haai


A - Als zelfstandig naamwoord

haai 1.0

afbeelding

Bron: Albert kok
( CC BY-SA 3.0 )

zeevis zonder schubben en met een kraakbeenskelet uit de superorde van haaien; zeevis met een langgerekt lichaam die vaak scherpe tanden heeft en herkenbaar is aan zijn gevaarlijke uiterlijk en puntige rugvin
Kan in vele verschillende soorten, zoals witte haai, hamerhaai, haringhaai, hondshaai, tijgerhaai, etc., ingedeeld worden.

Semagram (extra betekenisinformatie)


Een haai…

is een vis; is een dier

  • [Afmeting] varieert afhankelijk van de soort tussen een kleine vis tot een zeer grote vis, van 25 cm (dwerghaai) tot 18 m (walvishaai)
  • [Kleur] is vaak grijs of licht gekleurd, maar komt afhankelijk van de soort ook met vlekken voor
  • [Vorm] heeft een gestroomlijnd, torpedovormig lichaam
  • [Bouw] is gewerveld; heeft een skelet van kraakbeen
  • [Deel] heeft scherpe tanden, soms in rijen achter elkaar, die regelmatig vervangen worden en heeft vaak een zeer herkenbare driehoekige rugvin die boven het water uit kan steken; heeft geen schubben, maar huidtandjes; heeft naast de gewone zintuigen en zijn zijlijnorgaan nog een extra zintuig, de ampullen van Lorenzini, waarmee elektrische signalen van andere vissen waargenomen kunnen worden
  • [Voortplanting] is meestal eierlevendbarend, brengt soms de jongen levend ter wereld, legt soms eieren en kan zich in sommige soorten ook ongeslachtelijk voortplanten
  • [Plaats] leeft in zout water en soms in brak water
  • [Woongebied] komt voor in zeeën en oceanen over de gehele wereld
  • [Leeftijd] kan, afhankelijk van de soort, 20 tot 100 jaar oud worden of, als Groenlandse haai, wel 400 jaar oud
  • [Eigenschap of hoedanigheid algemeen] kent koudbloedige soorten, maar ook soorten die als warmbloedig beschouwd worden
  • [Ongewone of afwijkende eigenschap of hoedanigheid] kan merkwaardigerwijze in een soort shocktoestand raken, tonische immobiliteit genaamd, wanneer de haai op zijn rug gedraaid of over de neus gestreeld wordt
  • [Beweging] zwemt zonder zwemblaas, net als roggen en platvissen, en maakt bij zwemmen en drijven gebruik van een olieachtige stof (squaleen) in de lever
  • [Gedrag] is een vleeseter of als kaphamerhaai een alleseter
  • [Belanghebbende of begunstigde] wordt soms vergezeld door een zuigvis of remora die parasieten en huidresten van de haai eet en meelift met de haai, zonder dat die daar werkelijk last van heeft
  • [Product of vrucht] levert vinnen voor Aziatische soep en bindmiddelen
  • [Waardering] heeft voor grote soorten een zeer vraatzuchtige, gemene, agressieve reputatie wat in werkelijkheid erg meevalt en slechts voor enkele soorten geldt
  • [Belang] wordt voornamelijk vanwege zijn vinnen (voor Aziatische soep en bindmiddelen) bevist, want het haaienvlees zelf is vanwege zijn hoge ammoniakgehalte alleen na behandeling voor menselijke consumptie geschikt en daarom niet zo geliefd
  • [Verscheidenheid] komt voor in ongeveer 400 soorten in 8 ordes, waarvan de orde van de grondhaaien of roofhaaien (Carcharhiniformes) met meer dan 270 soorten de grootste is

Rijk Animalia; Dieren
Stam Chordata; Chordadieren
Klasse Chondrichthyes; Kraakbeenvissen

