A - Als substantief
zus 1.0
Semagram (extra betekenisinformatie)
Een zus…
is een persoon
- [Groep] is in de regel iemand die behoort tot of voortkomt uit hetzelfde gezin als degenen met wie zij in verband gebracht wordt
- [Herkomst of oorsprong] is een kind van dezelfde ouders of ouder als diegenen met wie zij in verband gebracht wordt
- [Rang of hiërarchische positie] is in de tweede graad verwant met de andere kinderen van dezelfde ouders of van een enkele ouder
- [Leeftijd] kan een kind maar ook een volwassene zijn
- [Geslacht] is van het vrouwelijke geslacht; is een vrouw of een meisje
- [Betrekking of relatie] wordt in verband gebracht met een of meer andere kinderen van dezelfde ouders of van een enkele ouder
Algemene voorbeelden
Zussen waren geen meisjes. Zelfs zussen van je beste vrienden waren geen meisjes. Zussen waren zussen. En ik kende niemand die zich niet schaamde om zijn zus. Zussen waren eigenlijk afwijkingen, mislukkingen, slechte kopieën van jezelf of van je vrienden, zoals misdrukte chromo's uit de chocolade of broddellappen van de meisjes van het tweede. Zussen waren zoiets als tieten van zussen. Ze waren helemaal misplaatst, ze hoorden er gewoon niet te zijn.
Ik behandelde haar zoals een broer een zus behandelt.
Zijn vader was voor nog een paar zakelijke regelingen de stad in gegaan, zijn moeder had een damesvergadering in de salon, en zus was in tennisplunje verdwenen, vertelde hij.
Combinatiemogelijkheden
als object bij een werkwoord
- een zus hebben
Ze is erachter gekomen dat haar familie haar haar hele leven heeft ontkend, ze een zus heeft die ze meteen ook weer kwijt is en de grote liefde van die zus maakt haar in de war.
met adjectief ervoor
- andere zus
- enige zus
- grote zus
- jongere zus
- jongste zus
- kleine zus
- oudere zus
- oudste zus
- volle zus
- onafscheidelijke zussen
Haar andere zus zat in het klooster.
Als nakomertje en enige zus van vijf grote broers werd de kleine Marie thuis flink in de watten gelegd.
Uw grote zus Ingrid, die kon schoon eten, zonder smossen, en die had nooit bronchitis of sinusitis, in ieder geval nooit zoveel snot.
Ze is buitensporig blij als ze bezoek krijgt van haar jongere zus.
Ik wou me al omdraaien, toen zij op de deur begon te bonzen en riep dat Bruno zich 'verdomme' mocht haasten om open te doen voor z'n jongste zus.
Ik was blij voor haar, ik wilde dat mijn kleine zus alles kreeg wat ik niet kon krijgen.
Moppie is getrouwd, je kent Moppie toch nog wel mijn oudste zus, ze heeft een tweeling, heel schattig joh.
Twee onafscheidelijke zussen bouwen hun eigen universum als mevrouw afwezig is, trekken haar mooiste jurken aan en spelen verstoppertje voor de spiegel.
Ze heeft twee volle zussen en een broer en drie halfzussen uit het eerste huwelijk van haar vader.
Had ik nooit gemerkt dat haar vader haar al sinds haar tiende jaar verkrachtte? En hoe vond ik het dat zij nu pas, na haar vaders dood, te weten kwam dat hij met haar twee oudere zussen vanaf hun tiende hetzelfde had gedaan?
met voorzetselgroep
Voorzetsel: van
- een zus van mijn moeder
Kort geleden werd ik gebeld door mijn neef Leendert, de zoon van tante W., een zus van mijn moeder.
met telwoord ervoor
- twee zussen
Huguettes nietige figuurtje naast de oprijzende schoonheid die haar moeder nog altijd was, gul in de kijker gezet, besprenkeld door het weemoedige licht der ondergaande zon, de twee zussen, de een groter, de andere kleiner, zodat amper haar tederbruine kruin boven de reling uitkwam en Huguette, Huguette, die onherroepelijk wreed van me weggleed.
met bezittelijk voornaamwoord
- haar zus
- hun zus
- je zus
- jouw zus
- jullie zus
- mijn zus
- onze zus
- uw zus
- zijn zus
Als ik wilde, zei de vrouw, kon ik tegen het einde van de middag wel met haar meegaan om haar zus te bezoeken.
