ijs


ijs 1.0

afbeelding

Bron: Onderwijsgek
( CC BY-SA 3.0 )

water dat door afkoeling een vaste vorm heeft aangenomen, hetzij natuurlijk door vorst in koud weer of in een koud klimaat, hetzij door kunstmatig bevriezen; water in bevroren toestand

Semagram (extra betekenisinformatie)


IJs…

is een stof

  • [Gevoelsindruk] is hard, glad en voelt koud aan
  • [Kleur] is bij de niet-transparante vormen witachtig van kleur
  • [Lichtreflectie] is vaak glanzend, maar ook vaak mat
  • [Transparantie] is soms in sterke mate, soms in mindere mate doorschijnend
  • [Vorm] kan de vorm aannemen van een laag, een pegel, structuren van ijskristallen of van het voorwerp waarin het zijn vaste vorm heeft aangenomen
  • [Samenstelling] bestaat uit ijskristallen
  • [Grondstof] is gevormd uit water
  • [Ontstaan] ontstaat op natuurlijke wijze door vorst of door samenpersing van sneeuw of op kunstmatige wijze door apparaten en technieken die zorgen voor bevriezing
  • [Aggregatietoestand] is vast
  • [Temperatuur] heeft een zeer lage temperatuur
  • [Eigenschap of hoedanigheid algemeen] smelt bij een temperatuur boven het vriespunt; is lichter dan water en drijft

Algemene voorbeelden


Water bevriest en wordt ijs; hier hebben we een volgbare reactie, verwarm het ijs en je hebt weer water.

De doosjesvuller en andere vondsten, Janwillem van de Wetering,

Wanneer de warmtecapaciteit van het systeem bekend is, kan de gemeten temperatuurverandering worden omgerekend naar de hoeveelheid energie, die tijdens het in de calorimeter optredende proces is vrijgekomen of opgenomen. Zo is bv. de smeltwarmte van ijs te bepalen.

http://www.biophys.leidenuniv.nl/Teaching/NatPract1/W4.pdf

De meeste stoffen zijn kompakter in vaste vorm; als dat bij water ook zo was, zou ijs zwaarder zijn dan koud water en dus zinken.

De Standaard,

De ijsberg ziet er als een enorme golfbal uit, glanzend in het zonlicht bedekt met putjes [...]. Het ijs (samengeperste sneeuw) is transparant diepblauw en waarschijnlijk duizenden jaren oud.

http://www.duiken.nl/

Een gletsjer ontstaat wanneer over een periode van vele jaren meer sneeuw valt dan er smelt. Iedere nieuwe laag sneeuw zorgt voor extra druk op de onderste lagen en door dit samenpersen ontstaat een zone van vast ijs. Door breken en scheuren worden gletsjerspleten gevormd als de ijsmassa zich langzaam bergafwaarts beweegt.

http://www.groenerekenkamer.nl/gletsjers/,

Combinatiemogelijkheden


als subject bij een werkwoord


  • dooien
  • glinsteren
  • smelten
  • zich terugtrekken

Kunstgrasvelden [...]. Betreden van een besneeuwd veld is dus niet toegestaan. Bij betreding zal ijsvorming ontstaan. IJs dooit minder snel dan sneeuw dus daarmee duurt het langer voordat de mat weer goed bespeeld kan worden.

http://www.utrecht.nl/smartsite.dws?id=329293

Het ijs op Antarctica trok zich later terug dan dat aan de noordpool.

De Standaard,

Wat wil eigenlijk zeggen: ijs smelt bij 0°C? Door energie toe te voegen gaan moleculen sneller trillen, zodat ze loskomen van hun vaste plaats en door elkaar gaan bewegen. De temperatuur waarbij moleculen loskomen van hun vaste plaats wordt het smeltpunt genoemd.

http://www.schooltv.nl/beeldbank/clip/20031208_09_02smelte,

Alle kinderen uit de straat speelden buiten. Op het pleintje, bij de grote boom. Door het glijden werd de sneeuw ijs. ledere keer dat ze gingen werd de baan langer. De wedstrijd werd wie het verste kwam. Het ijs glinsterde in het licht van de straatlantarens.

Enkele reis moeder, Bram Vermeulen,

met adjectief ervoor


  • blauw ijs
  • wit ijs

Haar ogen leken gevuld met koud, blauw ijs.

Het geheim van Eberwein, Boudewijn Büch,

Similaungletsjer, Alpen. April 2321 v. Chr. Het was een elementaire wereld: zwart gesteente, blauwe lucht, hard wit ijs. Dit was een van de hoogste passen in de Alpen.

Het licht van vroeger dagen, Arthur C. Clarke & Stephen Baxter,

  • het Antarctische ijs
  • het West-Antarctische ijs

Om de dooigrens te laten opschuiven tot voorbij de Ross-ijskap, die het West-Antarctische ijs op zijn plaats houdt, moet de wereldtemperatuur met tien graden omhoog.

De Standaard,

De positie van de zuidpool wordt elk jaar opnieuw gemarkeerd, omdat het Antarktische ijs op die plaats langzaam beweegt.

De Standaard,

met adjectivisch tegenwoordig deelwoord


  • glinsterend ijs

Uit de donkere lucht vielen heel dunne naaldjes glinsterend ijs.

De aanslag, Harry Mulisch,

  • smeltend ijs

Temperatuursveranderingen op lange termijn kun je volgens de klimatologen vaak beter aflezen aan langjarige gegevens over het smeltende ijs dan aan meerjarige statistieken van de luchttemperatuur zelf.

Trouw,

in voorzetselgroep


  • in ijs

De hoogste berg van het Britse eiland is slechts 1344 meter hoog. Vanuit alpinistisch perspectief is een dergelijke hoogte toch niet serieus te nemen? Waar leerden die Britten hun technieken in sneeuw en ijs? Waar deden zij hun hardheid en weerstand op? Het antwoord is: in Schotland.

http://www.buitensport-schotland.nl/ijsklimmen/index.asp

  • uit het ijs

Deze man, deze jager, was drieënvijftig eeuwen na zijn dood uit het ijs opgegraven [...]. Moderne onderzoekers hadden hem zelfs in een opwelling een naam gegeven: Ötzi, de IJsman.

Het licht van vroeger dagen, Arthur C. Clarke & Stephen Baxter,

  • van ijs

Het land was van ijs, de hutten waren van ijs en de zee was een en al ijsbergen. Het kon zo koud zijn dat je je adem in ijsstaafjes uitblies.

Overspel, Mensje van Keulen,

Drie en een halve dag kroop hij met een versplinterd been en een vermorzelde knie, door een woestenij van ijs, terug naar het basiskamp.

De Standaard,

Zwitserland doet ondertussen zijn best al de facetten van wintertoerisme te tonen. Sledehonden sleuren sleden met fotografen en cameramensen door de sneeuw [...]. Er wordt een hut gebouwd van sneeuw, en een dozijn pinguins van ijs [...]. Reto Lamm, vice-wereldkampioen snowboard, wordt met een helikopter gedropt om een demonstratie snowboard te geven.

De Standaard,

met substantief ervoor


  • een blok ijs
  • een brok ijs
  • een homp ijs
  • een klomp ijs
  • een klontje ijs
  • een laag ijs
  • een massa ijs
  • een staaf ijs
  • een stuk ijs

Blokken ijs werden ook gebruikt als verkoelende tafeldecoraties in de Londense society, die vanouds haar season in de zomermaanden had.

NRC,

Als wetenschappers praten over gasijs dan bedoelen ze methaan-hydraat: brokken ijs gevuld met aardgas.

De Limburger,

Bessenjenever kan zowel puur als gemixed, of met een klontje ijs gedronken worden.

http://www.werelddranken.nl/

Op het water van de drinkschaal voor de vogels zat een dun laagje ijs.

http://home.hetnet.nl/~zwam0009/tuin/tuindagboekdecember.htm,

Zo'n expeditie is geen eenvoudige klus [...]. En ik hoef het logistieke probleem niet uit te leggen dat je krijgt als je met een staaf ijs van dertig graden onder nul de Kilimanjaro afdaalt en in tropisch Tanzania belandt.

Trouw,

Hakt u een stuk ijs uit de sloot, dan ziet u dat natuurijs een vezelige structuur heeft, waarvan de vezels vertikaal staan (loodrecht op het oppervlak).

http://www.meteonet.nl/index.html,

Stuwwallen vormen zich door de druk en de dynamiek (beweging) van grote massa's ijs.

http://geologie.cjb.net/,

met ander, nevengeschikt substantief


  • sneeuw en ijs

Ook Zwitserland Toerisme trok met een trein vol genodigden naar Jungfraujoch om er het winterseizoen te openen. Want zo'n feestelijke start moet toch gebeuren in een decor van sneeuw en ijs.