Algemene voorbeelden


Over de hele wereld komen ongeveer 350 verschillende soorten haaien voor, die sterk kunnen variëren in maat en vorm. Haaien voeden zich voornamelijk met kreeftachtigen en vis.

http://www.dolfinarium.nl/dieren/default.htm

Haaien hebben de slechte reputatie dat ze mensen aanvallen. Dit doen echter weinig haaiensoorten. Ook de reuzenhaai valt mensen nooit aan, en is bij ervaren duikers populair als speelkameraad.

http://www.pretparken.be/nl/info/zoo/dieren/zeeleeuw.asp

Daar er weinig regelingen zijn om de haaienvisserij te beperken [...] is de praktijk ontstaan de vinnen van een door een vissersvaartuig gevangen haai af te snijden en alleen deze vinnen aan boord te houden en de rest van de haai overboord te gooien (waarbij een deel van de vis soms opnieuw wordt gebruikt als aas om meer haaien te vangen). Als gevolg van deze praktijk, die bekend staat als "het vinnen" van haaien, sterven grote aantallen haaien.

http://www.europarl.eu.int/meetdocs/committees/pech/20021105/449000nl.pdf,

Haaien en verwante soorten, zoals diverse soorten roggen, (vissen van de taxon Elasmobranchii of kraakbeenvissen) zijn wegens de kenmerken van hun levenscyclus zeer kwetsbaar voor exploitatie. Vele haaiensoorten worden vaak als bijvangst gevangen door communautaire vissersvaartuigen die op andere, qua waarde interessantere soorten vissen en zijn dan ook moeilijk te beheren via uitsluitend de traditionele middelen, gebaseerd op vangst- en visserijinspanningsbeperkingen.

http://www.europarl.eu.int/meetdocs/committees/pech/20021105/449000nl.pdf,

Als zeldzaamheid zijn fossiele resten van de Hybodus, een haai, gevonden. Haaien behoren niet tot de beenvissen maar tot de kraakbeenvissen. Kraakbeen wordt zelden fossiel gevonden.

http://www.ta.tudelft.nl/museum/framesets/frameset_geo_holzmaden.html,

De meest gevreesde tanden zijn die van de haai. Sommige soorten hebben wel 5 rijen scherpe, driehoekige tanden. Als hun tanden afslijten, vallen ze uit en worden ze vervangen door nieuwe, die iets groter zijn dan de vorige. De tanden van de mensenhaai kunnen wel 8 cm lang zijn!

http://www.kinderenwebhotel.be/WO_natuur/vissen.htm

Combinatiemogelijkheden


als subject bij een werkwoord


  • zwemmen

De haaien zwemmen bij het afzetten van de eieren rond een paal of een steen, zodat de eieren hier stevig aan vast worden gebonden.

http://www.dolfinarium.nl/wie/default.htm

Als een haai over een schol zwemt die onder het zand zit, ziet hij niets. Als de schol ademt spelen heel kleine elektrische stroompjes in de ademspieren een rol. De haai neemt deze waar door middel van de "ampullen van Lorenzini", weet dat er een prooi onder het zand zit en hapt toe.

http://www.dolfinarium.nl/wie/default.htm

Terwijl een haai geruisloos boven je hoofd zwemt, loop je er door een onderwatertunnel in een bassin met 756.000 liter kristalhelder water met daarin 70 dierensoorten.

De Standaard,

met adjectief ervoor


  • grootste haaien
  • grote haaien
  • jonge haaien
  • kleine haaien
  • een jonge haai
  • een kleine haai

Hoe lang het duurt voor een jonge haai uit het ei komt verschilt per soort, maar ook per gebied.

http://www.dolfinarium.nl/wie/default.htm

Reeds tijdens het uitkomen en de daaropvolgende sprint naar zee loeren zeevogels en kleine haaien op de mini-schildpadjes.

http://www.duiken.nl/

Toch is de Middellandse Zee het verspreidingsgebied van vele grotere tot zeer grote haaien.

http://home.hccnet.nl/r.van.vliet/Diverse_haaien/MiddellandseZee/body_middellandsezee.html

Als de jonge haaien ver genoeg gegroeid zijn, komen ze uit het ei.

http://www.dolfinarium.nl/dieren/default.htm

Zand dat door tongetjes werd opgewoeld. lag dik op de bodem, kleine roggen waren er ook, zelfs een kleine haai.