Maar het is waar, ik kan me niets voorstellen, ook jou niet met een dikke buik, een jonge vrouw met een dikke buik, met daarin eerst mijn broer, dan mijn zus, dan ik.
Vuile rotzak, schreeuwden de albino's, dan zul je ook de gore Franse ziekte wel in je lijf hebben, smerige kinderneuker, onze zus besmetten met je vuile ziekte, we gaan je afmaken.
Vorige keer zei u dat uw zus waarschijnlijk ook in Utrecht terechtgekomen zal zijn.
Gelukkig, stel dat hij zich plots verantwoordelijk zou gaan voelen voor zijn zus.
voorafgegaan door naamvalsgenitief
- tantes zussen
Eén van tantes zussen informeerde hoe het was in Spanje.
met eigennaam
- zus Astrid
- zus Fay
- zus Jana
- de zussen Jenny en Jessica Gal
- de zussen Williams
Werd u als kind, als jong prinsesje, afgeschermd voor de buitenwereld? Zoals prins Filip, zijn broer Laurent en zus Astrid. Of kon u dingen doen die leeftijdsgenootjes deden?
Hun zus Jana, die in Canada woont, heeft kanker in haar eierstokken.
Albert Koobs [...] gaf het team weer hoop door Jonathan Gal (de jongere broer van de zussen Jenny en Jessica Gal) alle kanten op te werpen.
Het typische mislukte burgergezinnetje in de suburbs van New York is al vaker door Hartley geportretteerd. Nu is de vader afwezig, de moeder depressief, zoon Simon vuilnisophaler en pispaaltje van de wijk en zus Fay nymfomaan.
De inmiddels acht finales die de zussen Williams in het dubbelspel van een grandslamtoernooi bereikten, leverden het Amerikaanse koppel evenzovele zeges op.
met ander, nevengeschikt substantief
- broer en zus
- broers en zussen
Als kind woonde ik, samen met mijn ouders en met mijn broers en zussen, in een grote boerderij die mijn grootvader in 1937 had laten bouwen voor zijn jongste zoon toen die ging trouwen.
Ik geloofde dat als ik me goed gedroeg, ofwel Mammie hielp (onkruid wieden enzo), mijn broer en zus niet, of maar zelden een mep gaf en me regelmatig in de kerk als misdienaar dienstbaar stelde, Hem in de hand hield.
overig
- mijn zus en ik
Na een dag of drie raakte mijn moeder ontstemd en begon ze, zacht maar hardnekkig, te mompelen: 'Dit is geen vakantie!' En ook al begrepen mijn zus en ik waarom tante zich zo gedroeg - moeder wist het trouwens ook - toch knikten we instemmend.
Vaste verbindingen
Woordfamilie
Als deel van een afleiding
Als deel van een afleiding
Als rechterlid in samenstellingen en samenkoppelingen
Als linkerlid in samenstellingen en samenkoppelingen
zus 1.1
Betekenisbetrekking
Betrokken betekenissen | 1.0 : 1.1 |
---|
Semagram (extra betekenisinformatie)
Een zus…
is een dier
Algemene voorbeelden
Deze spiderlings eten nu al kleine krekeltjes en fruitvliegjes. Na 1 tot 5 jaar zijn de mannetjes volwassen, bij de vrouwtjes duurt dit 3 tot 5 jaar. Dit is een soort beveiliging zodat broer en zus niet met elkaar kunnen paren.
