kop 1.0
Semagram (extra betekenisinformatie)
Een kop…
is een lichaamsdeel; is een deel; is een zaak
- [Vorm] is min of meer rond of spits
- [Waarneembaarheid] is wel of niet duidelijk onderscheiden van de romp door een hals of nek
- [Deel] bevat de zintuigen; bevat de ogen, oren, snuit (neus) en bek; bevat bij insecten vaak ook voelsprieten; bevat bij hogere diersoorten de hersenen
- [Plaats] is het voorste of bovenste lichaamsdeel van een dier; is het voorste segment van een spin of insect
Algemene voorbeelden
De hond lag met zijn kop op haar schoot en sliep, doodmoe maar voldaan.
Toen ik halverwege was dook ineens de kop van een zeehond naast me op, de druppels zeewater glinsterden aan zijn snorharen en hij keek monter uit zijn ogen.
Met de kop of het achterlijf stoot het insect tegen de kleefschijfjes en neemt het stuifmeel mee.
De bij heeft geen longen om adem te halen zoals wij, maar haalt adem door fijne buisjes die door het hele lichaam lopen. De kop bevat de ogen, de voelsprieten, de monddelen met sterke kaken en de zuigtong.
Het pronkstuk van mijn aquarium is een Acanthurus japonicus. Deze doktersvis is prachtig gekleurd. Het lijf is lichtbruin tot grijs en is omzoomd met een gele rand. De rugvin is evenals de kop donker gekleurd en heeft een prachtige oranje band. Met zijn witte staart en vlek op de kop is deze vis een niet zo fel gekleurde maar ik zou haast zeggen "sjiek" gekleurde verschijning in de bak.
De zandhagedis is een nogal zwaar gebouwde hagedis met een forse kop.
Combinatiemogelijkheden
als object bij een werkwoord
- een dier de kop afslaan
- een dier de kop afsnijden
Toen ik ziek was geworden, klappertandend en met dikke keel in bed bleef, hoge koorts had en [...] ze natte lappen met azijn op mijn voorhoofd legde om de hitte te doven, had onkel Fritz een hoen met de bijl de kop afgeslagen voor de kippebouillon.
Ze had de boer uitgescholden, de boer had teruggeschreeuwd dat hij aan de CCD-beambten zou melden dat ik het was die al zijn goede kippen de kop afsneed.
in voorzetselgroep
- een beest een klap op de kop geven
- een beest een klap op zijn kop geven
- een dier bij de kop pakken
- een dier bij zijn kop pakken
Alhoewel iedere beweging de lus om zijn nek aantrok, worstelde het konijn het eerste kwartier tegen de houten paal achter hem [...]. Franklin hoorde zijn ouders in de kamer ruziemaken. Dat dit geen methode was. Dat hij het stomme beest een klap op zijn kop moest geven. Waarop zijn vader riep dat het altijd zo gedaan werd.
Een kleine setter kreeg hem te pakken in het kwetsbare vlees van zijn hals. De scherpe pijn maakte hem razend. Woede, adrenaline, kracht. Hij greep de setter bij de kop en zwaaide hem als een knots in het rond.
met ander, nevengeschikt substantief
- kop en staart
Aan de rand van de weg bleef Misha altijd onderdanig staan, met zijn kop en staart omlaag, zijn ogen half dicht en zijn oren beleefd gevouwen.