De Standaard,

Al enkele dagen kan ik de duikkunsten van een fuut in het Albertkanaal bewonderen. Futen houden niet van sneeuw en ijs. Ik beschouw hem als een eerste voorbode van de lente.

De Standaard,

Vaste verbindingen


blinken van het ijs

  1. sterk blinken door overvloedige ijsvorming

    Op een winterse dag ijzelde het. Wat mooi, zei iedereen toen buiten alles blonk van het ijs.

    NRC,

glaciaal ijs

  1. ijs van een ijskap of landijs, zoals in de poolgebieden, of van een gletsjer

    Wereldwijd was er minder glaciaal ijs en een hogere zeespiegel op Aarde tijdens de Laatste InterGlaciaal dan nu. Dit suggereert dat een significante afsmelting van de Groenlandse en mogelijkerwijs ook van de Antarctische ijskap heeft plaatsgevonden.

    http://www.klimatosoof.nl/klimafiles/images/ISPMNL.pdf,

    Zee-ijs. Door de hoge concentratie opgeloste zouten in zeewater is de kristalstructuur verschillend van "zoetwater-ijs" zoals glaciaal ijs.

    http://homepage.tudelft.nl/p3r3s/BSc_projects/eindrapport_koller.pdf,

koud als ijs

  1. zeer koud

    Broman was op de zolder van de molen gaan liggen; hij lag in elkaar gekropen en was zo koud als ijs.

    Anna, Hanna en Johanna, Marianne Fredriksson,

  2. zonder enige warme gevoelens van liefde, genegenheid, medelijden enz.

    Als stijlprocedés worden vooral antithesen en paradoxen gebruikt, in het bijzonder de metaforische antithese (de minnaar brandt als vuur, zij is koud als ijs; liefde is zowel pijn als genot).

    http://users.pandora.be/geert/Cursus_Bespreking/Wereldliteratuur/W1_4_2_1.html

    Indien ik een ziel heb, is hij even dood als het oppervlak van de maan en even koud als mijn hart dat koud als ijs is.

    Costa del Crimen, Stan Lauryssens,

    Hun verhouding was stormachtig geweest en vrijblijvend, koud als ijs.

    Oprechter trouw, Henk Romijn Meijer,

van ijs

  1. zonder enige menselijke gevoelens of openheid; zonder emotionele warmte en ongenaakbaar; geheel ongevoelig

    Hij lijkt van ijs, niemand praat met hem en hij praat met niemand.

    http://www.quizlet.nl/quiz/368709/op-welk-type-val-jij-met-anime-plaatjes/results.php,

Woordfamilie


Als deel van een afleiding


Als rechterlid in samenstellingen en samenkoppelingen


Als linkerlid in samenstellingen en samenkoppelingen


Als deel van een samenstellende afleiding


ijs 1.1

afbeelding

Bron: Sarah Oh
( CC BY-NC-SA 2.0 )

losse stukken ijs, in de vorm van platen, brokken, blokken, brokstukken enz.

Betekenisbetrekking


metonymie
Betrokken betekenissen 1.0 : 1.1

Algemene voorbeelden


Wat vindt u nog in Vielsalm - enkele in traditionele materialen gebouwde huizen [...]; - de zogenaande "wonderdoende" St-Gengoux fontein [...]; - de ijskist waar het winterse ijs voor de zomer werd opgeslagen.

http://www.vielsalm.be/nl/tourisme/villages/villages_nl.php

In het Florence van de 'de Medici' waren hutten of putten waarin 's winters voor het hele jaar ijs werd opgeslagen, om in de zomerhitte spijs en drank te kunnen koelen, al vrij gewoon - tenminste, in de hoogste kringen.

NRC,

Op het einde van de 19de eeuw ging men zelfs ijs vanuit Scandinavië importeren dat in speciale ijskelders werd opgeslagen.

http://www.bierengezondheid.be/,

Combinatiemogelijkheden


met adjectivisch tegenwoordig deelwoord


  • drijvend ijs
  • opstuwend ijs
  • vallend ijs

Een groot aantal oceanologen hield het erop dat de Noordelijke IJszee net als nu bedekt was met los drijvend ijs, met hier en daar een ijsberg die net als nu was afgekalfd van de grote landgletsjers.

NRC,

Op het moment dat vader met de preek wil beginnen marcheert het harmoniekorps voorbij, in de richting van De Del, een breed dal, ooit uitgesleten door opstuwend ijs, boven aan de straat, waar alle sportvelden van de gemeente liggen.

Engelen van het duister, Jan Siebelink,

Een ander groot gevaar tijdens het abseilen is steenslag. Steenslag in de meest ruime zin van het woord, dus ook vallend ijs.

http://www.robertsteenmeijer.nl/instructieboeken/handboektouwtechniekenvoordebergsport/abseilen/

Vaste verbindingen


kruiend ijs

  1. ijsschotsen die door stroming of wind op elkaar worden geduwd en daardoor vaak een ijswal vormen

    De rivieren, die in het zuiden ontspringen, duwen het ijs naar boven en met diep gerommel baant het kruiend ijs zich een weg naar het noorden.

    NRC,

    's Winters dient het kunstmatige eilandje als bescherming tegen kruiend ijs, in de herfst tegen golfslag bij zwaar weer.

    Reformatorisch Dagblad,

Woordfamilie


Als rechterlid in samenstellingen en samenkoppelingen


Als linkerlid in samenstellingen en samenkoppelingen


ijs 1.2

afbeelding

Bron: Editor at Large
( CC BY-SA 3.0 )

stukjes ijs, geproduceerd in de vorm van blokjes, klontjes, gruis e.d., die men aan iets toevoegt of waarmee men iets in contact brengt om het te koelen

Betekenisbetrekking


metonymie
Betrokken betekenissen 1.0 : 1.2

Algemene voorbeelden


Een voetenbad nemen dat met ijs gevuld is.

http://www.fetish-cafe.com/level2ALG.htm,

Combinatiemogelijkheden


als subject bij een werkwoord


  • rinkelen

In zijn colaglas rinkelt ijs.

Een soort Engeland, Robert Anker,

als object bij een werkwoord


  • ijs leggen op iets

'Dat wordt een buil,' zei Beck, 'we moeten er ijs op leggen.'

De asielzoeker, Arnon Grunberg,

in voorzetselgroep


  • in ijs
  • in het ijs

Verse, niet voorverpakte vis moet steeds in ijs (alleen de kop en de rug mogen zichtbaar zijn) worden vervoerd, bewaard en verkocht.

http://www.nice-info.be/html/PROF/prof_setNN.htm?http://www.nice-info.be/html/PROF/NUTRINEWSONLINE/NNviscontroleART.htm

Om twaalf uur zette ik een onlangs cadeau gekregen fles Vouvray in het ijs.

Boze brieven van Bijkaart, W.F. Hermans,

  • met ijs

De oesters op de schaal met ijs.

NRC,

  • koelen met ijs
  • gekoeld met ijs

Hamstringrupturen [...]. Behandeling in de acute fase met RICE (rust, koelen met ijs, zwachtelen en heffen been). Revalidatie via een fysiotherapeut, overeenkomstig het beleid bij andere spierrupturen.

http://www.achmeahealth.nl/cgi/go.fpl?type=toonvraag=1631

Franse reizigers die van over de Alpen kwamen, waren huiverig voor de vreemde gewoonte. Als ze de Italianen hartje zomer met ijs gekoelde wijn zagen drinken, dachten ze aan hekserij.

http://www.google.nl/search?q=cache:6cvloVVOk7cJ:www.historisch-toerisme-bureau.nl/artikelen/ijsdermedicis.htm+dauphin+site:.nl=nl=lang_nl

  • serveren op ijs
  • geserveerd op ijs

Mooier kan het bijna niet: oesters serveren op ijs. "Het ziet er geweldig uit, maar voor de smaak is het een doodzonde."

http://proxy-publitas.metro-group.com/Makro_NL/gastvrij_3_2013/?page=32,

Het bier smaakt volmondig en creamy en leent zich perfect bij vis, schaaldieren en slaatjes. Serveren op ijs in een ijsemmer (4,8 % vol. alc.).

http://pdf.dinnersite.be/menukaarten/476519_8862.pdf

Als de bovenste schaal is verwijderd wordt de oester direct opgeslurpt of op ijs geserveerd.

http://www.delicatessenhuis.nl/

  • een bed van ijs

Tussen al die geurige en smakelijk gepresenteerde vleeswaren, dagverse kruiden [...], de van heinde en verre aangevoerde vissen die je met dode ogen vanaf een bed van ijs aankijken zou Lucullus of Gargantua het kwijl uit de mond lopen.

