monarch


monarch 1.0

iemand die aan het hoofd staat van een monarchie

Semagram (extra betekenisinformatie)


Een monarch…

is een heerser; is een persoon

  • [Functie] heeft een reële of een ceremoniële functie
  • [Eigenschap of hoedanigheid algemeen] staat aan het hoofd van een monarchie
  • [Geslacht] is een man of een vrouw

    Algemene voorbeelden


    De Nederlandse koning heeft niet alleen een ceremoniële functie, hij heeft ook invloed op de politieke besluitvorming - al is er vrijwel niets geregeld over de constitutionele bevoegdheden van de monarch. Sinds 1848 staat de vorst stevig onder parlementaire controle.

    NRC,

    Catharina II of Catharina de Grote was een hardwerkende monarch, die duidelijk plezier had in het regeren.

    De Standaard,

    Onder Juliana werd de monarch ondergeschikt gemaakt aan de politieke leiding van kabinetten die regeerden op basis van regeerakkoorden en coalitievorming.

    NRC,

    De monarchie is een ondemocratische staatsvorm. De monarch, die geheel toevallig zijn macht omwille van afkomst ontvangt, hoeft zich niet te verantwoorden voor het volk. Dat kan voor ons, democraten, niet.

    http://www.vlaamsblok2003.be/pdf/verkiezingsprogramma.pdf

    In het Ancien Régime werden de belangrijke politieke beslissingen in het geheim genomen door de monarch en zijn beperkte groep van raadgevers. De huidige monarchie bewaart alle kenmerken die ze had onder het Ancien Régime. Zoals in het verleden oefent de monarch ook nu een grote invloed uit op de samenleving, maar is er geenszins in een sanctie voorzien.

    De Standaard,

    In debatten over de Britse monarchie worden de door hun grondwetten aan strikte banden gelegde monarchen uit het noorden van Europa - de "fietsende vorsten" - vaak als voorbeeld voor het Britse koningshuis gesteld.

    De Standaard,

    Combinatiemogelijkheden


    met adjectief ervoor


    • de Britse monarch
    • de Marokkaanse monarch
    • de Spaanse monarch
    • Oostenrijkse monarchen

    De Britse koningin Elizabeth woonde gisteren als eerste Britse monarch in 400 jaar een katolieke kerkdienst bij.

    De Standaard,

    Australië werd in 1901 een zelfstandige federatie, maar hield net als andere voormalige kolonies de Britse monarch aan als symbolisch staatshoofd.

    De Standaard,

    De feodaal Hassan II leeft met zijn harem in een paleis, waarvan de vertrekken onderling verbonden zijn door geheime gangen. In elk van de kamers stapelt Hassan zijn verzamelingen op: in het ene vertrek een collectie gouden uurwerken, versierd met de kostbaarste diamanten, in een andere kamer staat zijn verzameling zilveren vuuraanstekers uitgestald of een verzameling ivoren bidsnoeren. De Marokkaanse monarch is ook een verwoed verzamelaar van peperdure auto's.

    http://www.uitpers.be/boek_view.php?id=540,

    Koning Alfons de Dertiende, de Bourbon die in 1931 het land ontvluchtte, was de laatste Spaanse monarch die de Doñana als jachtgebied benutte.

    NRC,

    In de twee voetbalvelden lange Keizersgang wandel je voorbij portretten van alle Oostenrijkse monarchen (inclusief "onze" Maria Theresia).

    De Standaard,

    • een moderne monarch
    • de laatste monarch
    • de toekomstige monarch
    • de voormalige monarch
    • moderne monarchen

    Vooruitstrevend, kundig, maar vooral een informele koningin. Die indruk heeft koningin Beatrix achtergelaten op de Nieuw-Zeelanders, schrijft Carine Neefjes vanuit Wellington op 20 maart 1992. In vergelijking met hun eigen stijve koningin Elizabeth, is Beatrix een moderne monarch.

    http://gpdhome.typepad.com/aus_nz_achtergronden/2006/10/kundige_maar_in.html

    In een rondvraag voor een programma van de Britse openbare omroep BBC sprak een kleine meerderheid zich uit voor het einde van de monarchie. Van de ruim 42.000 mensen die hun mening belden naar het programma, gewijd aan de toekomst van de monarchie, vond 52 procent dat koningin Elisabeth de laatste monarch moet zijn.

    De Standaard,

    "Van het Russische volk, met spijt" staat in gouden letters op het voetstuk van Nicolaas de Tweede, die samen met zijn gezin in 1918 door de communisten werd vermoord. De elf meter hoge bronzen tsaar staat met scepter en rijksappel wat verloren even buiten Moskou, op een voormalige vuilstort bij het dorp Taininiskoje. Het was de bedoeling van de beeldhouwer om zijn pompeuze schepping bij het Kremlin van Moskou te plaatsen. Maar daarvoor kreeg hij geen toestemming. Dus moet de laatste monarch het voorlopig doen met zijn plekje tussen de brandnetels en de moestuinen van de dorpelingen.

