boter


boter 1.0

afbeelding

Bron: Algont
( CC BY-SA 3.0 )

zuivelproduct dat bestaat uit vette voedingsstof die door karnen uit room verkregen wordt en gebruikt wordt om op brood te smeren, als ingrediënt in gerechten of als vetstof om erin te bakken; gekarnde room van melk; echte boter; natuurboter; roomboter
In het algemene taalgebruik niet altijd onderscheiden van synthetische producten als margarine en halvarine die ter vervanging van echte boter dienen, maar niet uit melkroom bereid worden. Zie ook de verbinding echte boter.

Semagram (extra betekenisinformatie)


Boter…

is een zuivelproduct; is een voedingsstof; is een stof

  • [Kleur] is zachtgeel; is geel
  • [Smaak] smaakt romig
  • [Ingrediënt] bevat room; bevat zout of is ongezouten
  • [Functie] dient als smeersel om op de boterham te smeren; wordt gebruikt als ingrediënt in gerechten; wordt gebruikt als vetstof om erin te bakken of braden
  • [Bereiding] wordt gemaakt door melkvet te concentreren (door het vet handmatig of met een centrifuge van de melk af te romen) en te karnen (de boterdeeltjes eruit afzonderen, hetzij op de oude manier door er een stok met een schijf door te halen en te schudden, hetzij in een karnmolen)
  • [Grondstof] wordt gemaakt van room
  • [Voortbrenging] is een natuurlijk product; wordt handmatig of machinaal gemaakt
  • [Plaats] wordt gemaakt op de boerderij, in de melkerij of in de boterfabriek
  • [Eigenschap of hoedanigheid algemeen] is vet; bevat veel vet
  • [Toepassingsgebied of bereik] is echte boter; wordt in de algemene taal niet altijd onderscheiden van vervangingsproducten, zoals margarine en halvarine

Algemene voorbeelden


Voor het maken van boter is room nodig.

http://leden.tref.nl/~mur00004/

De room werd vroeger op de boerderij met de hand urenlang gestampt in een stampkarn tot de vetbolletjes zich afscheidden van de karnemelk. Daarna werden de vetbolletjes ambachtelijk gekneed en eventueel gezouten. De boter werd meestal in boterpotten bewaard en op de markt verkocht.

http://www.kinderenwebhotel.be/WO_natuur/boter.htm

Boter bevat wat minerale stoffen en de in vet oplosbare vitaminen A en D, in de zomer meer dan in de winter (grasboter). In boter is ook nog wat melksuiker en melkeiwit aanwezig, dat bij verhitting (bij het bakken in de koekenpan) snel te bruin wordt en zodanig van samenstelling verandert, dat het in boter gebakken spijzen voor veel mensen zwaar verteerbaar maakt.

http://www.hollandsepot.dordt.nl/producten/producten.htm

'Te zeggen dat boter ongezond is - dat is larie. Boter is gezond.' En van mij werd nu verwacht dat ik in de kortste keren iets zou vinden dat de bevolking massaal terug zou doen grijpen naar de plantaardige margarines!

Verdwaalde post, Walter van den Broeck,

Combinatiemogelijkheden


als subject bij een werkwoord


  • smelten

Neem zonodig de pan af en toe van het vuur als de boter begint te smelten in plaats van de saus dikker te maken.

NRC,

als object bij een werkwoord


  • boter karnen
  • boter maken
  • boter smelten
  • boter wassen

Karnemelk bevat geen vitamine A en D; die komen uitsluitend opgelost in het vet voor. De naam stamt uit de tijd dat de boter uit de melk werd gekarnd.

http://www.hollandsepot.dordt.nl/producten/producten.htm

Boter maken. Voor het maken van boter is room nodig. Als regel geldt dat van 100 kg verkaasde melk, ongeveer 400 gram weiboter te maken is. Door de ronddraaiende kracht van de centrifuge wordt het achtergebleven room gescheiden van de restwei. De room wordt tot boter verwerkt in de boterkarn. De boterkarn is een ronde ton waarin de room ongeveer een half uur moet ronddraaien. Door het continu bewegen van de room ontstaat langzamerhand een gele stevige vettige massa (boter) en een wittige vloeibare massa (karnemelk). Door de boter te scheiden van de karnemelk en vervolgens de laatste vochtresten uit de boter te kneden, hou je echte boter over.

