broeder


broeder 1.0

(archaïsch. De meervoudsvorm broederen is archaïsch.)

iemand van het mannelijk geslacht, als bloedverwant beschouwd in relatie tot andere kinderen van dezelfde vader en moeder of van een van beide ouders; broer

Semagram (extra betekenisinformatie)


Een broeder…

is een bloedverwant; is een persoon

      Hoofdsemagram: broer


      Algemene voorbeelden


      Het beste ermee, groet je ouders en broeders van me, so long.

      Requiem voor een vriend, J.J. Voskuil,

      Combinatiemogelijkheden


      met adjectief ervoor


      • een oudere broeder

      Ik schreef een brief aan de goddelijke keizer zelf, dat ik mij geheel in dienst wilde stellen van het Chinese volk en zijn heroïsche strijd tegen de dreiging van de Russen. Ik verzocht om de eer, net als mijn oudere broeder te mogen worden ingelijfd bij de burgerwacht. Tot mijn opperste verbazing werd mijn verzoek ingewilligd. Negen maanden nadat ik de keizer had geschreven, nam ik afscheid van mijn moeder, die ik nooit zou weerzien.

      De reis naar Kithira, Andreas Burnier,

      met bezittelijk voornaamwoord


      • zijn broeder

      Toen Pizarro kwam om Peru te veroveren was de Inca Atahualpa aan de regering. Hij had zijn broeder (of half-broeder) Huascar van de troon verdreven o.a. met behulp van troepen uit Ecuador. Dat land was toen de laatste toevoeging aan het rijk van de Inca's .

      NRC,

      met eigennaam


      • (de) broeders Anker

      Strafadvocaten, zoals de bekende broeders Anker uit Friesland, horen we vaak declameren dat in Nederland levenslang ook echt levenslang is. Niet waar dus. Zelfs voor de ergste misdadigers lonkt in ons land vroeg of laat de vrijheid.

      http://www.burgercomite.nl/asp/invado.asp?t=show&id=1514,

      voorafgegaan door als


      • als een broeder
      • als een broeders

      Hem heb ik toen, in de namiddagschemer en het nachtelijke duister, gezien en langdurig bekeken, met hem gepraat en hem als een broeder omhelsd.

      Verzameld proza, Jotie T'Hooft,

      En daarop volgde de aardappeloogst [...]. Gelukkig had ik in mijn jeugd bij mijn grootmoeder nog "patatten gestoken" en het zelfs met vreugde gedaan. Wij namen dus de twee beschikbare rieken en als broeders naast mekaar zetten Michel en ik zich aan het werk. Snel moest ik hem voorsprong laten nemen.

      De ark en de ratten, Erik Van Ruysbeek,

      Godfried was die dag de adjudant. Ze naderden langzaam de plek waar ik stond. Hatumuri met een zwarte band, Godfried met een blauwe, als twee broeders.

      Morgenster, Jaap Scholten,

      Vaste verbindingen


      ben ik mijn broeders hoeder?

      Woordfamilie


      Als deel van een afleiding


      Als deel van een afleiding


      Als rechterlid in samenstellingen en samenkoppelingen


      Als linkerlid in samenstellingen en samenkoppelingen


      broeder 2.0

      (De meervoudsvorm broederen is archaïsch.)

      iemand van het mannelijk geslacht, beschouwd ten opzichte van anderen die tot dezelfde categorie behoren; mannelijke gelijkgezinde, gelijkgestemde; mannelijke medestander; medemens; naaste
      Wordt ook gebruikt als aanspreekvorm.

      Betekenisbetrekking


      metafoor
      Betrokken betekenissen 1.0 : 1.1

      Semagram (extra betekenisinformatie)


      Een broeder…

      is een persoon

      • [Eigenschap of hoedanigheid algemeen] behoort tot dezelfde categorie als een bepaalde groep anderen
      • [Geslacht] is een man

        Algemene voorbeelden


        Arrestaties en vervolging moeten de zwarte bevolking ervan overtuigen dat De Klerk zijn blanke broeders even hard aanpakt als de zwarte extremisten van het Pan Afrikaans Congres, waarvan de top onlangs bij een landelijke klopjacht werd opgepakt (en snel weer vrijgelaten). Vooralsnog heeft De Klerk de schijn tegen. De politie kreeg zware kritiek, omdat zij vrijdag niet ingreep bij de blanke inval.

