor Katrien? Wanneer krijgt hij haar vrij?' Leo: 'Rustig, rustig, alles op zijn tijd.'

   Het is niet dat ze lui zijn in Farafra, maar alles op zijn tijd.

   + Toon 3 Voorbeelden

de tijd is gekomen dat

1. het juiste, geschikte tijdstip is aangebroken om

   Kortom, de tijd is gekomen om af te stappen van een maatschappelijk hervormingsbeleid dat revendicatief en agressief overkomt, omdat het impliciet nog verwijst naar de oude klassenstrijd, een strijd met winnaars én verliezers.

   + Toon 1 Voorbeeld

een tijd van

1. een tijdstip dat of periode die geschikt of vastgesteld is voor wat in de van-bepaling wordt genoemd

   Er is een tijd van waken en een tijd van slapen en die moeten allebei gelden voor iedereen, behalve natuurlijk voor nachtwakers en enige andere onvermijdelijke uitzonderingen.

   Bij Nieuwe Maan bezetten Zon en Maan hetzelfde deel van de hemel; ze staan astrologisch in hetzelfde dierenriemteken [...]. Het is een goede periode om ons te richten op nieuwe ideeën, nieuwe plannen: het is een tijd van zaaien.

   + Toon 2 Voorbeelden

het is tijd; het wordt tijd

1. gezegd als aanmaning om dringend met iets te beginnen of op te houden en haast te maken

   En nu snel een beetje, het is tijd.

   Kom, het wordt tijd. Als we die tram nog willen halen.

   Nog een koffie? En iets voor Rita? - Neen, dank je, het wordt tijd. De conferentie van de heren zal zo stilaan afgelopen zijn. Flip zal ook al onderweg zijn om jouw echtgenoot en broer af te halen.

   Kom, Robert, het wordt tijd. De rommel ruimen we vanavond wel op.

   + Toon 4 Voorbeelden

het wordt tijd dat; het wordt tijd om; het wordt tijd voor; het is tijd dat; het is tijd om; het is tijd voor

1. het juiste ogenblik of de juiste periode is aangebroken om te doen wat het zinsverband verder bepaalt

   Het is tijd dat men alle kaarten op tafel legt.

   Het wordt tijd dat we de langdurig werklozen, waarvan we een jaar geleden nog zeiden: die komen nooit meer aan de bak, weer in beeld laten komen.

   Het is tijd om het roer om te gooien.

   Maar het is tijd om naar huis te gaan.

   De meeste architecten van de computermaatschappij zijn nog steeds in leven maar ook zij worden een dagje ouder. Het is daarom, nu meer dan ooit, tijd om een exhaustieve computergeschiedenis te schrijven.

   Chips maken van mens wandelende info-zuil. Stel je voor, je loopt door een winkelstraat langs een schoenenzaak als uit de luidspreker klinkt: 'Tijd om uw schoenen te verzolen'. In de toekomst worden we allemaal wandelende info-zuilen door microchips die standaard in allerlei producten zitten, vrezen privacy-beschermers.

   "Ik vraag niet om een oorlog, maar het is tijd voor een hardere opstelling", zei zij.

   Het wordt tijd dat we hier een beetje afkoelen, het wordt tijd voor een airconditioning.

   + Toon 8 Voorbeelden

hoog tijd; de hoogste tijd

1. een tijdstip dat of een periode die dringend, respectievelijk allerdringendst is voor iets; een tijdstip of periode waarna men niet langer kan wachten met iets

   Vaak voorafgegaan door het is, wordt of gevolgd door een dat-zin.

   Ik vind het hoog tijd dat we werk maken van echte ontwapening en eerlijke ontwikkelingssamenwerking.

   Het is hoog tijd voor een masterplan. Anders is er in Europa straks geen basisindustrie meer over.

   Het wordt hoog tijd voor intensieve politieke actie om de kleine landschapselementen die nog bestaan op een effectieve wijze te beschermen.

   Hoog tijd dat de waarheid niet zozeer verbloemd wordt dat ze daarin verstikt.

   Op de vooravond van mijn dertigste levensjaar vond ik het trouwens de hoogste tijd een nieuwe koers te varen en niet langer mee te werken aan de dromen van iemand anders, doch wel te starten met het realiseren van mijn eigen dromen!

   Hij vindt het de hoogste tijd dat de politiek iets van zich laat horen, 'om verdere schade aan de monarchie te voorkomen'.

   De hoogste tijd dus dat de overheden de handen ineen slaan en beleid ontwikkelen om die teloorgang te stoppen.