Vaste verbindingen
Woordfamilie
Als deel van een afleiding
Als rechterlid in samenstellingen en samenkoppelingen
- adelaarskop
- apenkop
- apostelkop
- blaarkop
- butskop
- dikkop
- drakenkop
- egelskop
- geelkop
- hertenkop
- hondenkop
- kalfskop
- kattenkop
- kikkerkop
- koeienkop
- koekop
- kraaikop
- leeuwenkop
- moorkop
- olifantenkop
- olifantskop
- ossenkop
- paardenkop
- rattenkop
- roodkop
- schaapskop
- schapenkop
- stierenkop
- varkenskop
- vissenkop
- vogelkop
- witkop
- zwartkop
Als linkerlid in samenstellingen en samenkoppelingen
kop 2.0
(informeel; (vooral) gesproken taal)
Betekenisbetrekking
Betrokken betekenissen | 1.0 : 2.0 |
---|
Semagram (extra betekenisinformatie)
Een kop…
is een lichaamsdeel; is een deel; is een zaak
Algemene voorbeelden
Ik heb pijn in mijn kop, zei ze en wreef met de rug van haar hand een paar keer over haar voorhoofd.
Combinatiemogelijkheden
met adjectief ervoor
- een kale kop
- een rode kop
- een rooie kop
De zon teistert zijn natte rug, zijn kale kop.
Wat heb je een rooie kop, zei moeder, toen ik de keuken binnenkwam. Ze streek haar hand langs mijn voorhoofd en zei: wat heb je uitgevoerd, je zweet als een otter.
met adjectivisch voltooid deelwoord
- een kaalgeschoren kop
- een verweerde kop
Ik ben met een kaalgeschoren kop op de set verschenen en de regisseur vond dat prima.
Hij had een verweerde kop en doordringende bruine ogen.
met adjectief erachter
- een kop groter dan
- een kop kleiner dan
Uit zijn ooghoeken zag hij links en rechts van hem een jongen verschijnen, ze waren allebei een kop groter dan hijzelf.
Hij was een kop kleiner dan jij, zei ze, en een stuk ouder.
in voorzetselgroep
- een klap op zijn kop krijgen
- een klap tegen zijn kop krijgen
- een klap voor zijn kop krijgen
- iemand een klap op zijn kop geven
- iemand een klap tegen zijn kop geven
- iemand een klap voor zijn kop geven
Mijn moeder legde een extra dikke plak van de tulband op mijn bord. Ik merkte dat pas toen mijn zusters daartegen protesteerden. Toen kregen ze van haar een klap op hun kop.
En nou jij, zei ze tegen de derde en gaf hem met haar volle hand een klap tegen zijn kop.
'Dat gaat u geen kloten aan', zei Mus. Vroeger had een verdachte daarvoor een klap voor zijn kop gekregen, maar de tijden waren veranderd.
Vaste verbindingen
Woordfamilie
Als deel van een afleiding
Als rechterlid in samenstellingen en samenkoppelingen
- beatleskop
- clownskop
- dikkop
- dodekop
- domkop
- doodskop
- driftkop
- dwarskop
- grijskop
- halsoverkop
- januskop
- jongenskop
- kaalkop
- kaaskop
- keikop
- kinderkop
- kletskop
- knapkop
- kroeskop
- kroezelkop
- krullenkop
- kuttenkop
- mannenkop
- pagekop
- pestkop
- platkop
- pruikenkop
- puistenkop
- roodkop
- rossekop
- rotkop
- schurftkop
- slaapkop
- stijfkop
- stomkop
- studiekop
- sufkop
- wittekop
- zwartkop
Als linkerlid in samenstellingen en samenkoppelingen
Als deel van een samenstellende afleiding
Overige woordfamilieleden
kop 3.0
Betekenisbetrekking
Betrokken betekenissen | 1.0 : 3.0 |
---|---|
Betrokken betekenissen | 2.0 : 3.0 |
Semagram (extra betekenisinformatie)
Een kop…
is een afbeelding; is een zaak
Algemene voorbeelden
Leeg waren hun ogen als in de koppen van Romeinse portretbustes.