NRC,

met adjectivisch voltooid deelwoord


  • gemalen ijs
  • geschaafd ijs
  • vergruisd ijs

Ijsdispenser [...]. Maakt automatisch ijsblokjes aan. Let wel op: er moet een aansluiting op de waterleiding in de buurt zijn! Met sommige modellen is ook ijsgekoeld water of gemalen ijs mogelijk.

http://www.deschouwwitgoed.nl/

Het ruim wordt gevuld met geschaafd ijs voor de koeling van de vangst.

http://www.vincenttepas.com/Marokkomap/pages/097%20Het%20ruim%20wordt%20%20gevuld%20met%20geschaafd%20ijs%20voor%20de%20koeling%20van%20de%20vangst.htm

Er zijn veel manieren om een leuke toverdrank te maken en dit is er een van (indonesisch geschaafd ijs met vruchten, es campur). Schaaf ijsblokjes fijn in de keukenmachine met de middelfijne rasp en bewaar zolang in een lege la of een grote bak in de vriezer.

http://members.lycos.nl/geboortekaartje/toverdrank.htm

De oude ijsbereiders lieten de temperatuur van smeltend ijs dalen tot vriesvaktemperatuur met behulp van een paar handjes keukenzout die zij door het vergruisde ijs roerden.

NRC,

met substantief ervoor


  • een emmertje ijs
  • een schaal ijs
  • een schep ijs
  • een zak ijs

Aangezien de fles sekt nu in zinloos water stond, belde hij room service om een emmertje ijs.

Siegfried, Harry Mulisch,

Een hoogleraar filologie schreef dat een van zijn vroegste herinneringen was dat hij bij een gedekte tafel stond, met daarop een schaal ijs.

Waarom het leven sneller gaat als je ouder wordt, Douwe Draaisma,

Hij gooide een schep vers ijs op de schaal [...]. Enkele ongeopende schelpen belandden in het ijs [...]. De schaal Fruits de Mer kon door een ongeduldige ober opgehaald worden.

Franklin, Thomas Lieske,

In de kleedkamer legde Regilio Tuur meteen na de bokswedstrijd een grote zak ijs op zijn voorhoofd.

NRC,

Vaste verbindingen


met ijs; zonder ijs

  1. met ijsklontjes erin; zonder ijsklontjes erin

    Er staat al een waterkan met ijs op tafel.

    De Standaard,

    'Nog een colaatje?' 'Met veel ijs, mam.'

    Voel maar, Jan Brokken,

    Franklin begon de dag met dubbele jenever met ijs. Hij zat als een rentenier in cafés de krant te lezen.

    Franklin, Thomas Lieske,

    Ergens op dit kaas-en-wijnfeestje had ze een glas whisky met ijs opgeduikeld.

    De necrologieschrijver: een obsessieve zoektocht, Porter Shreve,

    'Wat mag ik voor u betekenen?' 'Een wodka,' zegt ze. 'Een dubbele, en zonder ijs.'

    De klokkenluider, Tomas Ross,

Woordfamilie


Als rechterlid in samenstellingen en samenkoppelingen


Als linkerlid in samenstellingen en samenkoppelingen


ijs 2.0

afbeelding

Bron: Daniel Schwen
( CC BY-SA 3.0 )

ijs dat zich vormt door bevriezing van waterdamp of neerslag en zich aan oppervlakken of voorwerpen hecht; aanslag van bevroren waterdamp of neerslag

Semagram (extra betekenisinformatie)


IJs…

is een stof

  • [Gevoelsindruk] voelt koud aan
  • [Kleur] is witachtig van kleur
  • [Uiterlijk] is een witte aanslag met vaak structuren gevormd door ijskristallen
  • [Vorm] neemt de vorm aan van een dunne laag
  • [Deel] bestaat uit ijskristallen
  • [Grondstof] bestaat uit water
  • [Ontstaan] ontstaat door vorst
  • [Plaats] komt vooral voor op oppervlakken zoals ramen of hecht zich aan voorwerpen zoals takken
  • [Aggregatietoestand] is vast
  • [Temperatuur] heeft een zeer lage temperatuur
  • [Eigenschap of hoedanigheid algemeen] smelt bij een temperatuur boven het vriespunt

Algemene voorbeelden


Bij strenge vorst worden ruiten heel koud. De kamerlucht die aan de binnenkant van je raam in contact komt met de ruit, koelt dan sterk af. Koude lucht kan minder vocht bevatten dan warme lucht. De waterdamp die zo ontstaat slaat als ijs neer op de ruit. Die damp vriest eerder vast rondom een stofje of een krasje op de ruit. Vanuit dit punt begint het ijs te groeien tot grote platte kristallen: de ijsbloemen!

http://www.willemwever.nl/vraag_antwoord/de-aarde/hoe-ontstaan-ijsbloemen,

De overgang van waterdamp in ijs. Rijp ontstaat bij voorkeur tijdens een rustige heldere nacht op voorwerpen, die snel warmte verliezen. Zodra de temperatuur onder het vriespunt daalt, gaat de waterdamp direct over in ijskristalletjes, die we als een fraaie witte aanslag kunnen waarnemen. Rijp kan ook ontstaan doordat de waterdamp bij afkoeling eerst als dauw neerslaat en daarna bevriest.

http://www.weeronline.nl/rijp/3693/0

Door een van de vensters kon hij een gevlekte wereld zien. Op gezette tijden verscheen een licht voor het raam. Het ijs werd weg gekrabd en iets kwam tevoorschijn dat veel op een kindergezicht leek, op een zwaaiend handje, op een half gezicht, vervormd door het bobbelende glas, op een starend cyclopenoog.

Franklin, Thomas Lieske,

Combinatiemogelijkheden


als subject bij een werkwoord


  • glinsteren

Met die wollen sokken aan onze voeten en met die pet op ons hoofd kropen wij dan 's avonds in bed en vielen wij in slaap. Ons Hilde zegt: het vroor dat het kraakte. Op onze slaapkamer glinsterde het ijs aan het behang.

Volgend jaar in Berchem, Leo Pleysier,

met adjectief ervoor


  • doorzichtig ijs

Op vele plaatsen ontstond een laagje doorzichtig ijs: de beruchte ijzel.

De Standaard,

met adjectivisch tegenwoordig deelwoord


  • glanzend ijs

Inni stond op, liep naar het raam waarachter niets anders te zien was dan het zwaaien van skeletachtige, met glanzend ijs bedekte takken.

Rituelen, Cees Nooteboom,

met voorzetselgroep


  • ijs op het raam

Vanwege de veiligheid voor jezelf en anderen rij je nooit met bevroren ruiten. Ook al is ruitenkrabben niet altijd even leuk, het voorraam moet goed ijs- en sneeuwvrij zijn [...]. Als je een ijverige diender treft kan er een boete worden uitgeschreven [...]. Zit er nog veel ijs op het raam kan dat € 240 kosten. Heb je het voorraam niet voldoende schoongemaakt kan je dat € 160,00 kosten.

http://www.tuning-gids.nl/ijskrabbers.htm

Woordfamilie


Als linkerlid in samenstellingen en samenkoppelingen


ijs 3.0

afbeelding

Bron: Benson Kua
( CC BY-SA 2.0 )

laag ijs die zich door vorst vormt op een meer, waterloop, zee enz.; bevroren oppervlak van een water

Semagram (extra betekenisinformatie)


IJs…

is een natuurlijke laag; is een natuurverschijnsel

  • [Gevoelsindruk] is hard
  • [Lichtreflectie] is vaak glanzend maar ook vaak mat
  • [Transparantie] is vaak doorschijnend of ook witachtig
  • [Vorm] heeft de platte vorm van een laag
  • [Materiaal] bestaat uit bevroren water
  • [Samenstelling] is gevormd uit ijskristallen
  • [Ontstaan] ontstaat door vorst
  • [Plaats] bedekt een meer, waterloop, zee enz.
  • [Positie] vormt de bovenste laag van een water
  • [Tijd] vormt zich in periodes met koud weer of een koud klimaat, wanneer de termperaturen beneden het vriespunt gaan
  • [Aggregatietoestand] is vast
  • [Temperatuur] is zeer koud
  • [Eigenschap of hoedanigheid algemeen] drijft op water
  • [Waardering] wordt als zeer hinderlijk beschouwd voor de scheepvaart maar vormt voor schaatsliefhebbers ook een bron van vermaak

Algemene voorbeelden


In die winter van 1763 was het ijs echter zo dik dat de ijsbreker niet ver kwam.

http://www.amsterdamcitywalks.com/Winter%20in%20Amsterdam.htm

Antarctica. In 1989 begonnen Russische onderzoekers in het ijs boven het meer ijsboringen uit te voeren.

http://www.hetlaatstecontinent.be/natuur/lake_vostok.html

Als de 300 wedstrijdrijders van de Elfstedentocht vanochtend vertrokken zijn, mogen de ruim 16.000 toerrijders het ijs op.