        NRC,

        Manuel neemt weer kalm het stuur over, gaat er ruggelings tegenaan leunen, alsof hij er aan vastgeklonken zit. Aan de zoglijn achteraan merkt hij wel of de boot afglijdt of niet. Hij stuurt blind. Zo houdt hij zijn nieuwe vijand in het oog, tevreden dat hij de eer van zijn land heeft gered tegenover een blanke, met wie hij al een gesprek had gevoerd over de naàperij-zucht van velen zijner broederen. Over een goed uur moeten we aanleggen, aan stuurboord.

        Miniaturen, Karel Jonckheere,

        Combinatiemogelijkheden


        met adjectief ervoor


        • Franstalige broeders

        De vaderlandse werkloosheid haalde nooit geziene pieken en tastte zelfs Eurosong aan: in 1994 werd België veiligheidshalve een jaar op non-actief gezet. Niet zonder reden: gemiddeld nam België in de jaren negentig de 19de plaats voor zijn rekening. Ook onze Franstalige broeders laten het nu afweten: gemiddeld 17de, wij 20 en een half-de. De laatste vier keer werd België gemiddeld 20ste, de laatste drie keer 22ste ... Doek!

        De Standaard,

        met ander, nevengeschikt substantief


        • broeder of zuster
        • broeders en zusters

        Om een kloof te voorkomen, moet er meer gewezen worden op de overeenkomsten tussen de religies dan op de verschillen. "We moeten begrip voor elkaar kweken. We zijn allemaal broeders en zusters. Christenen en moslims zijn met elkaar verbonden. De koran verwijst immers naar de bijbel."

        De Limburger,

        De jonge Baltische kunstenaars zijn even abstract en experimenteel bezig als hun broeders en zusters in de West-Europese landen. Het "nationale" karakter van hun kunst is dan, dat zij als Litouwers, Letten en Esten in vrijheid een bijdrage aan de internationale kunstscène leveren. Of die een bijzonder karakter heeft, zal later misschien blijken.

        De Standaard,

        Vanmorgen hadden we het genoegen de taaltopper van het jaar te mogen ontvangen. We zijn al aan een en ander gewoon wat betreft het Nederlands dat sommige van onze Franstalige broeders en zusters hanteren, maar in Marcinelle zijn ze blijkbaar nogal over hun toeren. Vandaar natuurlijk de noodzaak om een Music Rallye te organiseren: gelegenheid waarvoor wij nu "vreindelijk uitgenodingt" worden op "een parskonferencie om een drink te verleden".

        De Standaard,

        met bezittelijk voornaamwoord


        • zijn broeder

        Jones is sinds zijn positieve aidstest in 1986 gezond gebleven. Zijn partner en artistieke broeder, Arnie Zane, overleed in 1988. Vooral onder dansers en andere Broadway-uitvoerders heeft de ziekte flink huisgehouden.

        NRC,

        Woordfamilie


        Als rechterlid in samenstellingen en samenkoppelingen


        Als linkerlid in samenstellingen en samenkoppelingen


        broeder 3.0

        (De meervoudsvorm broederen is archaïsch.)

        iemand die deel uitmaakt van een geloofsgemeenschap; lid van een geloofsgemeenschap; medegelovige; geloofsgenoot
        Wordt ook gebruikt als aanspreekvorm.

        Semagram (extra betekenisinformatie)


        Een broeder…

        is een christen; is een persoon

            Algemene voorbeelden


            We zullen vanuit Fès de dialoog met de islam verder gestalte geven. Een moeilijke opdracht, want onze gemeenschap is oud. Al onze jongere broeders verbleven in Tibhirine waar de gemiddelde leeftijd 59 jaar was.