Vaste verbindingen
Woordfamilie
Als deel van een afleiding
Als rechterlid in samenstellingen en samenkoppelingen
Als linkerlid in samenstellingen en samenkoppelingen
kop 4.0
((vooral) in België)
Betekenisbetrekking
Betrokken betekenissen | 1.0 : 4.0 |
---|
Semagram (extra betekenisinformatie)
Kop…
is vlees
- [Herkomst of oorsprong] komt van de kop van een slachtdier, bijvoorbeeld een rund of een varken
- [Behandeling of bewerking] is fijngehakt vlees dat doorgaans geperst wordt tot preskop
- [Gebruikswijze] wordt gegeten als vlees bij de maaltijd; wordt gegeten als broodbeleg; wordt vaak gegeten met mosterd
Algemene voorbeelden
Wie honger krijgt, eet wel een boterham met kop bij Simons of drinkt een tas soep bij Frees.
Vaste verbindingen
Woordfamilie
Als rechterlid in samenstellingen en samenkoppelingen
Als linkerlid in samenstellingen en samenkoppelingen
kop 5.0
Betekenisbetrekking
Betrokken betekenissen | 1.0 : 5.0 |
---|
Semagram (extra betekenisinformatie)
Een kop…
is een zaak
- [Gelijkenis] lijkt op een kop door zijn vorm of plaats
Algemene voorbeelden
Het opgewoelde zand kleurt het water bruin; de golven hebben witte koppen.
Bij het instellen van de kamera kan het dan nodig zijn de kop van de komeet nabij één van de randen van het negatief of in een hoek te brengen.
Woordfamilie
Als deel van een afleiding
Als rechterlid in samenstellingen en samenkoppelingen
Als linkerlid in samenstellingen en samenkoppelingen
kop 6.0
Betekenisbetrekking
Betrokken betekenissen | 1.0 : 6.0 |
---|
Semagram (extra betekenisinformatie)
Een kop…
is een deel
- [Plaats] is het voorste deel; is het bovenste deel; is het deel dat uitsteekt boven iets
Algemene voorbeelden
Ik ren naar de kop van de trein en open de deur. Ik zie hoe de machinist, een jonge vent met een petje van de spoorwegen op zijn hoofd, joviaal naar me lacht als ik de cabine binnenkom.
De kop van de haven kan zeker 's zomers een ware trekpleister voor vissers, zonnebaders en baliekluivers worden.
Toen de kop van de betoging rond kwart over drie aan het Zuidstation arriveerde, stonden aan het Noordstation nog enkele tienduizenden mensen te wachten.
Jarenlang is er in de kop van de provincie Limburg en in de aanpalende Gelderse regio gevochten tegen de ongecontroleerde geluidsoverlast die een militaire vliegbasis met zich meebrengt.
Vaste verbindingen
de kop afbijten
de zaken op zijn kop zetten
iets bij de kop pakken
iets op de kop tikken
Woordfamilie
Als deel van een afleiding
Als rechterlid in samenstellingen en samenkoppelingen
Als linkerlid in samenstellingen en samenkoppelingen
kop 6.1
Algemene voorbeelden
We komen aan op de uitgekozen ankerplaats, met de kop in de wind of stroom.
Vaste verbindingen
kop 6.2
Algemene voorbeelden
En in het ouderlijk huis heb ik nog een niet nader met merk bekroonde nylonsnarige gitaar met een bij de kop gebroken hals, omdat ik daar een keer op ben gaan zitten. Overigens gerepareerd met een combinatie van lijm, schroeven en meccano.
kop 7.0
Semagram (extra betekenisinformatie)
Een kop…
is een opschrift; is een tekst; is een zaak
- [Omvang concreet] is vaak groter dan de rest van de tekst
- [Uiterlijk] is vaak vetgedrukt
- [Geheel] maakt deel uit van een tekst
- [Plaats] staat boven een artikel of hoofdstuk
- [Voorbeeld of specimen] is bijvoorbeeld een vette titel in een krant
Algemene voorbeelden
Goede stelregels voor koppen zijn: wek nieuwsgierigheid en wees beknopt. Daarna moet in de eerste alinea de kern van de zes w's naar voren komen: wat, wie, waar, waarom, wanneer en op welke manier.