De Standaard,

Combinatiemogelijkheden


als subject bij een werkwoord


  • aangroeien
  • barsten
  • begeven
  • breken
  • dikken
  • drijven
  • groeien
  • houden
  • kraken
  • liggen
  • scheuren
  • zich sluiten
  • smelten

Omdat door de waterwegen grote hoeveelheden water afgevoerd moesten worden, kreeg het ijs nauwelijks kans aan te groeien.

ANP,

Al liggend wordt het lichaamsgewicht over een groter oppervlak verdeeld en bestaat er minder kans dat het ijs verder barst.

http://www.redderaanzee.wobra.be/

Het ijs breekt en een vaargeul komt vrij.

http://nl.wikipedia.org/wiki/IJsbreker,

Ere-voorzitter Rein Schuurman wist op zijn beurt enkele anekdotes op te diepen. Waarbij het natte pak van bestuurslid Gerard Slomp legendarisch bleek; bij het meten begaf het ijs onder zijn voeten het ongelukkigerwijs.

Meppeler Courant,

Zo zijn ze weer voor een jaartje lid van "De Vereeniging De Friese Elf Steden". En dan maar hopen dat over acht, negen maanden de winter met zijn verstijvende adem de wateren zal raken. Dat het ijs dikt tot 16 centimeter.

De Standaard,

Stijgt het peil tot zo'n 90 procent van de dam, dan begint het meer door de druk van het water of doordat het ijs gaat drijven leeg te stromen, vaak onder de gletsjer door.

NRC,

Zijn er vuistregels om te schatten hoe snel het ijs groeit?

http://www.meteonet.nl/index.html,

Natuurijs is mooi. Om op te schaatsen, als het houdt.

http://heuzen.home.xs4all.nl/svn-page/ijslezen.htm

Het was winter, in Nederland sneeuwde het, op de grachten lag ijs.

Over de grens, Chaja Polak,

Het ijs bleef kraken en scheurde en voordat ze zich zelfs maar had kunnen omdraaien, bezweek het onder haar voeten en zakte ze omlaag.

Hokwerda's kind, Oek de Jong,

Meestal draait de wind voortdurend, maar als hij uit dezelfde hoek blijft waaien, sluit zich het ijs.

NRC,

In de meren, die zowel smeltwater als regenwater bevatten, staat vooral 's zomers, als het ijs smelt, het water hoog.

NRC,

als object bij een werkwoord


  • het ijs schoonvegen
  • het ijs vegen

Ongeveer 50 militairen van de 43e Gemechaniseerde Brigade uit Havelte maken vandaag een deel van de route van de Elfstedentocht sneeuwvrij. Ze vegen het ijs tussen Woudsend en het Hegemer Mar (Heegermeer) in het zuidwesten van Friesland schoon.

http://www.deweekkrant.nl/pages.php?page=2138881,

Ondanks de strenge vorst is er op de meeste plekken in de nacht van maandag op dinsdag maar 1 of 2 centimeter ijs bijgekomen. Dit komt vooral doordat een groot deel van het ijs wordt geïsoleerd door sneeuw. Vrijwilligers vegen het ijs, waardoor het sneller zal aangroeien.

http://www.elsevier.nl/Nederland/nieuws/2012/2/Elfstedentocht-onwaarschijnlijk-ijs-op-veel-plekken-te-dun-ELSEVIER329976W/,

met adjectief ervoor


  • broos ijs
  • dik ijs
  • dun ijs
  • onbetrouwbaar ijs
  • verraderlijk ijs
  • zwak ijs

Omdat je de kelderverdieping onder je ziet liggen, hebben de meeste passanten er de neiging om brede en voorzichtige stappen te zetten, zoals iemand die zich op broos ijs waagt.

De Standaard,

Enkele dagen later is de rivier met zulk dik ijs bedekt dat trekdieren en huifkarren er overheen kunnen trekken.

http://www.gva.be/dossiers/-w/winterspelen2002/utah3.asp

Terwijl hij de kwaliteit van het ijs wilde testen in IJlst, een van de plaatsen in de route van de Elfstedentocht, gleed hij weg en zakte hij door het dunne ijs.

De Standaard,

Hij deed een paar stappen, omzichtig, alsof hij zich waagde op onbetrouwbaar ijs.

Oprechter trouw, Henk Romijn Meijer,

Verraderlijk ijs. Het was winter maar het vroor niet, het regende wel dagenlang [...]. Toen, van de ene dag op de andere, vroor het dat het kraakte, en Fons waagde zich op het ijs van het ven en zakte erdoor.

Vliegen in een spinnenweb, Fernand Auwera,

Bij Ankeveen zakte een groepje van drie mensen door het zwakke ijs.

De Telegraaf,

  • hard ijs
  • zacht ijs

Daarnaast kunnen de omstandigheden van invloed zijn op de keuze voor een ronding. "Als het ijs zachter is, dan zak je er verder in weg en heb je meer ronding nodig om goed te kunnen blijven sturen. Bij hard ijs heb je juist een vlakker ijzer nodig."

http://www.schaatsen.nl/zelfsporten-langebaan/tips-en-trucs/een-goede-ronding-is-de-basis

Wanneer je een kleinere ronding laat slijpen zal dat wel iets beter gaan [...]. Op erg zacht ijs is het zaak de slag kort te houden.

http://www.schaatsforum.nl/viewtopic.php?p=49616,

  • bobbelig ijs
  • donker ijs
  • glad ijs
  • helder ijs
  • wit ijs

Kwalsterijs: bobbelig ijs.

De Standaard,

Er was eens een man met een blauwe baard. Echt waar. De baard is zo blauw als het donkere ijs op het meer, zo blauw als de schaduw van een kuil bij nacht.

http://digitaalbrussel.vgc.be/webpages/users/bronks/index.html

En ondanks de val die Sinterklaas vorig jaar maakte op het gladde ijs van de Dorpsgracht, komt hij toch opnieuw naar Giethoorn.

Meppeler Courant,

Wanneer kan ijs mij houden? Het is niet altijd zo dat ijs een vaste minimale dikte moet hebben. Ook de kwaliteit bepaalt de sterkte en draagkracht van het ijs [...]. Hoe helderder het ijs van kleur is, hoe steviger het is en hoe meer draagkracht het heeft. Gemiddeld mag je uitgaan van een minimale dikte van 7 á 8 cm helder ijs.

http://www.meteonet.nl/index.html,

Grijs of wit ijs is vaak verontreinigd, waardoor het onverwachts kan breken. In de meeste gevallen krijg je geen waarschuwingsteken zoals het kraken van het ijs. Ook wanneer de dooi invalt, zal het ijs wit kleuren.

http://sport.infonu.nl/diversen/91531-natuurijs-hoe-dik-moet-het-ijs-zijn-om-erop-te-schaatsen.html,

met adjectivisch tegenwoordig deelwoord


  • brekend ijs
  • krakend ijs

De geluiden van golvend water en brekend ijs weerklonken in het boothuis.

Hokwerda's kind, Oek de Jong,

'Ik kijk elke dag naar het nieuws in de hoop dat het bericht komt dat het gaat dooien. Ook omdat het krakende ijs een vreselijk lawaai is. Het lijkt soms of er iemand aan het schieten is. Maar ik vind het niet erg. Het hoort erbij als je op een boot woont.'

Meppeler Courant,

  • blikkerend ijs
  • blinkend ijs
  • glanzend ijs
  • schitterend ijs

Hij zag clichématige wintertaferelen, schaatsers onder kale bomen, blikkerend ijs, het hele oudhollandse gedoe, hoewel die slechts betrekking konden hebben op een gering aantal dagen van alle jaren dat hij op de gracht had uitgekeken.