            De Standaard,

            Combinatiemogelijkheden


            met adjectief ervoor


            • christelijke broeders
            • islamitische broeders

            Het probleem met vaccineren ligt volgens Ridderhof vooral in de zware hoek. "De zwarte kousenkerken, zeg maar. Ik wil mijn christelijke broeders en zusters niet afvallen maar er zijn christenen die de Bijbel verkeerd uitleggen en dat vind ik erg jammer. Wij geloven dat het kwaad eenmaal in de wereld is en dat je het mag bestrijden."

            http://www.eo.nl/geloven/nieuws/item/mazelen-door-god-of-duivel-bepaalt/#,

            Een decennium lang, tijdens de aanwezigheid van de Sovjet-troepen in Afghanistan, tussen 1979 en 1989, staken de Pakistanen hun nek uit voor hun islamitische broeders, in de veronderstelling dat na het verdrijven van de 'heidense communisten' en hun paladijnen de rust in Kabul zou weerkeren.

            NRC,

            met bezittelijk voornaamwoord


            • hun broeders
            • onze broeders

            Een decennium lang, tijdens de aanwezigheid van de Sovjet-troepen in Afghanistan, tussen 1979 en 1989, staken de Pakistanen hun nek uit voor hun islamitische broeders, in de veronderstelling dat na het verdrijven van de 'heidense communisten' en hun paladijnen de rust in Kabul zou weerkeren.

            NRC,

            We zullen vanuit Fès de dialoog met de islam verder gestalte geven. Een moeilijke opdracht, want onze gemeenschap is oud. Al onze jongere broeders verbleven in Tibhirine waar de gemiddelde leeftijd 59 jaar was.

            De Standaard,

            met ander, nevengeschikt substantief


            • broeders en zusters

            Als kinderen van eenzelfde scheppende God worden we geroepen als 'broeders en zusters' onze verantwoordelijkheid op te nemen voor de andere. "Wat heb je met je broeder gedaan?" is de ultieme toetssteen van een waarachtige christelijke levenshouding.

            http://www.solidariteit.net/7uitdagingen/uitdaging1.html

            De vernieuwingsbeweging van het Tweede Vaticaans Concilie stimuleerde de nadruk op de persoonlijke verantwoordelijkheid van de gelovigen. Net als vele andere christelijke broeders en zusters raakten zij in een proces van individualisering.

            NRC,

            De kentering kwam toen een gereformeerde dominee in de synode zei: "Ik zal het maar eerlijk zeggen, broeders en zusters, mijn kinderen komen niet meer bij mij in de kerk, maar ze kijken nog wel naar de IKON'. Dat gold voor veel kinderen. Zo groeide er toch nog respect. De media bleken een band te kunnen scheppen.

            NRC,

            Zoals in het Mission Statement staat verwoord, is de EO naast een omroepvereniging binnen het publieke bestel ook een beweging van christenen die elkaar over kerkmuren heen herkennen als broeders en zusters in Jezus Christus: de oecumene van het hart. Een beweging die erop gericht is dat christenen elkaar toerusten voor hun werk in de wereld en die mensen stimuleert en mobiliseert elk op de eigen plaats getuige van Jezus Christus te zijn.

            http://www.eo.nl/home/html/home.jsp

            Woordfamilie


            Als rechterlid in samenstellingen en samenkoppelingen


            Als linkerlid in samenstellingen en samenkoppelingen


            broeder 4.0

            (De meervoudsvorm broederen is archaïsch.)

            man die zich voor zijn beroep bezighoudt met de verpleging, verzorging van zieken en hulpbehoevenden; man die zieken verpleegt, patiënten verzorgt; verpleger
            Wordt ook gebruikt als aanspreekvorm.

