rijst


rijst 1.0

afbeelding

Bron: C T Johansson
( CC BY 3.0 )

oorspronkelijk uit Azië afkomstig graangewas dat geteeld wordt voor de rijstkorrels die gegeten worden

Semagram (extra betekenisinformatie)


Rijst…

is een graangewas; is een gewas; is een plant

  • [Kleur] is groen
  • [Deel] bestaat uit een stengel, bladeren en een pluim aan het eind van de stengel met korte of lange korrels die verpakt zijn in kafjes
  • [Functie] wordt geteeld voor de zaadkorrels die gebruikt worden als voedsel of als grondstof
  • [Voortbrenging] wordt droog verbouwd op velden of nat verbouwd op bevloeide velden
  • [Plaats] wordt vooral in Azië en Afrika geteeld
  • [Plaats van herkomst] is oorspronkelijk afkomstig uit Zuidoost-Azië

Wetenschappelijke naam: Oryza sativa

Rijk Plantae; Planten
Stam Embryophyta; Landplanten
Klasse Spermatopsida; Zaadplanten
Orde Poales
Familie Poaceae; Grassenfamilie
Geslacht Oryza
Soort Oryza sativa

Algemene voorbeelden


Bamboes zijn houtachtige, meerjarige planten, die behoren tot de ongeveer 500 soorten uit de meer dan 60 geslachten tellende onderfamilie Bambuseae van de grassenfamilie (Graminae). Tot de Graminae behoren vele andere "nuttige" planten voor de mens, zoals rijst en de graansoorten tarwe, haver, gerst, rogge.

http://www.botaniewebsite.nl/bamboe.html,

Hij haatte de hindoestanen in de districten, die rijst en groenten plantten en veel te hoge prijzen voor hun produkten vroegen.

NRC,

Bangladesh is een fascinerend land [...]. De mensen zijn als bezige bijen [...]. Ze werken ook vaak heel intensief. Dit hebben we kunnen merken in een confectiebedrijf, in een steenbakkerij, bij het lossen van schepen, bij het aanleggen en repareren van wegen, bij het planten van rijst op de velden.

http://users.pandora.be/arseen.de.kesel/damiaan.htm

Het organisch telen van gewassen zoals rijst, maïs en groenten is duurzaam voor mens en natuur.

http://www.kerknet.be/kerkenleven/artikels.html#,

Vaste verbindingen


gouden rijst

  1. genetisch gemanipuleerd rijstras dat verrijkt werd met het gen voor procaroteen, waarmee men in de jaren '90 van de twintigste eeuw het vitamine A-tekort in ontwikkelingslanden wilde bestrijden
    De eerste variant bevatte weinig bètacaroteen, maar in het begin van de eenentwintigste eeuw werd een variant ontwikkeld die voldoende bètacaroteen bevat.

    Na een moeizame start lijkt het toch nog goed te komen met de vitaminerijke 'gouden rijst'. Eindelijk zijn onderzoekers er echt in geslaagd de genetisch veranderde rijstsoort tjokvol vitamine A te stoppen.

    http://www.wetenschap24.nl/nieuws/artikelen/2005/maart/Gouden-rijst-hervindt-glans.html

Woordfamilie


Als deel van een afleiding


Als rechterlid in samenstellingen en samenkoppelingen


Als linkerlid in samenstellingen en samenkoppelingen


rijst 2.0

afbeelding

Bron: Green
( CC BY-SA 3.0 )

afbeelding

Bron: Sanjay Acharya
( CC BY-SA 3.0 )

zaadkorrels van de rijstplant, die gebruikt worden als voedsel of als grondstof; ook: bereide rijstkorrels; rijstgerecht

Betekenisbetrekking


metonymie
Betrokken betekenissen 1.0 : 2.0

Semagram (extra betekenisinformatie)


Rijst…

is graan; is voedsel

  • [Kleur] is wit, geel of bruin
  • [Deel] heeft een zilvervlies, zoals bruine rijst, of geen zilvervlies, zoals witte rijst
  • [Geheel] maakt deel uit van een maaltijd
  • [Functie] wordt gegeten; dient als voedsel; wordt gebruikt als grondstof voor de bereiding van voedsel of drank
  • [Plaats] wordt overal ter wereld gegeten, maar is in de tropen en subtropen, met name in Azië en Afrika, het hoofdvoedsel
  • [Toestand algemeen] is ongedopt, ongepeld of gedopt, gepeld
  • [Behandeling of bewerking] wordt gepeld, gemalen of geplet; wordt voor consumptie gekookt of gebakken