De moeder en zus van dit rund werden opgespoord in Nederland en onderzocht.
zus 1.2
Betekenisbetrekking
Betrokken betekenissen | 1.0 : 1.2 |
---|
Semagram (extra betekenisinformatie)
Een zus…
is een plantensoort
Algemene voorbeelden
De meest gekende conifeer voor kleine tuinen is echter de Taxus 'fastagiata' en zijn goudkleurige zus 'fastigiata Aurea'.
zus 1.3
Betekenisbetrekking
Betrokken betekenissen | 1.0 : 1.3 |
---|
Semagram (extra betekenisinformatie)
Een zus…
is een persoon
Combinatiemogelijkheden
met ander, nevengeschikt substantief
- broers en zussen
Ik heb het weekend gevoeld dat de mensen echt mijn broers en zussen zijn; iets wat ik voorheen alleen van horen zeggen wist.
Woordfamilie
Als deel van een afleiding
zus 1.4
Betekenisbetrekking
Betrokken betekenissen | 1.0 : 1.4 |
---|
Semagram (extra betekenisinformatie)
Een zus…
is een vrouw; is een persoon
Algemene voorbeelden
Zo hebben "maar" 45 procent van de Nederlandse mannen problemen met overgewicht tegen 49 procent van de Vlamingen. De Vlaamse vrouwen daarentegen scoren in vergelijking met hun Nederlandse zussen niet slecht.
zus 1.5
Betekenisbetrekking
Betrokken betekenissen | 1.0 : 1.5 |
---|
Semagram (extra betekenisinformatie)
Een zus…
is een organisatie
Combinatiemogelijkheden
met adjectief ervoor
- grote zus
- jongere zus
- kleine zus
Een troost is dat ook de grote Duitse zus, de Bundesbank, de winst zag afnemen van 18 miljard mark naar 10,9 miljard mark.
Frankrijk, de Latijnse Grote Zus van Roemenië, komt op voor een toetreding tot de Navo.
Na deze verheven boodschap kost het Joëlle Milquet enige moeite om een repliek te vinden op de voor de hand liggende opmerking dat de PSC sinds 1945 zich vooral als tweede partij heeft geprofileerd: op federaal vlak als kleine partner van de CVP, en in Waals Gewest en Franse Gemeenschap als kleine zus van de Parti Socialiste.
De 55.451 brutoton metende Maasdam is de jongere zus van de Statendam, die de voorbije jaren enkele keren in Zeebrugge was.
met ander, nevengeschikt substantief
- broers en zussen
CNN en zijn broers en zussen in de media zijn zo deskundig om uit conflicten de meest spectaculaire verslaggeving te puren.
Woordfamilie
Als deel van een afleiding
zus 1.6
Betekenisbetrekking
Betrokken betekenissen | 1.0 : 1.6 |
---|
Semagram (extra betekenisinformatie)
Een zus…
is een zaak
Algemene voorbeelden
Het is waar, de huizen van de wijk horen bij elkaar, het zijn zussen.
zus 1.7
Betekenisbetrekking
Betrokken betekenissen | 1.0 : 1.7 |
---|
Semagram (extra betekenisinformatie)
Een zus…
is een begrip
Algemene voorbeelden
Wat Charles Péguy zei over het 'kleine zusje hoop' is helemaal waar voor de christelijke theologie van de hoop. Ook in de prediking en de spiritualiteit is ze tot voor heel kort braakliggend terrein gebleven. De zussen 'geloof' en 'liefde' zijn altijd veel royaler bedeeld geweest.
Woordfamilie
Als deel van een afleiding
B - Als bijwoord
zus 1.0
(Bijna steeds nevengeschikt aan zo in woordgroepen als zus en zo, zus of zo, dan zus dan zo en dergelijke, of gebruikt in een frase die nevengeschikt is aan een andere frase waarin zo in de regel dezelfde syntactische functie vervult.)
Algemene voorbeelden
Als pa wil dat ik zus doe, dan doe ik zus.
Combinatiemogelijkheden
met nevengeschikt bijwoord
- zus en zo
- zus of zo
Iedereen kent het wel, het idee dat iemand anders gelukkig zal zijn omdat hij dit en dat bezit, dit en dat leven leidt, er zus en zo uitziet.