http://leden.tref.nl/~mur00004/

De kip een nacht marineren [...]. De stukken uit de marinade nemen en goed afdrogen. Boter in een pan smelten en de stukken 7 à 8 minuten aan weerszijden mooi laten bruinen.

http://users.pandora.be/alcolon/kipfiletoploonsewijze.htm

We gaan dan eerst boter maken in een ouderwetse karnton [...]. Dan gaan we de boter "wassen". De karnemelk moet dan uit de boter gekneed worden.

http://boerencampingdekei.nl/kinderfeestjes/

met adjectief ervoor


  • echte boter
  • goede boter
  • harde boter
  • hete boter
  • ongezouten boter
  • ranzige boter
  • verse boter
  • zachte boter
  • zure boter

Door de boter te scheiden van de karnemelk en vervolgens de laatste vochtresten uit de boter te kneden, hou je echte boter over.

http://leden.tref.nl/~mur00004/

Meer dan 16% vocht mag goede boter niet bevatten.

Meppeler Courant,

De oesterzwammen schoonwrijven en ze samen met een fijngehakte sjalot aanfruiten in hete boter.

http://www.xquis.com/recipes/_nl/mignongebraad_met_look_en_oesterzwammen_4.htm

Ze weten ook niet of ze donderdag naar de wekelijkse boter- en eiermarkt komen en daarom heb ik maar voor elk van onze beide gezinnen een kilo verse, dit keer ongezouten boter meegebracht.

Verbannen in het vaderland, Karel Jonckheere,

Het CDV-kamerlid kwam tot die constatatie tijdens de inspectieronde die hij vorige week hield bij de verschillende diensten in ons land die zich bezighouden met voedselveiligheid. "In werkelijkheid gaat het niet om zure of ranzige boter, maar om boter die redelijk is van kwaliteit", zegt Pascal Houbaert.

De Morgen,

De in de verse boter aanwezige melkeiwitten en melksuikers blijven in het bezinksel achter, daardoor verbrandt geklaarde boter bij het bakken of braden minder snel.

http://www.hollandsepot.dordt.nl/producten/producten.htm

met adjectivisch voltooid deelwoord


( Zie voor geklaarde boter ook de verbindingen.)
  • geklaarde boter
  • gesmolten boter
  • licht gezouten boter
  • gezouten boter

De in de verse boter aanwezige melkeiwitten en melksuikers blijven in het bezinksel achter, daardoor verbrandt geklaarde boter bij het bakken of braden minder snel.

http://www.hollandsepot.dordt.nl/producten/producten.htm

Schil de raapjes dun, was ze en kook ze in ruim kokend water met het zout ongeveer 1 uur. Giet ze zo droog mogelijk af, doe ze in een dekschaal, overgiet ze met de gesmolten boter en bestrooi ze met wat nootmuskaat.

http://www.dewassendemaan.be/groentewijzer/raap/raap_3.htm

Licht gezouten boter is lekker bij de warme maaltijd.

http://www.hollandsepot.dordt.nl/producten/producten.htm

Boter in een verpakking met blauw opdruk is altijd ongezouten. Gezouten boter herkent u aan een groene opdruk.

http://www.hollandsepot.dordt.nl/producten/producten.htm

in voorzetselgroep


  • in boter aanbakken
  • in boter aanbraden
  • in boter aanstoven
  • in boter bakken
  • in boter braden
  • in boter fruiten
  • in boter laten glaceren
  • in boter sauteren
  • in boter stoven
  • in boter wokken
  • in boter bruin bakken
  • in boter of olie
  • in boter of olijfolie
  • met boter

Varkenshaasje in bladerdeeg [...]. Kruid met peper en zout en braad even aan in boter, tot het haasje goudbruin gekleurd is.