Algemene voorbeelden


Rijst is het basisvoedsel voor de helft van de wereldbevolking.

http://www.wereldwinkels.nl/

Deegwaren, rijst en aardappelen moeten een belangrijke plaats innemen in je voeding.

http://home.tiscali.be/mardejonghe/body/vragen.htm

Vooral samengestelde gerechten van peulvruchten en rijst, bijvoorbeeld Moksi alesi (gele erwten met vlees of vis en rijst) en Bravu (maaltijdsoep met rijst) bevatten veel koolhydraten.

http://www.nutritext.nl/Eetculturen.htm,

Als geen ander legt de Japanse keuken zich toe op het bereiden van gerechten, uitsluitend samengesteld uit natuurlijke ingredienten, elk zorgvuldig gekozen om de individuele smaak tot zijn recht te doen komen. Verse vis, rijst en sake vormen de basisingrediënten van deze eeuwenoude keuken.

http://www.ginza.nl/

Minderwaardige grondstoffen voor het mouten zijn maïs en rijst. Toch wordt van rijst de Japanse sake gemaakt (sommigen klasseren sake daarom als bier).

http://www.bierengezondheid.be/,

De rijst of aardappelen bij het hoofdgerecht worden in een aparte kom geschept, en deze kom is gevuld tot aan de rand; zo zal je niet snel tegenkomen dat slechts een miezerig klein hoopje puree wordt opgeschept door een krenterig personeelslid achter de toog, zoals in Gent wel het geval is.

http://www.schamper.rug.ac.be/schamper355/355-resto-vgl.html,

Combinatiemogelijkheden


als object bij een werkwoord


  • rijst koken

'Jij kookt de rijst en ik hak de groenten,' zei ze, terwijl ze een fles witte wijn opende en voor ons beiden een glas inschonk.

De necrologieschrijver: een obsessieve zoektocht, Porter Shreve,

met adjectief ervoor


  • aromatische rijst
  • kortkorrelige rijst
  • langkorrelige rijst
  • middelkorrelige rijst
  • rondkorrelige rijst

De duurste en lekkerste is aromatische rijst zoals basmati en (Thaise) pandan.

http://www.hollandsepot.dordt.nl/producten/producten.htm

Langkorrelige rijst: is ten minste 6 mm en blijft ook in gare toestand luchtig en droog. Voorbeelden zijn: jasmijn- of pandanrijst, basmatirijst en Surinaamse rijst. Jasmijn is een rijstsoort, oorspronkelijk uit Thailand.

http://plazilla.com/page/4295038965/neem-het-met-een-korreltje-rijst

Middelkorrelige rijst is slechts twee tot drie maal zo lang als breed. Kortkorrelige rijst is ongeveer even lang als breed en is dus eerder rond.

http://watetenwemorgen.be/index.php?option=com_content&task=view&id=1137&Itemid=1480

Rondkorrelige rijst: is 4 tot 5 mm lang en wordt door het hogere gehalte aan zetmeel bij het koken meestal kleverig. Hij wordt ook kleefrijst genoemd. Vbn. risottorijst (arborio en carnaroli), Japanse rijst (sushi-rijst) en dessertrijst.

http://plazilla.com/page/4295038965/neem-het-met-een-korreltje-rijst

met adjectivisch tegenwoordig deelwoord


  • dampende rijst

Er staat een kom dampende rijst op tafel, met een fles tamari.

Het tijgerspoor, Julia Leigh,

met adjectivisch voltooid deelwoord


  • gebakken rijst
  • gekookte rijst

We beginnen met rauwe vis, krijgen daarna soep, zalm, kreeft, salade, een rundvleesrol met ui, ossenhaas, groenten en gebakken rijst, en sluiten af met een dessert en koffie.

http://www.leidschdagblad.nl/Index/0,4412,,00.html?sHoofdUrl=http%3A%2F%2Fwww.leidschdagblad.nl%2FPagina%2F0%2C7104%2C14-1-6544-6546-1358790-1513-1346613-%2C00.html,

Serveer gekookte rijst, rauwe uiringen, schijfjes citroen en reepjes sla bij dit gerecht..

NRC,

in voorzetselgroep


  • met rijst

De Indonesische rijssttafel - een culinair hoogstandje, bestaande uit een keur aan kleine, smakelijk gekruide gerechten met rijst - is inmiddels bijna een Amsterdamse traditie geworden.

http://212.72.35.9/citytour/1.asp

met substantief ervoor


  • een kilo rijst
  • een kom rijst
  • een kommetje rijst
  • een ton rijst

Deze meneer at een kilo rijst (rauw gewogen) per dag en gebruikte twee liter olie in twee weken tijd!

http://www.nutritext.nl/Eetculturen.htm,

Men heeft het over de afschaffing van een slavenhandel, maar dan denk ik aan mensen die aan kettingen geboeid een kom rijst verdienen en van plantage naar plantage worden verkast.