Het samenzijn, Jan Meyers,

De houten doorlopers die hij van zijn grootvader had geërfd, krasten onder zijn voeten. De ijzers waren pas geslepen dus nog een beetje stroef. Het in de zon glanzende ijs duwde hij onder zich weg, een scheur vol sneeuw overstapte hij met gemak.

't Is zo weer nacht, Joyce Roodnat,

Op haar stalen noren, in haar donkerrode leren broek, haar roomwitte trui, haar hoofd dat bevallig oprees uit de omgeslagen kraag, haar licht puilende ogen, tranend door de kou, haar gezicht en achter haar het blinkende en fel schitterende ijs, blauw en zwart.

Hokwerda's kind, Oek de Jong,

met adjectivisch voltooid deelwoord


  • schoongeveegd ijs

Het zonlicht scheen meedogenloos naar binnen, zodat de krassen die van ons verblijf in het huis getuigden zich nog duidelijker aftekenden, net als de sporen van schaatsers in schoongeveegd ijs.

De tandeloze tijd. Dl. 1: Vallende ouders, A.F.Th. van der Heijden,

met voorzetselgroep


  • ijs op de sloten

Hoe ziet het er hier nu in de winter uit? IJs op de sloten. Met een laag sneeuw erover.

Enkele reis moeder, Bram Vermeulen,

in voorzetselgroep


  • door het ijs zakken

Wanneer een persoon door het ijs zakt, moet hij zo snel mogelijk de armen spreiden en de benen buigen om te vermijden dat hij onder het ijs verdwijnt.

http://www.redderaanzee.wobra.be/

Ook op het Gooimeer bij de Stichtsebrug raakte een schaatser te water. Iemand die hem er weer uit wilde halen, zakte ook door het ijs.

De Telegraaf,

Met man en macht is de brandweer [...] bezig een varken te redden. Het beest zakte zaterdagmiddag door het ijs.

De Telegraaf,

  • gevangen zitten in het ijs
  • vastgevroren zitten in het ijs
  • vastzitten in het ijs

Meer dan een jaar zaten zij gevangen in het ijs. Tot de bemanning behoorden de Noor Amundsen, die in 1908 als eerste de zuidpool bereikte.

De Standaard,

Goedheiligman gaat op het ijs van Giethoorn onderuit. Met het invallen van de vroege vorst kwam de stoomboot van Sinterklaas vast in het ijs te zitten.

Meppeler Courant,

In het achterdijkse land van de Nete in Grobbendonk was een blauwe reiger de eenzaamste dood van de wereld gestorven: met de poten zat hij vastgevroren in het ijs van een brede sloot.

De Standaard,

Het konvooi stopte regelmatig. Dan zat er toch nog een schip vast in het ijs, dat op de meeste plekken wel 30 à 40 centimeter dik was. De ijsbreker voer dan een paar rondjes om het schip en dan kon het weer vooruit.

Meppeler Courant,

  • een barst in het ijs
  • een bijt in het ijs
  • een gat in het ijs
  • een scheur in het ijs
  • een wak in het ijs

Er sprong een kilometerslange barst in het ijs, een geluid dat zich secondelang verplaatste in de lengterichting van het meer.

Hokwerda's kind, Oek de Jong,

Wie 's avonds de sauna had bezocht, kon afkoelen in een speciaal gehakte bijt in het ijs van een paar vierkante meter.

http://schaatsen.nl/nieuws/2011-01-11-lago-di-costalovara,

De reddingswerkers hakken gaten in het ijs en proberen de olie met emmers weg te halen.

De Standaard,

Schaatsen in het donker is erg gevaarlijk in verband met scheuren in het ijs.

http://www.drf.nl/sport/11steden/1997/default97.htm

Mocht ik er de mogelijkheid toe gehad hebben, dan was ik ook naar het zuiden vertrokken, alleszins verder naar de zon, waar er wakken in het ijs waren en de wind niet zo akelig reukloos was.

De Standaard,

  • onder het ijs

Het kolkje bij de sluis was te gevaarlijk. Er werd steeds gestroomd door het waterschap, dus hadden we vaak geen water meer onder het ijs. Daar kun je geen kinderen op laten schaatsen.

Meppeler Courant,

Voordat de auto onder het ijs verdween konden de bestuurder en zijn passagiere (droog) uit de auto kruipen en de wal opklimmen.

Meppeler Courant,

De 32-jarige Remko K. werd dinsdagnacht rond één uur levenloos onder het ijs in de vijver aangetroffen.

Meppeler Courant,

Zo hopen de onderzoekers na te gaan of Europa leven zou kunnen herbergen - de Jupitermaan Europa, niet het gelijknamige stukje aarde. Het oppervlak van Europa is helemaal bedekt met een dikke ijskorst. Wetenschappers speculeren er al lang over dat er onder het ijs wel eens een diepe oceaan verborgen zou kunnen zitten.

De Standaard,

  • op het ijs

Voor de tocht stonden nog geen 10.000 mensen ingeschreven, maar in totaal waren er 50.000 mensen op het ijs.

Meppeler Courant,

Vier man [...] hadden zich uit de kopgroep losgemaakt en honderd meter voorsprong genomen. Het dooide. Hier en daar stonden plassen op het ijs.

Het Bureau. Dl. 6: Afgang, J.J. Voskuil,

Veiligheid op het ijs 1. Het is verboden: a. voor het publiek toegankelijke ijsvlakten te beschadigen, te verontreinigen, te versperren of het verkeer daarop op enige andere wijze te belemmeren of in gevaar te brengen.

http://www.loppersum.nl/asp/Bestuur/Bestandsbeheer/Vero_APV_031215.pdf

De ambulance kwam zaterdagmiddag rond half drie op de Kerkweg vast te zitten in het drukke schaatsverkeer bij Giethoorn. De ziekenwagen was op weg naar het Bovenwiede om een vrouw met een hoofdwond op te halen. Ze was op het ijs hard onderuit gegaan.

Meppeler Courant,

  • op het ijs gaan
  • het ijs opgaan

Schaatsen is op zich een veilige sport, maar zodra we met z'n duizenden op het ijs gaan, zonder dat er uitgezette tochten zijn, liggen de gevaren op de loer.

http://www.natuurijswijzer.nl/veiligheid/waar-is-het-veilig/,

De politie heeft onder meer bij de Ankeveense plassen borden geplaatst waarop mensen wordt afgeraden het ijs op te gaan.

ANP,

  • over het ijs

Er wordt een noodplan opgesteld om over het ijs te voet weg te geraken.

De Standaard,

Vorig jaar heb ik leren schaatsen. Een beetje laat misschien, want ik ben al over de veertig. Maar ik vond het heerlijk, dat zwieren over het ijs.

NRC,

Aanschaf van de trike wordt om een aantal redenen wenselijk geacht. Zo kan het vehikel tijdens vorstperioden gewonden over het ijs vervoeren en duikers brengen naar plaatsen waar eventuele calamiteiten plaatshebben. Daarnaast kan met de trike blusmateriaal naar bereikbare locaties worden vervoerd, warvoor normaal de blusboot wordt ingezet.

Meppeler Courant,

  • van het ijs komen
  • van het ijs stappen

Mijn vingers tintelen alsof ik net van het ijs kom.

Hersenschimmen, J. Bernlef,

Deze tweehonderd kilometer lange monstertocht was de zwaarste editie van de zes afleveringen, die tot dusver op het meer werden gehouden [...]. Meteen toen hij van het ijs stapte, is hij naar de supermarkt gestapt om twee kleine flesjes Jägermeister te kopen. 'Ik heb ze meteen opgedronken, zo koud was ik'.

Meppeler Courant,

met substantief ervoor


  • vijftien centimeter ijs

Voorzitter Kroes zei dat er overal vijftien centimeter ijs dient te liggen voor de Elfstedentocht wordt uitgeschreven.

De Standaard,

Vaste verbindingen


beslagen op het ijs komen; beslagen ten ijs komen

  1. zich grondig voorbereid hebben

    De winnaar gaat met een begerenswaardige zilveren Pelikan-vulpen naar huis. Wie dit jaar nog beslagen op het ijs wil komen, kan het boek De grootste dictees der Nederlandse Taal instuderen.