            Semagram (extra betekenisinformatie)


            Een broeder…

            is een persoon

            • [Geslacht] is een man

              Algemene voorbeelden


              Het rouwkleed werd netjes opgevouwen terwijl de kist naar het graf werd gebracht [...]. Hij bedankte de broeder en de twee zusters van het verpleeghuis die op het laatst ook nog gekomen waren en zei dat hij hoopte dat ze zich zijn schoonmoeder zouden blijven herinneren als de lieve, bescheiden vrouw die ze geweest was.

              Het Bureau. Dl. 6: Afgang, J.J. Voskuil,

              'Oma,' zegt Paul, 'daar zijn de broeders van het ziekenhuis om ons te halen. We gaan nu.' 'Maar ik kan niet lopen, kind, ze moeten me dan maar tillen. Je blijft wel, hè?' 'Je gaat op het bed, dat hebben ze meegebracht.'

              Het meesterstuk, Anna Enquist,

              Woordfamilie


              Als deel van een afleiding


              Als rechterlid in samenstellingen en samenkoppelingen


              broeder 4.1

              (De meervoudsvorm broederen is archaïsch.)

              iemand die op een ambulance werkt; medewerker op een ambulance; ambulancebroeder

              Semagram (extra betekenisinformatie)


              Een broeder…

              is een verpleger

              • [Geslacht] is een man

                Algemene voorbeelden


                Volgens politie en omstanders had ik heel veel geluk gehad vanwege het niet omhebben van de gordel [...]. Ik ben zelfstandig naar de ambulance gelopen, iedereen moest van mij afblijven en ik heb om een nekkraag gevraagd. Ik kreeg een rood geval om en de broeder heeft hem nog eens stevig vast geschud. Ik kreeg nog de keus uit ziekenhuis Leeuwarden of Sneek en omdat ik dacht dat ik alleen maar behandeling voor de hoofdwond nodig had, heb ik gezegd "rij maar zo zoals jullie staan" en dat was richting Sneek.

                http://www.NVAT.nl/

                De ziekenbroeder-chauffeur kwam uit de cabine en deed de achterdeuren open. Hij stak zijn armen naar binnen en weldra verscheen er een brancard. Aan de andere kant een tweede ziekenbroeder. Haar handen verstarden boven het bonenbakje toen ze de dikke snorrekop op de brancard herkende [...]. Vrouw Santen holde naar beneden. 'Wat is er met mijn man!' 'Rustig, dame, laat ons eerst even door. Die man is zo zwaar.' Achteruitlopend en starend naar Santen z'n hoofd ging ze voor, de trap op. Nu waren ze boven. 'Waar is het bed?' hijgde een van de broeders. 'Dan laden we hem over.' 'Hier, hierheen, wat is er.' 'Hij heeft een flauwte gehad op straat.'

                Het damesorkest en andere stadsverhalen, Herman Pieter de Boer,

                Woordfamilie


                Als rechterlid in samenstellingen en samenkoppelingen


                broeder 5.0

                (De meervoudsvorm broederen is archaïsch.)

                iemand die lid is van een kloosterorde of congregatie en doorgaans geen priesterlijke wijding heeft ontvangen; lid van een kloosterorde of congregatie; kloosterling die lid is van een orde of congregatie; soms: monnik van de Grieks-katholieke kerk
                Wordt ook gebruikt als aanspreekvorm.

                Semagram (extra betekenisinformatie)


                Een broeder…

                is een persoon

                    Algemene voorbeelden


                    Als monniken leven wij allen onder een regel en een abt. De abt wordt uit de broeders gekozen. Hij wordt beschouwd als de vertegenwoordiger van Christus in de gemeenschap. Hij dient de gemeenschap als een vader, zowel in geestelijk als in tijdelijk opzicht.

                    http://users.bart.nl/~khoeven/rangorde_nl.htm

                    Leefwijze en spiritualiteit van de vrouwen, die zichzelf "filea Jeruzalem" noemden, waren volledig naar het voorbeeld van hun geestelijke broeders, de Koorheren van het Heilig Graf, gevormd. Zij verbonden zich bij de professie met dezelfde woorden als hun medebroeders tot een leven in gebed, dat zich dag en nacht in het koor voltrok en enkel mogelijk was, doordat conversen en dagelijkse taken overnamen van de religieuzen. De liturgie die in vrouwenkloosters gevierd werd, voltrok zich, zoals in de mannenkloosters, naar de voorschriften van de Latijnse kerk van Jeruzalem.