Er werden voorstellen gedaan waar nooit over gestemd werd maar waar op een gegeven moment iemand zei, bijvoorbeeld Theo van der Giessen: 'We zijn het er allemaal over eens dat we het zus en zo gaan doen'.
"Het gaat om vrouwen waar we wat van vinden", gaat Plien verder. "Die laten we zien in al hun ergheid. Eigenlijk hebben we denk ik wel een hekel aan vrouwen en op toneel laten we dat zien. Let op mensen: dit soort vrouwen doet zus en zo."
Als vrienden en kennissen vragen waarom je niet zus of zo gereageerd hebt, vraag hen dan eens na te gaan, wat ze zelf gedaan zouden hebben in die situatie.
Voortdurend vraag ik mij af waarom iets zus of zo in beeld is gebracht.
zus 2.0
(Bijna steeds nevengeschikt aan zo in woordgroepen als zus en zo, zus of zo, dan zus dan zo en dergelijke, of gebruikt in een frase die nevengeschikt is aan een andere frase waarin zo in de regel dezelfde syntactische functie vervult.)
Algemene voorbeelden
Als de mensen uit de geestelijke gezondheidszorg niet de tact en de overtuigingskracht hebben om ouders aan te kunnen geven waarom wel zus en niet zo gehandeld / nagelaten zou moeten worden, dan deugt de zorgwijze niet, zo meent de commissie.
Zo zou het gezang van spreeuwen en zwaluwen niets anders zijn dan een in klank omgezette landkaart: eerst zus, dan zo, oppassen daar en best niet langs ginder, luchtstromingen op die hoogte, warmtestromen als je afbuigt langs die kant.
Het tafelzilver hoorde zus te liggen (in de eiken kast in platte dozen met blauwe pluchen voering en een verkoperd sluitinkje). En de grasmaaier stond in de tuinschuur zo (in de hoek en met de stuurbeugel omhoog zodat je je er niet aan kon stoten).
zus 3.0
(Bijna steeds nevengeschikt aan zo in woordgroepen als zus en zo, zus of zo, dan zus dan zo en dergelijke, of gebruikt in een frase die nevengeschikt is aan een andere frase waarin zo in de regel dezelfde syntactische functie vervult.)
Algemene voorbeelden
'Maar niet zonder dreiging, belangen zus, belangen zo, net of je al bijna een advocaat in de arm hebt genomen, net alsof ze elk moment een kort geding aan hun broek kunnen krijgen.'
Combinatiemogelijkheden
met nevengeschikt bijwoord
- zus en zo
- zus of zo
Ja, zo zeg je: ik ben die en die, ik woon daar en daar, heb die ouders en ik heb een karakter zus of zo en ik heb die doelstellingen en zo ben ik.
Durft ze iets te laten vallen over een nieuw model van een kraag, een naad erbij of eraf, een bandplooi zus of zo, dan is het 's anderendaags in zijn schetsen verwerkt.
En trouwens, ik moet lachen met die trainers die vooraf stellen dat ze zus of zo'n systeem gaan spelen.
Als men u zegt: "God is zus of zo," dan zegt; "Nou, laat maar eens zien."
zus 4.0
(Bijna steeds nevengeschikt aan zo in woordgroepen als zus en zo, zus of zo, dan zus dan zo en dergelijke, of gebruikt in een frase die nevengeschikt is aan een andere frase waarin zo in de regel dezelfde syntactische functie vervult.)
Algemene voorbeelden
Bijvoorbeeld: je denkt dat je bent die je bent, iemand die eerder zus dan zo is, die dit mooi vindt en daar bang voor is en vooral iemand die nooit van d'r leven dit of dat zou doen.
In ieder geval was voor haar het toeval het enige wat een rol speelde. Alles had anders kunnen lopen. Eigenlijk wel een angstige gedachte, want dat iets zus was en niet zo had op zichzelf dus geen waarde.