    De Standaard,

    Tijdens zijn vakantie in Zuid-Frankrijk en Nieuwpoort heeft hij niet stilgezeten. Veel gelezen en veel mensen ontmoet. Gepraat met bedrijfsleiders, wetenschappers en andere 'denkers'. Voor zijn eerste septemberverklaring wil hij immers goed beslagen op het ijs komen.

    http://www.kleurrijkvlaanderen.be/showpage.asp?iPageID=1378,

    Ondernemers stappen voor de financiering van hun bedrijfsplannen doorgaans naar de bank. U dient dan als ondernemer goed beslagen ten ijs te komen. En u zult de bank moeten overtuigen van de slaagkans van uw toekomstige bedrijf, maar ook van de aanwezigheid van voldoende financiële zekerheden.

    http://www.senter.nl/asp/page.asp?id=i000014=bbmkb

    Met de resultaten van de reconstructie wil de Engelse justitie goed beslagen ten ijs komen in het strafproces tegen de Nederlandse chauffeur.

    De Telegraaf,

door het ijs zakken

  1. grote schade of verlies lijden; ook: volledig falen

    In financieel opzicht zou het zo kunnen zijn, wij hebben gekocht in 2001, dat ook wij ergens door het ijs zakken. Ons huis heeft echter, ons en onze kinderen, zoveel mogelijkheden gegeven dat het eigenlijk niet meer uitmaakt.

    http://www.huizenmarkt-zeepbel.nl/09-08-2012/80-jongeren-koopt-zeker-geen-huis/,

    Guy Verhofstadt zoekt werk. Met die slogan treedt de premier als VLD-lijsttrekker voor het Europees Parlement zijn kiezers tegemoet [...]. Als de VLD op 13 juni door het ijs zakt, kan Verhofstadt op zoek naar werk in zijn eigen olijfboomgaard in Toscane.

    http://www.gwendolynrutten.be/0314New_pers_demorgen1405.htm,

glad ijs

  1. iets wat veel onzekerheden, risico's of gevaren inhoudt; iets dat hachelijk of onzeker is

    In het debat gaf Donner aan dat de identificatieplicht wat hem betreft ook kan worden gebruikt om op te treden tegen 'ramptoerisme' of rondhangende jongeren. "Glad ijs", volgens VVD-woordvoerster Griffith, die daarin werd bijgevallen door SP, PvdA en SGP.

    NRC,

zich op glad ijs begeven; zich op glad ijs wagen

  1. zich begeven op een terrein dat risicovol is of waarop men niet thuis is; iets doen dat hachelijk of onzeker is

    Donner heeft het er al eens over gehad: Is schaken een spel? Zelf had hij er grote zorgen over, en als u me vraagt het spel precies te definiëren waag ik me al snel op glad ijs.

    http://www.xs4all.nl/~nantko/spel.html,

    Een investeringsmaatschappij die handelt in aandelen, vooruit. Als ze alleen haar eigen beleggingen becommentarieert met predikaten als "ondergewaardeerd", "koopwaardig" en "overnamekandidaat" begeeft ze zich op glad ijs.

    http://www.iex.nl/columns/columns_artikel.asp?colid=16607,

    Wat is er voor lol aan als ge geen risico's moogt pakken? vraagt 'de' Nico, de vriend van Mike, het hoofdpersonage. Iets dergelijks moet de auteur zich ook hebben afgevraagd toen hij zijn roman concipieerde. Misschien nam hij daarom het overmoedige besluit zich op glad ijs te wagen. Hij kiest voor personages uit een milieu dat hij, als leraar klassieke talen en zoon uit een schrijversfamilie, wellicht hoofdzakelijk als waarnemer kent.

    Le nouveau roman est arrivé, Hilde Proot,

het ijs breken

  1. met ijsbrekers of sleepboten een vaargeul in het ijs maken

    IJsbrekers zijn zware, goed manoeuvreerbare schepen, waarvan de schroef voldoende diep is aangebracht. Moderne ijsbrekers zijn schepen met verstevigde romp en voldoende vermogen. Ze breken het ijs door er gewoon doorheen te varen.

    http://www.vliz.be/docs/groterede/GR14_scheepsbouw.pdf,

    IJsbrekers en ijsbrekende sleepboten [...]. Sleepboten breken het ijs over het algemeen door op het ijs te schuiven waarna ze er door hun gewicht door heen zakken. Zoiets vereist een voorsteven, die niet al te diep steekt.

    http://www.debinnenvaart.nl/binnenvaarttaal/afbeeldingen/schepen/sleep_duwboten/diverse/ijsbrekers.html,

    Elders braken sleepboten het ijs. Sluiswachters vrezen dat spoedig ijsbrekers de klus moeten klaren.

    De Standaard,

  2. de aanvankelijke terughoudendheid of koele sfeer bij een ontmoeting of gesprek ongedaan maken en toenadering tot stand brengen

    Na deze workshop drukt u zich tactvoller en diplomatieker uit. Verder draait het in deze workshop om "koetjes en kalfjes", vaak essentieel bij zakelijk contact. U leert formules om het ijs te breken en vertrouwen te winnen. Ook telefoneren in het Engels wordt geoefend.

    http://www.linguarama.nl/opentrainingen/english_writing_skills.php

    "Om het ijs te breken praat je over het weer, hoe je reis is verlopen."

    Intermediair,

    De ontmoeting tussen beide staatshoofden in Manilla verliep zeer hartelijk en lijkt het ijs tussen beide landen te hebben gebroken.

    De Standaard,

het ijs vrijgeven

  1. na meting en controle officieel verklaren dat het ijs veilig is om op te schaatsen

    De ijsmeester [...] heeft het ijs woensdagmiddag vrijgegeven. Met 11 centimeter is de laag ijs dik en veilig genoeg voor schaatsers. Officieel is 12 centimeter vereist, en dat wordt donderdag zeker gehaald.

    http://www.bd.nl/regio/den-bosch-en-omgeving/vught/vrijdag-knsb-tocht-op-ijzeren-man-1.3623353,

    Damse Vaart geopend voor schaatsers. Zwinstedentocht vindt mogelijk begin volgende week plaats. De burgemeesters van Sluis, Damme en Brugge hebben gisteren het ijs op de Damse Vaart "vrijgegeven". Meteen het sein om te starten met het toerschaatsen tussen Brugge en Sluis.

    De Standaard,

goed ijs; mooi ijs

  1. ijslaag van goede kwaliteit om op te schaatsen

    De bosvijver bij Huize Echten, waar nu bij goed ijs wordt geschaatst is eigenlijk alleen geschikt voor jeugdige schaatsers.

    Meppeler Courant,

    Toertochten op mooi ijs en onder fraaie zon [...[]. De afgelopen dagen grepen in totaal zo'n 8.000 schaatsers de gelegenheid aan om de Dorpentocht in Giethoorn, de Weerribbentocht, de Blokzijler Merentocht en de Merentocht in Wanneperveen rond te rijden.

    Meppeler Courant,

het ijs is gebroken

  1. de aanvankelijke terughoudendheid of koele sfeer bij een ontmoeting of gesprek hebben plaats gemaakt voor toenadering

    Geen koele, gestyleerde reuzenshop, maar een gezellig klein ateliertje. Knikkend op onze knieën stappen we de winkel binnen, ons eerste interview met één van de zes... Een brede glimlach staat ons op te wachten. " En wie zijn jullie?" "Euchm, wel euchm, fuckfashion.be" "Haha, Fuck Fashion! Dat zeg ik ook!" Het ijs was vlug gebroken.

    http://www.fuckfashion.be/interview_marina_yee.aspx

    Gelardeerd door dansende liefhebbers en gezellige onderonsjes, voel ik me deel worden van het doel dat de middelen heiligt. Ja, dit wordt wel een feest met pieken en hoogtepunten voor de lachspieren, zo te merken. Het ijs is gebroken. De zusters blijken het bindmiddel waarmee een saamhorige geest wordt gesmeed.

    http://www.hofvansolms.nl/htm/legende/tekstlegende.htm

ijs en weder dienende

  1. als de weersomstandigheden meewerken

    Na de officiële handelingen gaan genodigden, ijs en wederdienende, aan boord van 'MS Drie Provinciën' voor een korte tocht over de meren.

    Meppeler Courant,

    Medio december wordt een begin gemaakt met de bouwwerkzaamheden. IJs en weder dienende heeft de oplevering in april 1995 plaats.

    Meppeler Courant,

    De aanleg van het bos kan ijs en weder dienende in het voorjaar gereed zijn.

    Meppeler Courant,

    Giethoorn is ook komend winterseizoen weer kandidaat voor de organisatie van de NK schaatsmarathon. Natuurlijk, ijs en weder dienende, en afhankelijk van de ijskwaliteit rond Giethoorn en elders in het land.