De Standaard,

De twintigduizend hoeren die daar hun kommetje rijst verdienden met overspannen predikers tot hun gerief te laten komen.

De doosjesvuller en andere vondsten, Janwillem van de Wetering,

In Bumba konden we honderd ton rijst kopen die nu per boot over de Zaïre-rivier naar Kisangani wordt gebracht.

De Standaard,

met ander, nevengeschikt substantief


  • rijst en aardappelen
  • rijst en deegwaren
  • rijst en groenten
  • rijst en maïs
  • rijst en pasta

Deegwaren, rijst en aardappelen moeten een belangrijke plaats innemen in je voeding.

http://home.tiscali.be/mardejonghe/body/vragen.htm

Wanneer gedurende de Koreaanse en Vietnamese oorlogen slachtoffers van het slagveld onderzocht werden, stelde men vast dat Amerikaanse soldaten al op de leeftijd van 18 of 20 jaar, significante atherosclerosis hadden. Hun Aziatische tegenstanders, die opgegroeid waren met een dieet van hoofdzakelijk rijst en groenten, hadden veel gezondere slagaders.

http://users.pandora.be/myprojects/gezondevoeding/gezondheid/cholesterol.html

Graanproducten en aardappelen leveren meervoudige koolhydraten, voedingsvezels, vitaminen en mineralen. Zij vormen onze basisvoeding. Deze groep omvat aardappelen en alle soorten graanproducten zoals brood (tarwebrood, roggebrood...), beschuit, ontbijtgranen, rijst en deegwaren.

http://www.vig.be/

Het meergranenbroodje is samengesteld uit de wereldnatuurproducten volkoren, tarwe, rogge, zonnebloempitten, gierst, soja, rijst en maïs.

http://www.brood.net/gesc_00.cfm

Aardappelen, (volkoren)brood, rijst en pasta (zoals macaroni) zijn belangrijke energiebronnen.

http://www.nvog.nl/

Vaste verbindingen


bruine rijst

  1. rijst waarvan de zilvervliesjes niet zijn verwijderd; zilvervliesrijst

    Synoniem: zilvervliesrijst

    Zilvervlies of bruine rijst: ongepelde rauwe rijst, zo uit de halm. Bevat alle voedingsstoffen en vezels. Lange kooktijd, 45 minuten, maar ook in snelkookvariant verkrijgbaar.

    http://www.hollandsepot.dordt.nl/producten/producten.htm

gele rijst

  1. rijst die geel gekleurd is met geelwortel (kurkuma of koenjit) of met saffraan

    Gele rijst, geel gemaakt met kurkuma of saffraan, is in veel landen populair.

    http://nl.wikihow.com/Zo-kun-je-gele-rijst-bereiden.

gepelde rijst; geslepen rijst

  1. rijst waarvan het zilvervlies is verwijderd door een proces waarbij de harde rijstkorrels tegen elkaar botsen, waardoor het zilvervlies loslaat

    Onder 'gepelde of geslepen rijst' verstaat men de vruchten, ontdaan van hun omhulsel dat juist rijk is aan eiwit en de onmisbare vitam. B bevat.

    http://farmacompendium.be/HTML/PN5-4.htm,

gepolijste rijst

  1. rijst waarvan de achtergebleven losse zetmeelresten van het korreloppervlak worden verwijderd na het slijpen

    Net als bij tarwe, zitten veel voedingsstoffen in het omhulsel van de graankorrel. Bij gepelde en gepolijste rijst zijn die voedingsstoffen verdwenen, de rijstkorrel bestaat voornamelijk uit zetmeel en proteïne.

    http://www.coquinaria.nl/recepten/rijst.htm

groene rijst

  1. rijst die groen gemaakt is met bladeren van de pandan (schroefpalm) of met andere groene kruiden

    Pandan rijst is "gewone" witte rijst die een kleurtje krijgt dankzij groene pandan-bladeren (schroefpalm). Groene rijst is dus – net als gele rijst – niet beter dan witte rijst, maar wel slechter dan zilvervliesrijst.

    http://www.salusi.nl/rijst-afvallen-meest-gezonde-rijstsoorten/

    Groene rijst is droog gekookte rijst met peterselie en bieslook erdoor.

    http://www.mijnreceptenboek.nl/recept/bijgerechten/asperges-groene-rijst-en-kip.html

rijst strooien; met rijst strooien

  1. een hoeveelheid rijst uitstrooien over een huwelijkspaar als symbool van vruchtbaarheid

    Maar ik wil wel trouwen. In het wit, in een koets, met witte paarden en duiven, witte duiven die opvliegen in de avondzon en ik wil dat er rijst wordt gestrooid.