http://www.devlamindepan.nl/index.html?varken/va0021.htm

De uien en de selderij fijnsnijden en even aanstoven in boter.

http://www.vistips.nl/mosselrecepten/zeeuwse_mosselen_met_zure_room_.htm

Bestrooi 4 varkenskoteletten (bijv. Livar) met zout en peper en bak ze in boter bruin, doe ze over in een ovenschaal en laat ze in de oven in ca. 15 min. garen.

http://www.ztrdg.nl/2012/04/recepten/makkelijk/koteletten-met-prei-pruim-en-puree/

Snipper wat uien en bak ze in boter.

http://www.milieudefensie.nl/blad/2001/novdec2001/consument.htm

De ajuintjes laten glaceren in boter en suiker.

http://users.pandora.be/alcolon/kipfiletoploonsewijze.htm

Schil de aardappeltjes, kook ze 5 minuten en sauteer ze dan in boter mooi bruin.

http://www.goldweb.nl/culinair/

Wok de lamsoren kort in boter en kruid met zwarte peper.

http://www.apollo-culinaire.be/recepten/nl/gambatempura.htm

Een soffritto is een mengsel van fijngehakte harde groenten en verse kruiden - soms aangevuld met bacon of rauwe ham - die op vrij laag vuur enige tijd wordt gefruit in boter of olijfolie.

NRC,

Er is brood met boter.

De langverwachte, Abdelkader Benali,

met substantief ervoor


  • 35 gram boter
  • een beetje boter
  • een eetlepel boter
  • een kilo boter
  • een klont boter
  • een klontje boter
  • een kluit boter
  • een pakje boter

Bak het zeer fijngesnipperde uitje in een beetje boter.

NRC,

Smelt 35 gr boter in een sauspan en voeg er al roerend met een garde de bloem aan toe.

http://www.xs4all.nl/~mmoens/receptenpagina/recepten/ragout.htm

Verhit een klontje boter in een koekepan en bak daarin de stukjes snel krokant.

NRC,

In een braadslee op het aanrecht in de keuken, met een kluit boter op hun buik, lagen de hanen klaar.

Marcel, Erwin Mortier,

Als mijn moeder me om een pakje boter of een kilo bloem had gestuurd en ik moest wachten tot meneer Boni zin had om uit zijn luie stoel op te staan, nam ik uit die doos een truffel en stopte hem in mijn mond.

Alle verhalen, Kristien Hemmerechts,

met ander, nevengeschikt substantief


  • boter en eieren
  • boter en jam
  • boter en kaas
  • boter en margarine
  • boter en melk
  • boter en olie
  • boter en room
  • boter en suiker
  • boter of margarine
  • boter of olie
  • boter of room
  • bloem, boter en eieren
  • boter, kaas en eieren

En o, ik hoor het al: van koeien krijg je boter en kaas, maar géén eieren.

http://www.xs4all.nl/~jeroenvu/gwv/voskuil.htm,

We woonden toen boven een winkel van kruidenierswaren en boter en melk.

Miniaturen, Karel Jonckheere,

Ze was niet zuinig met boter en suiker en proefde net zo lang totdat het beslag zoet en smeuïg genoeg was.

Anna, Hanna en Johanna, Marianne Fredriksson,

Meer dan veertig taarten hadden ze gebakken. Het was een heel gedoe geweest met onvoorstelbare hoeveelheden bloem, boter en eieren.

Poes poes poes, Paul Mennes,

Verhit boter en olie met de blaadjes laurier in een ruime braadpan en braad daarin op halfhoog vuur de stukken konijn, de lever en beide niertjes rondom aan tot ze een kleurtje hebben gekregen.