    Meppeler Courant,

niet over één nacht ijs gaan

  1. iets pas ondernemen of uitvoeren na grondige voorbereiding of de nodige voorzorgen

    De taxiondernemer is niet over één nacht ijs gegaan. Twee jaar geleden schreef hij zijn bedrijf al in bij de Kamer van Koophandel. En ook aan de hygiëne is gedacht: klanten krijgen voordat ze de helm opzetten, een kapje over het haar. De motortaxi zal eerst twee weken proefdraaien.

    Het Parool,

    Het succes van i-mode valt of staat niet alleen met de toepassingen, maar volgens Jelgersma ook met gebruiksgemak [...]. Of het systeem en de toestellen storingsvrij zullen functioneren, "weten we pas als het zover is, maar KPN gaat niet over één nacht ijs."

    ANP,

    Vorig jaar is deze kwestie in een proefproces tot op de bodem uitgezocht. Wij zijn niet over één nacht ijs gegaan.

    De Telegraaf,

onder het ijs schieten

  1. door het ijs zakken en onder de ijslaag verdwijnen

    Een 55-jarige man uit Joure is zaterdag overleden nadat hij vrijdag onder het ijs was geschoten.

    ANP,

    Dr. Raymond Jolie was longarts in Antwerpen. Al vroeg zette hij zich aktief in op sociaal en kultureel gebied. Dat zou zo blijven tot die fatale dag toen hij tijdens het schaatsen onder het ijs schoot en verdronk.

    De Standaard,

slecht ijs

  1. ijslaag van geringe kwaliteit om op te schaatsen

    Reinier Paping zegevierde op 18 januari 1963 op verschrikkelijk slecht ijs. Van de tienduizend deelnemers haalden slechts 58 wedstrijdrijders en 96 toerrijders de finish.

    De Standaard,

    Het slechte ijs, met talrijke valpartijen tot gevolg, was er de oorzaak van dat er op de 500 meter slechts zwakke tijden op het bord kwamen.

    De Standaard,

    In de laatste training voor het kampioenschap zoekt iedere schaatser zijn eigen weg. Het is een lange, enerverende dag. De hoge temperaturen en het slechte ijs, bezorgen de nodige onrust in mijn hoofd.

    NRC,

stroef ijs

  1. ijslaag waarop de schaatsen niet goed glijden, bijvoorbeeld door zand, sneeuw of aanslag

    'Het was een heel slecht punt, een eerder wak dat later alsnog is dichtgevroren. Half bevroren, half ontdooid. Op die plek zijn er velen onderuit gegaan. Lange scheuren kun je nog een keer ontwijken, maar hier doe je niks aan. Je komt met een hoge snelheid aan en raakt dan met de punten van je schaatsen in het stroeve ijs. Dan word je als het ware gelanceerd.'

    Meppeler Courant,

vastlopen in het ijs

  1. vast komen te zitten in de ijslaag die zich op een water vormt

    Het is een beroemd, waar gebeurd verhaal over een zeilschip met Nederlanders dat in 1596 vastliep in het ijs in de Noordelijke IJszee bij het eiland Nova Zembla.

    NRC,

zwart ijs

  1. doorzichtig en sterk ijs zonder luchtbellen of sneeuw waarop de schaatsen goed glijden

    Juist zwart ijs is het veiligste ijs. Zwart gekleurd ijs is vaak sterk en zeer betrouwbaar, terwijl grijs of wit ijs in de meeste gevallen veel minder sterk en betrouwbaar is.

    http://sport.infonu.nl/diversen/91531-natuurijs-hoe-dik-moet-het-ijs-zijn-om-erop-te-schaatsen.html,

    Over die onmetelijke plas schaatst een handjevol mensen. Dan weer zwart ijs, dan weer eilandjes van vastgeplakte sneeuw.

    Meppeler Courant,

    In het zwarte ijs op de plas zitten verstilde vissen gevangen, wordt levenloos riet rechtop gehouden en vriezen vogels vast in de wakken.

    Het meesterstuk, Anna Enquist,

Woordfamilie


Als rechterlid in samenstellingen en samenkoppelingen


Als linkerlid in samenstellingen en samenkoppelingen


ijs 3.1

(sport en recreatie)

ijslaag die het oppervlak vormt van een piste of speelveld waarop wedstrijden plaatsvinden van ijssporten, zoals schaatsen, ijshockey, curling e.d.; ijsvloer van een schaatspiste of wedstrijdveld

Betekenisbetrekking


specialisering
Betrokken betekenissen 3.0 : 3.1

Combinatiemogelijkheden


met adjectief ervoor


  • overdekt ijs

Op het NK, ook op het overdekte ijs, werd hij in december zevende en dat was zijn beste prestatie als A-rijder.

Meppeler Courant,

in voorzetselgroep


  • op het ijs

De schaatser van Spaar Select heeft te veel last van de knieblessure die hij vorig weekeinde opliep bij een val tijdens het EK [...]. Afgelopen vrijdag kon Tuitert pas voor het eerst weer op het ijs trainen, maar ging het allerminst goed.

ANP,

Ik voelde me best sterk, ook de eerste keer dat ik op het ijs stond. De 500 meter kon ik viertiende seconde sneller rijden dan voorheen.

NRC,

Aan haar verhouding met olympisch kampioen Ids Postma kwam vorige maand een einde [...]. Postma en Friesinger bewijzen dat het einde van de relatie niet nadelig is voor de prestaties op het ijs. Beiden zijn in topvorm.

NRC,

De Nederlandse kernploegleden kijken nog weleens verbaasd op als zij hun Japanse concurrenten tientallen minuten lang als boeddha-beelden in de gang zien zitten. Ze passen dan concentratietechnieken toe om controle over hun lichaam te krijgen. Eenmaal op het ijs proberen ze bij het verzuren de pijn uit hun gedachten te verbannen.

NRC,

De bestrafte speler mag op het ijs onmiddellijk door een teamgenoot vervangen worden.

http://www.ijshockey.com/dnijs/

  • over het ijs

Hoe spannend ook een pirouette of een dans, hoe krachtig een sprong ook mogen zijn; het moeilijkste onderdeel van het schaatsen is voorzeker het talent om zo geruisloos mogelijk over het ijs te glijden.

http://www.iceskating.org/nl/K-sportmog.htm

  • van het ijs

De Alkmaarder verbeterde zijn persoonlijke record met ruim een halve seconde. De 37,72 bracht hem niet verder dan de achttiende plaats. Twee plekken achter Gerard van Velde, die met een fikse verkoudheid op 37,59 uitkwam. De nationale sprinttopper overweegt dit weekeinde van het ijs te blijven. Ids Postma werd negenentwintigste van 48 starters - de 500 meter is niet zijn afstand.

NRC,

ijs 4.0

afbeelding

Bron: Celestianpower
( Publiek domein )

lekkernij die bestaat uit een bevroren, halfzachte substantie, bereid uit zuivel, suiker en smaakgevende ingrediënten als vanille, nootjes en fruit, of uit vloeistoffen op basis van vruchten of limonades

Semagram (extra betekenisinformatie)


IJs…

is een lekkernij; is voedsel

  • [Smaak] wordt bereid met uiteenlopende smaken als vanille, chocola, mokka, noten, allerlei fruitvariëteiten enz.
  • [Ingrediënt] wordt, in het geval van melkijs of roomijs, bereid op basis van zuivelproducten als melk of room, suiker en smaakgevende ingrediënten als vanille, mokka e.d., en, in het geval van sorbetijs, op basis van vruchtenpuree, water en suiker, en op basis van limonades voor waterijs
  • [Functie] dient om te eten
  • [Bereiding] wordt bereid door de gemengde ingrediënten onder intensief roeren te laten bevriezen
  • [Aggregatietoestand] is vast
  • [Consistentie] is halfzacht en daardoor nog schepbaar, op te lepelen, spuitbaar door een machine in het geval van softijs, of vaster in het geval van waterijs
  • [Temperatuur] is koud
  • [Behandeling of bewerking] wordt in de vorm van bolletjes met een ijsschep uit een bak geschept of met een grote lepel of spatel in de vorm van bredere krullen geschraapt of, bij softijs, door een machine met een spuitstuk gespoten
  • [Gebruikswijze] wordt in een ijscoupe of op een dessertbord geserveerd als nagerecht of, in een hoorntje, tussen wafeltjes of in een bakje, als versnapering gegeten, of heeft een vaste vorm zoals bij een waterijsje waaraan wordt gelikt
  • [Voorbeeld of specimen] is bijvoorbeeld roomijs, sorbetijs, softijs, waterijs

Algemene voorbeelden


Voeg nu het afgekoelde suikermengsel toe en laat de blender 15 tot 20 seconden mixen, zodat het geheel goed gemengd is. Giet het mengsel in een ijsmachine en raadpleeg de instructies van de ijsmachine. Berg het ijs op in een stevige diepvriesdoos in de vriezer.

http://www.martex.nl/downloads/recepten/10NB65rc.pdf

Voeg eiwitschuim toe aan de sorbet wanneer deze licht bevroren is, maar nog een slappe consistentie heeft en laat de machine dan verder draaien tot het ijs de gewenste stevigheid heeft.

http://www.ka.sara.nl/home/hollenberg/cca/nov03.html,

Combinatiemogelijkheden


als object bij een werkwoord


  • ijs eten
  • ijs scheppen
  • ijs smullen
  • ijs verkopen

Het strandpaviljoen waar ze ijs aten en luisterden naar het geklapper van de vlaggen.