   + Toon 7 Voorbeelden

het wordt mijn tijd

1. ( informeel)
   

   het juiste of geplande tijdstip om te vertrekken is aangebroken voor me; het is tijd voor me om weg te gaan

   'Het wordt mijn tijd,' zei hij. Hij lachte verlegen. 'Mijn vrouw vindt het niet prettig als ik laat thuiskom. Dan wordt ze ongerust.' Hij bedankte de gastheer en vertrok.

   Het wordt mijn tijd; ik moet de volgende bus halen naar Goudswaard.

   + Toon 2 Voorbeelden

mijn tijd komt nog; mijn tijd komt zeker; zijn tijd komt nog; zijn tijd komt zeker; onze tijd komt nog; onze tijd komt zeker

1. als uitdrukking van de stellige verwachting dat een periode zal aanbreken waarin de genoemde persoon succes heeft of het geluk aan zijn kant krijgt

   Als dan ook nog eens zijn moeder onder verdachte omstandigheden komt te overlijden is het hek van de dam. Michele zweert wraak. Hij zal niets uit de weg gaan of geweld schuwen. Alleen moet hij wel geduld hebben, zijn tijd komt nog wel.

   Het Zwitserse wonderkind verkeek zich vannacht op de Japanse Nagatsuka. "Mijn tijd komt nog wel", meende de Zwitserse. "Van iedere nederlaag leer ik wel iets."

   De liberalen moeten alleen hun tijd afwachten. Onze tijd komt zeker. Zeker. Ik weet niet wanneer, maar... - Nog vóór de verkiezingen van 1999? Dat denk ik wel, ja.

   + Toon 3 Voorbeelden

op zijn tijd

1. op een geschikt, juist of passend moment; op een tijdstip dat geschikt is

   Synoniem: te gelegener tijd

   Kamperen op verlaten stranden met de zee voor de deur [...]. De hele wereld voor ons alleen. Maar ja, af en toe is er een wasmachine nodig en een klein beetje bewoonde wereld op zijn tijd kan ook geen kwaad.

   Goede controles en steekproeven op zijn tijd moeten ervoor zorgen dat we eerlijk kunnen concurreren.

   + Toon 2 Voorbeelden

op tijd

1. niet te laat; vroeg genoeg

   Gelukkig voor de inzittenden nam een alerte passagier de plaats in van de bewusteloze piloot, om net op tijd de daling in te zetten.

   De volgende ochtend moesten we al om 4 uur opstaan om op tijd op het vliegveld te zijn.

   Een week vol avontuur, onverwachte wendingen, ongeorganiseerde Portugese chaos (wees nooit op tijd in Portugal, want dan ben je veel te vroeg).

   Net op tijd voor de duisternis valt. Er worden vlug nog enkele tentjes opgezet.

   + Toon 4 Voorbeelden

2. op het tijdstip dat volgens een planning of dienstregeling is bepaald; zonder vertraging

   De machinist zorgt ervoor dat de trein rijdt. Hij moet proberen dat op tijd te doen, zoals de dienstregeling dat aangeeft.

   We namen de trein vanuit Cape town naar Stellenbosch, een rit van 1 uur en 8 minuten. De trein was redelijk schoon en op tijd.

   + Toon 2 Voorbeelden

3. binnen de beoogde, voorziene of gewenste termijn

   Op die manier kan de procedure van aanstelling tot en met het opmaken van de arbeidsovereenkomst in principe op tijd afgerond worden.

   De opening van de markt werd afhankelijk gemaakt van de mate waarin andere lidstaten de markt ook openden. Frankrijk haalde de einddatum niet op tijd, terwijl Ierland een derogatie had van één jaar en Griekenland van twee jaar.

   + Toon 2 Voorbeelden

op tijd en stond

oud voor zijn tijd

1. oud vooraleer het juiste tijdstip of de gebruikelijke periode daarvoor is gekomen

   Miss Marple nam hem eens goed op. Hij was ouder dan ze gedacht had, na de beschrijving die de Reeds van hem gegeven hadden. Oud voor zijn tijd, vermoedde ze. En ook zag hij er ongerust en ongelukkig uit.

   Mijn vader is oud voor zijn tijd, zie je dat niet? Heb je weleens van stoflongen gehoord, Erna? Dat is een echte boerenkwaal.

   + Toon 2 Voorbeelden

een beetje over tijd; anderhalf uur over tijd

1. zoveel tijd later dan het geplande tijdstip of de afgesproken periode

   En dan uiteindelijk, een beetje over tijd (dit wegens pech van 1 van de 3 bussen) kwamen ze uitbundig aan! 155 duikers gepakt en gezakt!