                    http://www.crosswinds.net/~priorijemmaus/vrouw2.htm

                    Overnacht hadden we in een van de vele kloosters langs de weg. We werden er binnengelaten op voorwaarde dat we in het klooster geen woord zouden spreken. Harry en ik kregen elk een kale cel toegewezen [...]. Stipt vonden Harry en ik elkaar in de refter. De monniken zwegen, maar spraken met hun ogen. Taal was zelfs bij zwijgzaamheid aanwezig. We schoven bij hen aan een lange, lange tafel. Er werd gebeden. Daarna dienden twee broeders soep op, brood, vis en wijn.

                    De bondgenoot, Marcella Baete,

                    Combinatiemogelijkheden


                    met adjectief ervoor


                    • (de) eerwaarde broeder

                    De brief was afkomstig van de eerwaarde broeder Lamentatio o.f.m., de huidige directeur van het Sint Joris Pensionaat. Beste oud-Sijopper Jeroen Brouwers, stond er boven. Dit kloostervolk denkt mij nog te kunnen claimen, dit berokte falderappes denkt mij nog te mogen tutoyeren, dit klompjesvolk van Christus eigent zich de tijd toe, door te doen alsof tijd niet verstrijkt en alles altijd hetzelfde en bij het oude blijft.

                    De bierkaai. Kladboek 2, Jeroen Brouwers,

                    Fray Mateo greep zijn hand. 'Diego, mijn kleine Diego. Ik werd vannacht wakker en ging naar je cel. Die was leeg. Toen werd me op de gang de weg versperd door een jonge ridder, een van zijn familiares. Hij vroeg me: "Waar gaat ge heen, eerwaarde broeder?" Ik zei: "Naar de kerk." Daarop raakte hij mijn arm aan en hij zei: "Het is nacht, eerwaarde broeder, verstoor de ogenblikken van eenzame contemplatie van onze hoogeerwaarde padre niet."

                    Duisternis bedekt de aarde, Jerzy Andrzejewski,

                    • Franciscaanse broeders

                    We zijn geland in de districtshoofdplaats Abmisibil, een grote nederzetting van Ngalum. De bevolking is uitgelopen, want de komst van het AMA-vliegtuigje is hét verzetje van de dag. De drie passagiers, twee Franciscaanse broeders en de verslaggever, worden verwelkomd door pater Barnabas, de Javaanse pastor van Abmisibil. Ngalummannen brengen de knokkelgroet, gebruikelijk onder Bergpapoea's.

                    http://www.nrc.nl/W2/Lab/Papoeas/000921-a.html,

                    met substantief erachter


                    • broeder dominicaan
                    • broeder fransiscaan
                    • de broeders franciscanen
                    • de broeders penitenten

                    Tot dusver roerloos en schijnbaar in volle overgave aan zijn gebed, stond de monnik plotseling op met een nogal heftige beweging. Hij was klein en tenger, hij maakte de indruk heel jong te zijn. Geruime tijd keken padre Torquemada en de ander elkaar zwijgend aan. Eindelijk kwam de hoogeerwaarde padre nader. De broeder dominicaan was inderdaad jong, niet ouder dan twintig jaar. 'Vrede zij met u, mijn zoon,' zei Torquemada. 'Heb ik je gestoord bij je gebed? Je was immers aan het bidden?'

                    Duisternis bedekt de aarde, Jerzy Andrzejewski,

                    'Ken jij Hugo Claus?' 'Zijn broer ken ik,' zei ik. 'Daar kaartte ik vroeger wel eens mee in café Las Vegas.' 'Maar nu niet meer?' 'Nee. Claus heeft zich teruggetrokken uit het openbare leven. Ik geloof zelfs dat hij in het klooster gegaan is. Bij de broeders franciscanen.' 'Dat is ook toevallig. Mijn oom Albert is ook een broeder franciscaan.' 'En? Vindt hij dat een beetje leuk werk?' 'Dat weet ik niet. Ik praat niet meer met die tak van de familie.'