De steen der wijzen, J.M.A. Biesheuvel,

'Sharks' neemt de kijkers mee op een wereldwijde speurtocht naar de grootste haaien ter wereld.

Meppeler Courant,

in voorzetselgroep


  • aangevallen door haaien
  • aangevallen door een haai

Hij had last van zeeziekte en werd verschillende keren aangevallen door haaien.

NRC,

Recordjager aangevallen door haaien. Pech achtervolgt de Fransman Guy Delage bij zijn poging de Atlantische Oceaan over te zwemmen [...]. De laatste dagen heeft hij vooral last van haaien die hem aanvallen.

NRC,

Twee keerden terug naar de boot, een Brit bleef achter in het water. Hij werd aangevallen door haaien.

De Standaard,

Drie dolfijnen hebben in de Rode Zee een Britse toerist die door haaien werd aangevallen, het leven gered.

De Standaard,

In 1931 gebeurde het onvermijdelijke: een van de inlandse 'postzwemmers' werd door een haai aangevallen en gedood.

http://www.postkoets.nl/artikelen/tincan.html

Volgens het Centrum voor Zeezoogdieren van de universiteit van Haifa is zo'n reactie typisch voor dolfijnen, het is de manier waarop zij hun jongen beschermen indien die door haaien worden aangevallen.

De Standaard,

  • vissen op haaien

Alles werd gebaseerd op een verslag van een vader en zijn zoon, die met een 7 meter lange motorboot ca. 23 km voor de kust van Senigallia bij Rimini op haaien visten.

http://home.hccnet.nl/r.van.vliet/Diverse_haaien/MiddellandseZee/body_middellandsezee.html

Aziatische landen vissen op haai vanwege de befaamde haaienvinnensoep en in andere landen worden onderdelen van de haai gebruikt voor medicijnen en schoonheidsproducten.

De Standaard,

Vaste verbindingen


Woordfamilie


Als deel van een afleiding


Als rechterlid in samenstellingen en samenkoppelingen


Als linkerlid in samenstellingen en samenkoppelingen


Als deel van een samenstellende afleiding


haai 2.0

iemand die zeer hebzuchtig en alleen op geld belust is; geldwolf

Betekenisbetrekking


metafoor
Betrokken betekenissen 1.0 : 2.0

Algemene voorbeelden


In dit milieu zijn de goeden autocoureurs, de vrouwen beeldschoon, de slechteriken uit hun bek stinkende aartsschurken en de rijken hebberige haaien.

De Standaard,

Ook Dennis' vriendschap bleek al jaren te worden misbruikt door deze haaien, geldwolven wier hart de vorm had aangenomen van een portemonnee.

Het blije lijden, Alex Rosseels,

Als jullie generatie jonge haaien niet zo inhalerig was, dan zag de wereld er stukken beter uit.

Congres in Salzburg, Monda De Munck,

Kortom, 't zijn in het buitenland alleen de haaien en subsidiezoekers die op de activiteiten van onze stichting afkomen, niet de literatuurminnaars. Er bestaan zelfs uitgeverijen die zich speciaal met de uitgave van gesubsidieerde vertaalde literatuur bezighouden en nergens anders mee.

Klaas kwam niet, W.F. Hermans,

Natuurlijk, ik ben blind, en je hebt mensen die denken dat ze mij dan iets makkelijker in het ootje kunnen nemen. Maar ze vergeten dat ik licentiaat rechten ben. Ik haal de haaien er wel uit.