   Ruim anderhalf uur over tijd kwam het regiment ministers naar de perszaal van de eerste minister om de decoratieve functie te vervullen.

   + Toon 2 Voorbeelden

2. later dan het tijdstip waarop de menstruatiecyclus doorgaans begint

   De meeste zwangerschapstesten beweren dat je al op de eerste dag dat je over tijd bent, op je urine mag testen.

   Als de zwangerschap erg jong is (nog maar een paar dagen "over tijd") is het risico groter dat bij de behandeling het nog heel kleine vruchtzakje wordt gemist. Zo'n heel vroege abortus wordt ook wel een "Overtijdbehandeling" genoemd.

   Hoe merk ik dat ik zwanger ben? Het uitblijven van de menstruatie ("over tijd") is een belangrijke indicatie. Andere veelvoorkomende aanwijzingen: je moet vaak plassen, je bent eerder moe, je smaak verandert, je reukvermogen wordt sterker, je bent 's morgens misselijk en je borsten worden gevoeliger.

   + Toon 3 Voorbeelden

20 minuten voor tijd; een jaar voor tijd

1. zoveel tijd vroeger dan het geplande einde van wat wordt genoemd

   De volgende woensdag wordt de taalles 20 minuten voor tijd afgesloten en dan gaan we giechelend in optocht naar de gymzaal.

   Kok staat op het hoogtepunt van zijn aanzien en dit kabinet is een jaar voor tijd eigenlijk zo goed als uitgeregeerd. Er staan nog wel enkele grote onderwerpen op de agenda [...] maar daar zal dit kabinet zijn vingers niet meer aan willen branden.

   Zes minuten voor tijd maakte Ravanelli in het in Rome gespeelde duel de enige treffer.

   + Toon 3 Voorbeelden

zijn tijd afwachten

1. wachten tot het geschikte tijdstip of de juiste periode aanbreekt om iets moeilijks tot een goed einde te brengen of om zijn kans te grijpen

   Als je de eerste maal in een BDSM club komt, is het aan te raden dat je eerst een tijdje toekijkt. Door te kijken leer je technieken, zie je hoe anderen spelen en hoe de mensen reageren als er een probleem opduikt. Wil je absoluut een keer spelen, wacht dan je tijd af. Als je regelmatig opduikt zal je de anderen beter leren kennen en voordat je het weet krijg je de kans om met iemand te spelen.

   Marco heeft zich al duizend keer voorgenomen om gewoon zijn tijd af te wachten. Ooit zal hij immers de werf overnemen en dan kan hij het op zijn eigen manier doen.

   Maar ik leefde nog en wachtte mijn tijd af [...]. Ik wachtte en wachtte tot ik mij zou kunnen wreken.

   + Toon 3 Voorbeelden

de tegenwoordige tijd

1. vormenreeks van een werkwoord die datgene wat het werkwoord aanduidt zoals een handeling, werking, gebeurtenis of toestand, in het heden situeert

   Het is belangrijk om eerst te bepalen of het werkwoord een pv (persoonsvorm) is. Daarna kijk je of de pv in de tegenwoordige tijd staat of in de verleden tijd [...]. Als de pv in de tegenwoordige tijd staat zijn er maar drie mogelijkheden: - stam; - stam+t; - hele werkwoord (stam +en).

   Zo moeten de leerlingen enkel een onderscheid kunnen maken tussen: - de tegenwoordige tijd en de verleden tijd van de persoonsvorm; - een onderwerp in het enkelvoud en een onderwerp in het meervoud.

   + Toon 2 Voorbeelden

de toekomende tijd

1. vormenreeks van een werkwoord die datgene wat het werkwoord aanduidt zoals een handeling, werking, gebeurtenis of toestand, in de toekomst situeert

   Wanneer je het over dingen hebt die in de toekomst zullen plaatsvinden, gebruik je de toekomende tijd.

   In het Nederlands gebruikt men het hulpwerkwoord "zullen" om de toekomende tijd te vormen samen met de infinitief.

   + Toon 2 Voorbeelden

de verleden tijd

1. vormenreeks van een werkwoord die datgene wat het werkwoord aanduidt zoals een handeling, werking, gebeurtenis of toestand, in het verleden situeert

   Verleden tijd van regelmatige werkwoorden. Sommige werkwoorden krijgen de uitgangen -de en -den, andere de uitgangen -te en -ten. Dat hangt af van de eindklank van de stam. Als dat een van de medeklinkers van 't kofschip of 't fokschaap is (/t/, /k/, /f/, /s/, /ch/, /p/), of de medeklinker /sj/ (bijvoorbeeld in ramsjen), dan krijgen de vervoegde vormen -te(n). Als de stam eindigt op een klinker of een stemhebbende medeklinker, krijgen de vervoegde vormen -de(n).