Mannen zijn zus, vrouwen zijn zo, daar zijn studies over verschenen, zij weet het want zij heeft jaren als psychologe en als seksuologe gewerkt.
Combinatiemogelijkheden
met nevengeschikt bijwoord
- zus of zo
Niet in staat het ongedefinieerde te verdragen, willen ze hun seksualiteit zo snel mogelijk onderbrengen in een herkenbare categorie. Voor wat een interessante en in wezen onuitlegbare zaak had kunnen zijn, komen ze aandraven met allerlei hoogst oninteressante, simplistische uitleg. Ze willen zus of zo zijn, homo of hetero. Anders komen ze in de problemen. Liever zich ingraven in een klare en duidelijke positie dan de chaos te riskeren.
zus 5.0
(Bijna steeds nevengeschikt aan zo in woordgroepen als zus en zo, zus of zo, dan zus dan zo en dergelijke, of gebruikt in een frase die nevengeschikt is aan een andere frase waarin zo in de regel dezelfde syntactische functie vervult.)
Algemene voorbeelden
Ze gaven parties op woensdagmiddag, volop in de weer opdat de partij bij junior zus in duurte die van junior zo zou overtreffen.
Surfers op het Internet laten altijd sporen achter. Wie een website wil bezoeken, stuurt immers een boodschap het Net op: "Ik zou graag de pagina bekijken met adres zus. Gelieve me de gegevens zo snel mogelijk te sturen."
Meestal heeft de patiënt een beetje van dit en een beetje van dat, een beetje van zus en een beetje van zo.
Vaste verbindingen
zus 6.0
(Bijna steeds nevengeschikt aan zo in woordgroepen als zus en zo, zus of zo, dan zus dan zo en dergelijke, of gebruikt in een frase die nevengeschikt is aan een andere frase waarin zo in de regel dezelfde syntactische functie vervult.)
Algemene voorbeelden
Ze zeggen zus, maar ze bedoelen zo.
De bureau-arts zegt zus, de verpleegkundige zegt zo, de vriendinnen weten uit eigen ervaring precies hoe het moet.
Want wij moeten dit en wij dienen dat en wij behoren zo en wij mogen slechts zus, en zo gaat het maar voort.
Maar vandaag lul je zus en morgen lul je zo.
Hij dreigde met dit, hij dreigde met dat. Hij verweet me zus, hij verweet me zo.
Tijdens de Culturele Revolutie (1966-1976) schreef de wet de ene dag zus voor, de volgende dag zo.
zus 6.1
(Bijna steeds nevengeschikt aan zo in woordgroepen als zus en zo, zus of zo, dan zus dan zo en dergelijke, of gebruikt in een frase die nevengeschikt is aan een andere frase waarin zo in de regel dezelfde syntactische functie vervult.)
Algemene voorbeelden
Straks, over een paar weken, als alles weer goed is, blijft er sprake van Benno, die zomaar opeens tegen iemand zou kunnen vertellen dat Rupert wel zus maar kennelijk niet zo want Mira oeioeioei etcetera en niet verder vertellen hoor.
Combinatiemogelijkheden
met nevengeschikt bijwoord
- zus of zo
Zo mag Does niet aan Daan zeggen dat hij dit of dat en de bonma mag niet weten dat Daan zus of zo want die zou het aan Does kunnen zeggen, en ze mag niet weten dat die het niet weet.
zus 7.0
(Bijna steeds nevengeschikt aan zo in woordgroepen als zus en zo, zus of zo, dan zus dan zo en dergelijke, of gebruikt in een frase die nevengeschikt is aan een andere frase waarin zo in de regel dezelfde syntactische functie vervult.)
Vaste verbindingen
zus 8.0
(Bijna steeds nevengeschikt aan zo in woordgroepen als zus en zo, zus of zo, dan zus dan zo en dergelijke, of gebruikt in een frase die nevengeschikt is aan een andere frase waarin zo in de regel dezelfde syntactische functie vervult.)