De Standaard,

haai 3.0

fel, ambitieus persoon die overal direct bovenop zit en slim en sluw en soms zelfs doortrapt is, zoals bijvoorbeeld een politicus die fel de aanval op tegenstanders inzet en op slinkse wijze mensen voor zijn karretje spant; ook: gewiekste vrouw met een grote mond; haaibaai

Betekenisbetrekking


metafoor
Betrokken betekenissen 1.0 : 3.0

Algemene voorbeelden


De advocaat van de tegenpartij is een haai dus zoek iemand die net zo scherp en vasthoudend is.

http://www.veit.nl/162775-advocaat-gezocht,

Bianca Cappello kreeg namelijk in tal van historische schetsen een bar slechte naam toebedeeld: heks, hoer, haai.

De Standaard,

Deze koalitie, waarin zowel de oude nomenklatura als de nieuwe lichting jonge haaien zit, richtte in 1995 in het parlement een eigen fractie op, Stabiliteit - een gans programma.

De Standaard,

Getuige het gedrag van de andere partijen hebben de haaien de eerste bloeddruppeltjes bij D66 geconstateerd.

NRC,

Combinatiemogelijkheden


met adjectief ervoor


  • politieke haaien

Vijnck is een brave jongen die zich heeft laten vangen door doorwinterde politieke haaien die nadien de heilige uithangen.

http://www.gva.be/antwerpen/laat-het-niet-alleen-over-roddels-en-politieke-steekspelletjes-gaan.aspx,

De politieke haaien cirkelen om Barak heen. Ze hebben de smaak van bloed geproefd en hoeven wellicht niet lang meer te wachten totdat ze de beslissende aanval kunnen inzetten.

http://www.volkskrant.nl/vk/nl/2844/Archief/archief/article/detail/558045/2000/10/11/Barak-omringd-door-vijanden.dhtml,

Alleen de politieke haaien hielden Lucas' geschriften bij.

De groene leeuw, Herman Vos,

met voorzetselgroep


Voorzetsel: van

  • een haai van een meid
  • een haai van een typiste

Grinnikend herdachten zij die keer dat zij met droge kelen, wippende adamsappels en een zwaar gevoel in de buik - en bovenal met onmachtige handen - Lida of Lisa hadden zitten uittekenen, herinnerden zij elkaar eraan hoe zij daar had gezeten op een keukenstoel, ongegeneerd, een haai van een meid - nog bewonderden ze haar heimelijk - onder het dakraam voor een gunstige belichting; met een brutaliteit die de boel totaal omkeerde, maakte dat zij het waren die bekeken werden.

Het samenzijn, Jan Meyers,

Een haai van een typiste, uitgezonden door een uitzendbureau.

http://www.rietpluim.nl/html/voorstellingen.html

Woordfamilie


Als deel van een afleiding


B - Als tussenwerpsel

haai 1.0

(informeel)

openingsgroet; hi; hai

Semagram (extra betekenisinformatie)


Haai…

is een groet

      Algemene voorbeelden


      'Haai,' zei hij, zonder zich voor te stellen. 'Ja, neemt u plaats.'

      Nette mensen in een nieuwe tijd, Hans van der Kamp,

      Toen Pierre met Toni naar haar vroegere huis ging om spulletjes op te halen, kinderkleren en speelgoed vooral, stond Karel in de woonkamer. 'Haai,' zei Pierre aarzelend. Hij beantwoordde de groet niet.

      Het jaar van de kreeft, Hugo Claus,

      "Oh haai" zei ze en ze keek op van achter het scherm van haar laptop.

      http://forum.girlscene.nl/forum.php/list_message/6158444?visitorId=b8f59e8a365efd7f72ea82f2be7e55aa,

      Haai allemaal, ik zal me even in het kort voorstellen.

      http://www.dieetforum.nl/introductieforum/1562-haai-allemaal.html,