    De Standaard,

    Charles is niet alleen de beste vriend van Lady Di, hij is ook de voorzitter van de Royal Shakespeare Company en woont de algemene vergaderingen van dat gezelschap in Stratford-upon-Avon trouw bij. Tijdens zijn schooltijd vond Charles de teksten van Shakespeare knap saai, zoals wel meer jongens, maar als dertiger kreeg hij de smaak te pakken dank zij een voorstelling van Henry V. Shakespeares typering van de vorst en zijn inzicht in de lasten van het koningschap spraken de toekomstige monarch direkt aan.

    De Standaard,

    Het Griekse parlement heeft ex-koning Constantijn (53) zijn Griekse staatsburgerschap ontnomen. De paspoorten van de voormalige monarch, zijn vrouw Anne-Marie en vijf kinderen zijn ongeldig verklaard.

    NRC,

    Emily is een vermakelijk toneelstuk met scherpe dialogen. De schrijvers hebben bewezen dat ook het geworstel van moderne monarchen - hun strijd tussen "gewoon zijn" en tradities - zich uitstekend leent voor drama.

    De Standaard,

    met adjectivisch tegenwoordig deelwoord


    • heersende monarch
    • regerende monarch
    • zittende monarch
    • regerende monarchen

    Uiterlijk leek Ludwig een absoluut heersend monarch. Zijn grote voorbeeld was naamgenoot Lodewijk XIV. Maar Ludwig was niet almachtig. Hij kon niet voorkomen dat tegen zijn wil een bij voorbaat verloren oorlog tegen Pruisen werd gevoerd.

    NRC,

    Door zijn inside-informatie en zijn talent doet Giesbert recht wedervaren aan een weinig banaal leven, en aan de Parijse microkosmos, waarin zich Mitterrands bewogen carrière afspeelde, gestuwd door een alles verslindende passie voor de macht. Niet als enige is Giesbert kritisch over wat Mitterrand na de verovering met die macht heeft gedaan. Hij heeft minder respect voor de regerende monarch dan voor de hardnekkige oppositieleider of voor de man die moedig de dood onder ogen ziet.

    De Standaard,

    Koning Bhumibol Adulyadeh (83), die overigens een louter ceremoniële rol heeft, is bij grote groepen Thai zeer populair. Hij regeert het land sinds 1946 en is daarmee de langst zittende monarch ter wereld.

    http://www.depers.nl/opmerkelijk/612102/20-jaar-voor-majesteitsschennis.html,

    In oude beschavingen, waar de ontwikkeling van een kalender een georganiseerde berekening van geboortedatums mogelijk maakte, moesten de horoscopen van regerende monarchen, hun opvolgers en rivalen nauwgezet getrokken worden en moesten geboortedagvoorspellingen uiterst precies worden beschouwd, daar de vooruitzichten van de machtige personen de vooruitzichten van de gehele gemeenschap zouden beïnvloeden.

    http://www.jehovahs-getuigen.nl/diverse_onderwerpen/verjaardagen_versus_huwelijksdag.htm

    Vaste verbindingen


    absoluut monarch

    1. heerser die niet gebonden is aan de grondwet of andere wetten; onbeperkt heerser; alleenheerser

      Semagram (extra betekenisinformatie)


      Een absoluut monarch…

      is een heerser; is een persoon

      • [Eigenschap of hoedanigheid algemeen] is onaantastbaar
      • [Gedrag] hoeft aan niemand verantwoording af te leggen

        Liechtensteins regerende prins, Hans-Adam II, raadt zijn onderdanen aan twee keer na te denken voor ze de monarchie overboord gooien [...]. Volgens de vijftigjarige prins - van alle Europese heersers benadert hij het dichtst de absolute monarch - zou een republiek Liechtenstein, die met zijn 28.000 inwoners tussen Zwitserland en Oostenrijk gewalst zit, weinig overlevingskansen maken.

        De Standaard,

        Op het Arabische schiereiland is er van demokratie weinig of geen sprake. In Saudi-Arabië, Qatar, de Verenigde Arabische Emiraten en Oman is politiek uit den boze. De absolute monarchen dulden er enkel een door hen benoemde "adviesraad".