NRC,

Verhit opnieuw wat boter of olie in een schone koekenpan.

http://www.multikeuken.nl/recepten/om_banaan.html

Bakken en braden doen we nog vaak in boter of margarine. Langzamerhand winnen de oliën echter ook hier steeds meer terrein.

http://www.hollandsepot.dordt.nl/producten/producten.htm

Maar de roodbonte gaat naar de slager en levert na een leven van boter, kaas en eieren, nog eens vlees en leder.

http://www.xs4all.nl/~jeroenvu/gwv/voskuil.htm,

Het koffiezetapparaat springt aan als de voordeurbel een koffieliefhebber herkent. De magnetron zetten we met de browser op scherp voor het avondmaal. En de koelkast bestelt op eigen houtje boter, kaas en eieren bij de supermarkt. Via internet.

de Volkskrant,

voorafgegaan door als


  • als boter glijden
  • als boter snijden

Op zich een goede taktiek, maar Meppel voerde het niet goed uit, ook al omdat de Piepers niet echt mee wilden werken. Als boter sneden zij door de Meppeler defensie. Dit leidde tot de eerste strafcorner van het duel die de 0-1 in zou leiden.

Meppeler Courant,

Het was een genot in een auto te rijden die over de weg gleed als boter op een broodje, zei hij glimlachend.

De grens van glas, Carlos Fuentes,

Vaste verbindingen


een klontje boter in zure saus

er met boter en suiker in tuinen

natuurlijke boter

Spreekwoorden


Woordfamilie


Als deel van een afleiding


Als rechterlid in samenstellingen en samenkoppelingen


Als linkerlid in samenstellingen en samenkoppelingen


Als deel van een samenstellende afleiding


boter 1.1

soort of merk boter

Betekenisbetrekking


metonymie
Betrokken betekenissen 1.0 : 1.1

Algemene voorbeelden


De groep Kaas en Boter commercialiseert in België ook Nederlandse kazen en boters.

http://www.campina.be/default.asp?selected=cambe.hetbedrijf.campinbe|1=nl

In de zomer moet de temperatuur van de room ongeveer 12 graden zijn, in de winter ongeveer 17 graden. Meet dit dus even na, want te warme room geeft een boter met een ranzige smaak en bij veel te koude room krijg je een kruimelige boter.

http://eten-en-drinken.infonu.nl/bereiding/34373-zelf-boter-maken.html

Stel je staat in de winkel voor het koelvak met de boters, je wilt een gezonde soort kopen maar je wilt niet al die 40 pakjes bestuderen [...]. Wat zijn de gezonde soorten? Dat zijn niet de pakjes waar het woord "boter" op staat want dat is roomboter, dat is lekker, maar niet zo gezond. Er zit veel hard, verzadigd vet in, dat niet ideaal voor je bloedvaten. Verder zit er een hoop cholesterol in en weinig vitamine D.

http://www.mkatan.nl/radio-en-tv/361-8-november-veertig-boters.html

boter 2.0

product als margarine of halvarine ter vervanging van echte boter; vervangingsproduct voor boter

Betekenisbetrekking


generalisering
Betrokken betekenissen 1.0 : 2.0

Algemene voorbeelden


Hij tast [...] deze rijkdom af [...] en is daarbij gevoelig voor taalerosie, en voor de onderhuidse veranderingen waarbij betekenissen - en de ideologische konsekwenties daarvan - ongemerkt worden binnengesmokkeld of verdonkeremaand. Zo vindt hij een woord als "overleg" allang funktioneren als "een democratische dekmantel over een autoritaire praktijk". Zoals margarine nog steeds "boter" wordt genoemd.

De Standaard,

boter 3.0

afbeelding

Bron: David Monniaux
( CC BY-SA 3.0 )

op boter lijkend vet uit plantendelen, dat gebruikt wordt als cosmetisch middel of als voedingsmiddel, bijvoorbeeld cacaoboter

Betekenisbetrekking


metafoor
Betrokken betekenissen 1.0 : 3.0

Algemene voorbeelden


Onze luxueuze boter uit ongeroosterde cacaobonen is niet alleen veelzijdig in de raw food keuken, maar ook een oneindige zegen voor huid en haar.

http://www.lifefood24.nl/Basics/Cacaoboter-200-g.html

Woordfamilie


Als rechterlid in samenstellingen en samenkoppelingen