    Contusione e minima, Paul Pourveur,

    "De mannen van de nautische club vormden een erehaag, strooiden met rijst, er was muziek en schuimwijn. Simpel maar onvergetelijk." Nicola en David wilden niet kwijt wat ze voor hun exotische trouwpartij veil hadden. "Op een dag als deze is geld niet belangrijk."

    De Standaard,

rode rijst

  1. rijst die men heeft laten fermenteren door een gist, waardoor de korrels een donkerrode kleur krijgen

    Verschillende klinische studies, waarbij mensen met een verhoogd cholesterolgehalte gefermenteerde rode rijst innamen, konden een duidelijk cholesterolverlagend en tri-glyceridenverlagend effect aantonen.

    http://mens-en-gezondheid.infonu.nl/gezonde-voeding/62720-rode-rijst-cholesterolverlager-uit-de-natuur.html

wilde rijst

  1. op rijst lijkende zaden met een zwart vlies van het moerasgras Zizania

    Synoniem: zwarte rijst

    Wilde rijst (Zizania aquatica, tam. Gramineae) ook wel indiaanse rijst, waterrijst of zwarte rijst genoemd, is een rijstsoort waarvan de cylindrische korrels een lengte hebben tot 2 cm en een doorsnede van 1,5 mm [...]. De korrels gelijken op sparrenaalden en zijn donkerbruin tot paarszwart. Deze korrel wijkt sterk af van de gewone rijstkorrel (Oryza sativa) zodat verwarring hiermee nagenoeg is uitgesloten.

    http://edepot.wur.nl/259400

witte rijst

  1. rijst waarvan het zilvervlies is verwijderd; geslepen rijst

    In zilvervliesrijst zitten evenveel koolhydraten als in witte rijst, maar omdat zilvervliesrijst eerder een voldaan gevoel geeft, heb je er minder van nodig; een kleinere portie dus minder koolhydraten.

    http://www.nutritext.nl/Eetculturen.htm,

zwarte rijst

  1. ongeslepen kleefrijst

    Zwarte rijst is de naam voor ongeslepen kleefrijst. Zwarte rijst is afkomstig uit Azië, waar men hem doorgaans verwerkt in zoete gerechten. In tegenstelling tot witte kleefrijst, wordt zwarte rijst niet gestoomd, maar gekookt. De kooktijd van zwarte rijst is veertig tot vijfenveertig minuten.

    http://passie.horeca.nl/fav/Rijst.pdf

  2. op rijst lijkende zaden met een zwart vlies van het moerasgras Zizania; wilde rijst

    Synoniem: wilde rijst

    Wilde rijst (Zizania aquatica, tam. Gramineae) ook wel indiaanse rijst, waterrijst of zwarte rijst genoemd, is een rijstsoort waarvan de cylindrische korrels een lengte hebben tot 2 cm en een doorsnede van 1,5 mm [...]. De korrels gelijken op sparrenaalden en zijn donkerbruin tot paarszwart. Deze korrel wijkt sterk af van de gewone rijstkorrel (Oryza sativa) zodat verwarring hiermee nagenoeg is uitgesloten.

    http://edepot.wur.nl/259400

Woordfamilie


Als deel van een afleiding


Als rechterlid in samenstellingen en samenkoppelingen


Als linkerlid in samenstellingen en samenkoppelingen


Als deel van een samenstellende afleiding


rijst 3.0

(weinig gebruikt)

maaltijd waarbij rijst gegeten wordt; rijstmaaltijd

Betekenisbetrekking


metonymie
Betrokken betekenissen 2.0 : 3.0

Semagram (extra betekenisinformatie)


De rijst…

is een maaltijd; is een handeling

      Algemene voorbeelden


      Daarna begonnen we met een zware trektocht van vier uur door de jungle, berg op berg af. Onze tourgids Singer verzorgde ons tijdens de rijst miertjes die je op kon eten, en dat was best prima te eten, smaakt vooral naar citroen en ze gebruiken deze miertjes vaak voor extra smaak in het eten.

      http://lucenchar.waarbenjij.nu/reisverslag/4422117/chiang-mai-jungle-en-pai

      Woordfamilie


      Als rechterlid in samenstellingen en samenkoppelingen