Onder de kop 'Te duur betaald' loopt het blad vooruit op de nieuwe forse reorganisatie die Fokker volgende week zal bekendmaken.
Combinatiemogelijkheden
met adjectief ervoor
- grote koppen
- vette koppen
Nu, een half jaar later, zorgt de sensationele rechtbanksaga van Simpson nog steeds dagelijks voor grote koppen in de kranten.
Kinderen zien vette koppen en schokkende foto's in de krant, vangen flarden nieuws op.
Vaste verbindingen
Woordfamilie
Als deel van een afleiding
Als rechterlid in samenstellingen en samenkoppelingen
Als linkerlid in samenstellingen en samenkoppelingen
kop 8.0
Semagram (extra betekenisinformatie)
Een kop…
is een voorwerp; is een zaak
- [Omvang concreet] varieert in omvang al naargelang de drank waarvoor het bedoeld is, bv. klein en smal voor espresso, groot en wijd voor soep
- [Vorm] is min of meer holrond of cilindervormig
- [Attribuut] heeft meestal een bijpassend schoteltje
- [Deel] heeft meestal een oor; heeft soms twee oren of geen oor
- [Materiaal] is van aardewerk of porselein
- [Functie] is drinkgerei; dient om uit te drinken en wordt meestal gebruikt voor warme dranken als koffie of thee, maar ook wel voor melk, chocolademelk of soep
- [Onderscheid of tegenstelling] is gewoonlijk kleiner en lager dan een mok en heeft, in tegenstelling tot een mok, meestal een schoteltje
Algemene voorbeelden
Oploskoffie: één of twee theelepels oploskoffie in een kop doen en kokend water opgieten.
Ik zette een nieuwe pot thee en ze dronk twee koppen leeg.
Combinatiemogelijkheden
met voorzetselgroep
- een kop met schotel
Duidelijk afgebakend staan de voorwerpen op een tafel, alles in tinten bruin en donkergroen: de kan, een schaal met vruchten, een kop met schotel.
in voorzetselgroep
- uit een kop drinken
Maarten drinkt zijn koffie en zijn thee uit een kop, zowel thuis als op het Bureau.
met substantief erachter
- een kop koffie
- een kop soep
- een kop thee
Men kan gezellig bijkletsen onder genot van een kop koffie!
Ze stoppen bij ons voor een kop soep of een bak koffie.
Hij vermoedde een beeldschone dame die uit het niets tevoorschijn kon komen om hem uit te nodigen voor een kop thee bij haar thuis.
met ander, nevengeschikt substantief
- een kop en schotel
- een kop en schoteltje
Ze stak haar hand in het water en spoelde de kop en schotel zorgvuldig af.
De moeder bewaart er dingen die misschien ooit op een dag van pas zullen komen: oude koppen en schoteltjes, borden, kommen, pannen, een waterketel.
Woordfamilie
Als deel van een afleiding
Als rechterlid in samenstellingen en samenkoppelingen
Als linkerlid in samenstellingen en samenkoppelingen
Als deel van een samenstellende samenstelling
kop 9.0
Semagram (extra betekenisinformatie)
Een kop…
is een deel; is een voorwerp; is een zaak
- [Vorm] is hol en meestal rond
- [Geheel] maakt deel uit van een pijp om te roken
- [Functie] is de ruimte waarin tabak wordt gestopt
- [Gebruikswijze] wordt in de hand gehouden tijdens het roken
Algemene voorbeelden
Uit de mond van vader en uit de kop van de pijp kringelde rook, altijd dezelfde blauwige rook, die als een aparte kamer om onze vader heen ging staan.
In een grote rotan stoel (nog uit Indië) zat de wiskundige, bedachtzaam lurkend aan zijn pijp, die zachtjes snurkte. De kop van de pijp rustte in de te grote witte hand, waaraan hem de dikke pols weer opviel.