        De Standaard,

        Minderjarige meisjes werd verboden seks te hebben en dienden een wollen sjaal te dragen om aan te geven dat ze niet beschikbaar zijn. De nieuwe regels bleken geen lang leven beschoren. Al na enkele weken werd de nieuwe wet overtreden. Dat gebeurde door de wetgever zelf: de koning. Hij bleek zijn zinnen te hebben gezet op een zeventienjarig meisje. Omdat de absolute monarch in voorkomende gevallen ook zelf recht spreekt, veroordeelde hij zichzelf, na kritiek uit binnen- en buitenland, tot het betalen van één koe aan de ouders van het meisje.

        http://www.groene.nl/2003/0328/pv_swaziland.html,

        In een gesprek met het Italiaanse blad Avvenire beschouwt Pannenberg, die al vele jaren actief betrokken is bij het oecumenisch overleg tussen katholieken en lutheranen, de huidige paus als iemand die op oecumenisch vlak de grootste openingen maakte en die op zijn vele buitenlandse reizen blijk gaf van een nieuwe manier van ambtsuitoefening. Hij geeft wel toe dat vele protestanten een veelal irrationele schrik hebben en Joannes Paulus II beschouwen als een absolute monarch.

        De Standaard,

        De roep om een op godsdienstig vlak neutraal of verdraagzaam, maar overigens sterk politiek gezag werd luider: de idee van een louter seculiere staat onder leiding van een absolute monarch met onbeperkte wetgevende bevoegdheden (Bodin). De leer van het soevereine gezag ging snel de politieke rechtstheorieën beheersen, zowel bij de voor- als de tegenstanders van het koninklijk absolutisme.

        http://allserv.rug.ac.be/~frvandun/Texts/Rechtsfilosofie/RFgent-0.htm,

      constitutioneel monarch

      1. heerser die gebonden is aan de grondwet en andere wetten

        Semagram (extra betekenisinformatie)


        Een constitutioneel monarch…

        is een heerser; is een persoon

            De constitutionele monarchie kan nog wel principiëler worden teruggebracht tot een symbool. De franje van edelmetalen rijtuigen, ongemakkelijke zetels en desnoods van militaire uniformen kan blijven bestaan, als de vorst maar geen politieke macht heeft. Kabinetten kunnen worden geformeerd buiten het paleis om. De waarlijk constitutionele monarch zal niet meer voorlezen uit andermans werk, maar in de Ridderzaal op zijn troon luisteren naar het uitspreken van de jaarlijkse regeringsverklaring - precies zoals zijn Zweedse collega doet.

            NRC,

          Woordfamilie


          Als rechterlid in samenstellingen en samenkoppelingen


          monarch 2.0

          afbeelding

          Bron: LyWashu
          ( CC BY-SA 3.0 )

          grote dagvlinder met overwegend oranje vleugels met zwarte strepen, een brede zwarte vleugelrand met witte vlekken en twee antennes op zijn kop die na de zomer in grote groepen van Noord- naar Zuid-Amerika trekt om daar te overwinteren
          In toepassing op de soort of een exemplaar van de soort.

          Semagram (extra betekenisinformatie)


          Een monarch…

          is een vlinder; is een insect; is een dier

          • [Afmeting] heeft vleugels met een spanwijdte van ongeveer 10 cm
          • [Kleur] heeft overwegend oranje vleugels met zwarte strepen; heeft een brede zwarte vleugelrand waarop zich witte vlekken bevinden
          • [Woongebied] komt vooral voor in Noord-Amerika en Zuid-Amerika, recentelijk ook in Australië en Oost-Azië en als dwaalgast in Europa
          • [Leeftijd] wordt 1 tot 2 maanden oud als oude generatie en tot wel 8 of 9 maanden als laatste generatie
          • [Eigenschap of hoedanigheid algemeen] is een dagvlinder; is een migrerende vlinder die grote afstanden kan afleggen
          • [Gedrag] trekt na de zomer in grote groepen van Noord- naar Zuid-Amerika om daar te overwinteren

          Hoofdsemagram: vlinder


          Wetenschappelijke naam: Danaus plexippus

          Rijk Animalia; Dieren
          Stam Arthropoda; Geleedpotigen
          Klasse Insecta; Insecten
          Orde Lepidoptera; Vlinders
          Familie Nymphalidae; Vossen, parelmoervlinders en weerschijnvlinders
          Geslacht Danaus
          Soort Danaus plexippus

          Algemene voorbeelden


          Wanneer de Canadese zomers aflopen en de dagen weer korter worden, krijgt de monarch het moeilijker. Er is niet zoveel meer te eten en de enige uitweg is op zoek te gaan naar een warmere streek; in dit geval het naburige Mexico. De monarch wacht een lange, vermoeiende reis, die niet altijd even gemakkelijk is.

          http://www.palmblad.nl/andere-dieren/de-wonderbare-reis-van-een-vlinder

          Half februari, wanneer de temperatuur weer hoger wordt en de dagen langer worden, begint de monarch zich meer te verspreiden. Dan gaat hij op zoek naar bloemen, waarvan de nectar energie geeft voor de zware reis terug.