                    De droogte, Herman Brusselmans,

                    Het gelukt hem over de Belgische grens te komen en onderdak te vinden in de abdij van de broeders penitenten.

                    Boze brieven van Bijkaart, W.F. Hermans,

                    met eigennaam


                    • broeder Bruno
                    • broeder Isidoor
                    • broeder Jean-Pierre
                    • broeder Klaus

                    Diezelfde geest van openheid en solidariteit met de medemens leeft nu in het trappistenklooster van Fès, het voormalige bijgebouw van Tibhirine dat sinds de dramatische gebeurtenissen van dit voorjaar het hoofdklooster is geworden [...]. Fès heeft de taken van Tibhirine overgenomen. De prior is broeder Jean-Pierre, die samen met Amédée aan de moordpartij van Tibhirine ontsnapte. De vorige overste van Fès, broeder Bruno, had minder geluk.

                    De Standaard,

                    Moeder koesterde een diepe devotie voor de Zalige Broeder Isidoor die vereerd wordt in de kerk van de Paters van het Heilige Kruis, kortweg de Passionisten.

                    Mise-en-scène, Axel Bouts,

                    Broeder Klaus is de enige heilige die Zwitserland rijk is en die man heeft twintig jaar lang niet gegeten of gedronken.

                    http://www.antrop-ver.nl/motief/nummers/motief62-1.htm,

                    voorafgegaan door als


                    • als broeder

                    Gebed en gemeenschap dat zijn de twee centrale begippen in onze doelstelling als monnik. Wij willen God zoeken in een leven als broeders in een sfeer van stilte en gebed [...]. Het zoeken naar God doen wij niet alleen voor onszelf. Wij geloven in de waarde van dit zoeken voor heel de wereld. Concreet proberen wij door een sfeer van broederschap en stilte een plek te scheppen in onze samenleving waar mensen op adem kunnen komen.

                    http://users.bart.nl/~khoeven/monnik_nl.htm

                    Woordfamilie


                    Als rechterlid in samenstellingen en samenkoppelingen


                    Als linkerlid in samenstellingen en samenkoppelingen


                    broeder 6.0

                    (De meervoudsvorm broederen is archaïsch.)

                    vogel die in een bepaald gebied broedt of pleegt te broeden; vogel die ergens broedt; broedvogel

                    Semagram (extra betekenisinformatie)


                    Een broeder…

                    is een vogel; is een dier

                        Algemene voorbeelden


                        Voor 1950 broedden er geen turkse tortels in Nederland. Het is nauwelijks voor te stellen hoe snel de uitbreiding van deze hoogproductieve broeder zich heeft voltrokken. Dat komt doordat turkse tortels tot wel 5 broedsels per jaar groot kunnen brengen. De jongen uit het eerste legsel doen een paar maanden later zelf al weer mee aan het voortplanting. Er zijn weinig of geen vogels die zich zo snel kunnen vermenigvuldigen.

                        http://www.vogelbescherming.nl/vogels_kijken/vogelgids/zoekresultaat/detailpagina/q/vogel/229

                        Eind mei is het in de vogelwereld een drukte van belang. Eigenlijk zijn nu alle voorjaarsgasten wel zo'n beetje terug en heeft een groot aantal vroege broeders nu opgroeiende jongen. Zo ook de koolmezen. In duizenden natuurlijke holtes en nestkasten is het gepiep niet van de lucht. De jonge koolmezen, doorgaans zo'n vijf tot tien in getal, soms meer of minder, schreeuwen om het hardst om voedsel.

                        http://www.natuurbericht.nl/?id=388,

                        Woordfamilie


                        Als deel van een afleiding


                        Als rechterlid in samenstellingen en samenkoppelingen