   Ook Farida is positief, ze is zelf onder de indruk van haar eigen Nederlands, gezien de omstandigheden. Zij heeft moeite met de verleden tijd, maar kan zich prima verstaanbaar maken. Drie uur Nederlands per dag vindt ze te weinig, thuis spreekt zij zo veel mogelijk Nederlands met haar broers.

   + Toon 2 Voorbeelden

de onvoltooide tijd

1. vormenreeks van een werkwoord die uitdrukt dat men zich datgene wat het werkwoord aanduidt zoals een handeling, werking, gebeurtenis of toestand, als niet afgelopen voorstelt

   We onderscheiden de onvoltooide tijd en de voltooide tijd. De onvoltooide tijd geeft aan dat iets nog niet voltooid (afgerond) is. In de onvoltooide tijd staat een persoonsvorm van het zelfstandig werkwoord. Ik kijk naar de film. (tegenwoordige tijd). Ik keek naar de film. (verleden tijd).

   Als bij het hoofdwerkwoord uit een zin een vorm van "hebben" of "zijn" staat, spreken we van voltooide tijd. Als dat niet het geval is, is er sprake van onvoltooide tijd.

   + Toon 2 Voorbeelden

de voltooide tijd

1. vormenreeks van een werkwoord die uitdrukt dat men zich datgene wat het werkwoord aanduidt zoals een handeling, werking, gebeurtenis of toestand, als afgelopen voorstelt

   We onderscheiden de onvoltooide tijd en de voltooide tijd [...]. De voltooide tijd geeft aan dat iets gebeurd is en voltooid (afgerond) is. In de voltooide tijd staat altijd een persoonsvorm van het hulpwerkwoord hebben of zijn met een voltooid deelwoord van het zelfstandig werkwoord.

   In het Nederlands heb je acht verschillende tijden: vier daarvan zijn onvoltooid en vier daarvan zijn voltooid. De voltooide tijd herken je aan het hulpwerkwoord hebben of zijn samen met een voltooid deelwoord. Verder kun je aan de persoonsvorm zien of de zin in de tegenwoordige of verleden tijd staat.

   De voltooide tijd maak je met het voltooid deelwoord en het hulpwerkwoord hebben, zijn of worden. Het hulpwerkwoord is de persoonsvorm.

   + Toon 3 Voorbeelden

een enkelvoudige tijd

1. werkwoordsvorm die uit slechts één werkwoord bestaat

   De moeilijkheid schuilt echter in de positie van deze elementen ten opzichte van het werkwoord. Die verschilt al naargelang de ontkenning wordt gebruikt met een werkwoord in de onbepaalde wijs (zoals in het voorbeeld hierboven), in een enkelvoudige tijd of in de gebiedende wijs (je ne laisse pas mes bagages // ne laissez pas vos bagages !), of in een samengestelde tijd (je n'ai pas laissé mes bagages).

   WERKWOORDSTIJDEN: schema's 1. 2. 1/3. 2/3. De enkelvoudige tijd = onvoltooid tegenwoordige tijd. De enkelvoudige tijd = onvoltooid verleden tijd. De samengestelde tijd = voltooid tegenwoordige tijd. De samengestelde tijd = voltooid verleden tijd.

   + Toon 2 Voorbeelden

een samengestelde tijd

1. werkwoordsvorm die uit meer dan een werkwoord bestaat; werkwoordsvorm met hulpwerkwoorden en hoofdwerkwoorden

   Een werkwoordelijk gezegde kan uit méér werkwoordsvormen bestaan, uit een 'samengestelde tijd', met hulp- en hoofdwerkwoorden: Berend kan niet op tijd zijn gekomen. Olga probeerde het juweel te verkopen. De schaar is op de grond gevallen. Het stadion zal worden afgebroken [...]. Het werkwoordelijk gezegde bestaat óf uit één werkwoord, namelijk een persoonsvorm, óf uit een persoonsvorm met bijbehorende werkwoordsvormen, nu en dan in gezelschap van 'te' (of 'aan het').

   De Italiaanse toekomende tijd is geen samengestelde tijd; dat betekent dat de werkwoordsvorm (of liever gezegd, de uitgang) de toekomende tijd aangeeft.

   + Toon 2 Voorbeelden