          http://www.palmblad.nl/andere-dieren/de-wonderbare-reis-van-een-vlinder

          In mei 1999 ontstond enige opschudding over de genetisch gemodificeerde katoenvariëteit, omdat vlinders van de soort Monarch, die gevoed werden met stuifmeelkorrels van de betreffende katoenplant, daaraan dood gingen. Al snel bleek dat de opschudding wat overdreven was, omdat in het vrije veld de rupsen van de vlinder nooit aan dergelijke hoeveelheden stuifmeelkorrels werden blootgesteld.

          http://www.c3.nl/evv/c3-evbestrijding.pdf,

          Het verhaal over de trektocht van de Monarchs is heel bijzonder. Vroeg in de herfst begint de lange reis van de vlinders vanuit Canada via de Oostkust van de Verenigde Staten naar de Golf van Mexico. Die reis duurt zo'n dertig dagen (4000 kilometer) en de vlinders vliegen in grote groepen. Als ze neerstrijken voor de nacht is dat een ongelooflijk mooi gezicht: miljoenen vlinders die de bomen, tuinen of parken vuurrood kleuren.

          http://www.devotas.nl/herkomst-naam-devotas.html

          Woordfamilie


          Als linkerlid in samenstellingen en samenkoppelingen


          monarch 3.0

          insectenetende zangvogel met een dikke snavel en vaak een zwart, wit en roodbruin verenkleed, die voorkomt in bosgebieden of oerwoud in Afrika bezuiden de Sahara, Zuidoost-Azië, Australië en een aantal eilanden in de Grote Oceaan
          Ook van toepassing op de vogelfamilie of soort in het algemeen en dan vaak in het meervoud gebruikt.

          Semagram (extra betekenisinformatie)


          Een monarch…

          is een vogel; is een dier

          • [Afmeting] wordt, afhankelijk van de soort, 12 tot 30 cm lang
          • [Geluid] zingt; maakt een zingend geluid
          • [Kleur] heeft vaak een zwart, wit en roodbruin verenkleed
          • [Bouw] is gewerveld; heeft twee poten
          • [Deel] heeft een brede bek
          • [Voortplanting] legt eieren
          • [Plaats] leeft in bosgebieden of oerwoud
          • [Woongebied] komt voor in Afrika bezuiden de Sahara, Zuidoost-Azië, Australië en een aantal eilanden in de Grote Oceaan
          • [Gedrag] is vaak een vleeseter en soms een alleseter
          • [Verscheidenheid] komt voor in ongeveer 100 soorten
          • [Betrekking of relatie] behoort tot de familie van monarchen en waaierstaartvliegenvangers, maar vrijwel alle soorten in de familie worden monarch genoemd en waaierstaarten en vliegenvangers behoren tot andere families

          Rijk Animalia; Dieren
          Stam Chordata; Chordadieren
          Klasse Aves; Vogels
          Orde Passeriformes; Zangvogels
          Familie Monarchidae

          Algemene voorbeelden


          De monarchen en waaierstaartvliegenvangers zijn niet verwant aan de vliegenvangers in Europa. Ze komen voor in bosgebieden of oerwoud in Afrika bezuiden de Sahara, Zuidoost-Azië, Australië en een aantal eilanden in de Grote Oceaan. Slechts een paar soorten zijn trekvogels. Bij de monarchen verschilt het verenkleed soms tussen de seksen, bij de waaierstaartvliegenvangers is het verenkleed meestal gelijk. De lichaamslengte varieert van 12 tot 30 cm.

          http://www.vogelspeciaalclub.nl/index.php?option=com_content&view=article&id=290&catid=23&Itemid=59

          Binnen een soort komt immers vrijwel altijd individuele variatie voor, en om die te kennen zijn meerdere exemplaren nodig. Maar Mees beschikte daar niet over en kon dus niet beoordelen of de uiterlijke kenmerken systematisch afwijken van die van de brilmonarchen op Flores. Zijn argument om de monarch toch als een nieuwe soort te beschouwen is het feit dat individuele kleurvariatie juist bij Indonesische monarchen niet voorkomt.

          http://www.dieren-en-planten.nl/vogels/monarchen/

          Combinatiemogelijkheden


          met ander, nevengeschikt substantief


          • monarchen en waaierstaartvliegenvangers

          Monarchen en waaierstaartvliegenvangers vormen samen een familie zangvogels. Het zijn kleine insectenetende vogels met lange staarten. Ze komen voor in bossen en oerwouden van Afrika, Azië en Australië. Sommige soorten zijn trekvogels. Ze zijn geen familie van de vliegenvangers. Er bestaan ongeveer 94 soorten.

          http://diertjevandedag.classy.be/vogels/zangvogels/eigenlijke%20zangvogels/familie_monarchen%20en%20waaierstaartvliegenvangers.htm

          Woordfamilie


          Als rechterlid in samenstellingen en samenkoppelingen