Opwaaiende zomerjurken, Oek de Jong,

Franklin was zonder na te denken aan een dom verhaal begonnen [...]. 'Ze snijden de beer open. Wat zien ze? In de buik van de beer zit een man [...]. Er wordt cognac gehaald. De ongelukkige slaat de ogen op. Wat denk je dat hij zegt?' Een kelner tikte tegen de ruit. Hij klemde een nieuw briefje op het bord. De jas pakte een schaal en schepte ijs. 'Nou? Nou?' vroeg Franklin. Hij boog zich over naar de rode jas, de hand als een extra schelp aan zijn oor. 'Nou, wat zegt ie?' De man weigerde te antwoorden en voor Franklin ging de lol er vanaf.

Franklin, Thomas Lieske,

Daar kan je heerlijke snacks, wafels, pannekoeken en ijs smullen.

http://www.bobbejaanland.be/nonflash/nl/info/index.html

Dus zijn er, behalve plaatjes uit langvervlogen tijden, ook foto's te zien van nieuwbouwwijken, kinderen in een vakantiekamp, en van [...] een vrouw in klederdracht die op het strand ijs verkoopt aan de toeristen.

NRC,

met adjectief ervoor


  • lekker ijs
  • zelfgemaakt ijs

Lekker ijs. Het uitgangspunt was niet weinig ambitieus: het lekkerste ijs op de markt maken. Na vier jaar hard werken mag Crème de la Crème van een waar succesverhaal spreken.

http://www.horecamagazine.be/nl/artikels/irn.htm,

Verrassend is ook de smaak van zelfgemaakt ijs, waarin fruitbier is verwerkt.

http://www.biercuisine.nl/

met adjectivisch voltooid deelwoord


  • verpakt ijs

De minst lage waarden vindt men bij het slappe softijs dat soms niet kouder is dan min vier of min vijf graden. Verpakt ijs komt vaak in de buurt van de -20.

NRC,

IJs is er eveneens, van softijs tot verpakt ijs en allerhande snoep.

Meppeler Courant,

met substantief ervoor


  • een bolletje ijs

Deze makkelijk te maken taart is een heerlijk nagerecht. Lauwwarm smaakt hij op zijn best, eventueel een bolletje ijs ernaast.

NRC,

  • een doos ijs

De tweeling verdween naar de keuken en kwam terug met een doos ijs.

Alle verhalen, Kristien Hemmerechts,

met voorzetselgroep


Voorzetsel: met

  • ijs met tijm
  • ijs met vruchten

Heerlijke aardbeien, ijs met verse tijm en in het zoet gedoopte olijf leveren een perfect toetje op.

Algemeen Dagblad,

Dek een tafel voor vier personen. Voor de huzarensalade, de groentesoep en het ijs met vruchten wordt de inzetmehode toegepast.

http://www.google.nl/search?q=cache:ngHa1GL0XZgJ:download.citogroep.nl/pub/vo/ex2003/720o.doc+dekschalen+site:.nl=nl=lang_nl,

in voorzetselgroep


  • op het ijs
  • rond het ijs

Zet de wafel boven op het ijs en strooi nog wat hagelslag over de slagroom.

http://www.koenroemeling.nl/Culinair/dameblanche.htm

Leg twee bolletjes ijs op 1 helft van de pannenkoek. Leg aardbeien rond het ijs.

http://www.devlamindepan.nl/index.html?pannenkoeken/pa0002.htm

met ander, nevengeschikt substantief


  • ijs en slagroom

Pannekoeken staan ook op de kaart. Die zijn er in vele soort met diverse vullingen en een keur aan specialiteit: met ragoût, met roquefort met spek en walnoten, met vruchten, ijs en slagroom om enkele te noemen.

Meppeler Courant,

Vaste verbindingen


Italiaans ijs

  1. volgens Italiaans recept meestal zonder room bereid ijs met een vastere, dichtere structuur met minder lucht en een lager vetgehalte dan traditioneel roomijs, dat wordt gemaakt op basis van melk of water en suiker onder toevoeging van vooral natuurlijke smaakstoffen en verse ingrediënten, zoals fruit, chocolade, noten of drank

    Authentiek Italiaans ijs... bevat minder vet dan de meeste soorten ijs omdat het gemaakt is van melk, water of sojamelk in plaats van room, desondanks proef je de heerlijke natuurlijke romigheid en zelfs direct uit de vriezer verbazingwekkend zacht.

    http://www.pizza-and-more.nl/more/gelato-ijs

    "Veel Italiaanse ijssalons zijn de laatste tijd overgestapt op de horizontale ijsmachine," zegt Guiseppe afkeurend. "Dat gaat een paar minuten sneller per container, maar op die manier komt wel veel meer lucht in het ijs." Hij trekt een vies gezicht: "Het ijs wordt te veel opgeblazen. Het is dan eigenlijk meer softijs dan Italiaans ijs." Italiaanse ijssalons hebben een naam hoog te houden. Dit ijs wordt vers bereid met natuurlijke ingrediënten, zonder bindmiddelen of kunstmatige toevoegingen. De basis is een melange van melk, suiker en eieren.

    http://vorige.nrc.nl/krant/article1536371.ece,

    Volgens voedingsdeskundige Maartje Visser is Italiaans ijs best gezond. "Als je zeker weet dat het Italiaans ijs is, en geen roomijs. Roomijs moet je niet teveel van eten, zeker niet voor de lijn. Echt puur Italiaans vruchtenijs, zoals aardbei bijvoorbeeld, bevat puur water, suiker (dat dan weer wel), fruit en een ei. Meer niet." Toch is Maartje Visser van mening dat te veel ijs niet goed is. "Ook al heeft Italiaans vruchtenijs een simpele substantie, zonder toegevoegde voedingsstoffen."

    http://historice.weebly.com/gezond-ijs.html

    Oostenrijk, Duitsland en in het begin van de deze eeuw ook Nederland werden gekoloniseerd door ijsmakers uit de noordelijke regio's van Italië. Tot de Tweede Wereldoorlog bleef het ijs in Italiaanse handen, maar daarna begonnen Nederlanders fabrieksijs te verkopen als 'Italiaans'. Tot ergernis van de Italiaanse immigranten, voor wie Italiaans ijs sloeg op een ambachtelijk product van verse ingrediënten.

    http://www.volkskrant.nl/vk/nl/2844/Archief/archief/article/detail/443492/1996/07/20/IJs.dhtml,

Woordfamilie


Als deel van een afleiding


Als rechterlid in samenstellingen en samenkoppelingen


Als linkerlid in samenstellingen en samenkoppelingen


ijs 4.1

portie consumptie-ijs
In deze betekenis vaker in de verkleinvorm ijsje.

Betekenisbetrekking


metonymie
Betrokken betekenissen 4.0 : 4.1

Algemene voorbeelden


Waarom zijn er nu plots zoveel perzikbladluizen? "Omdat het lang koud is geweest en alle eitjes met de plotse warmte tot ontwikkeling komen", zegt professor Poppe van de Universiteit Gent. "Maar Myzus persicae bijt noch steekt, draagt geen virussen bij zich en is dus geen bedreiging voor de volksgezondheid. Een ijs of een biertje mét blijft even lekker en gezond als zonder perzikbladluizen."

De Standaard,

Terwijl ik mijn ijs met meloen at, vertelde Karen dat zij antropologe was, en oorspronkelijk uit Sydney kwam.

Zuiderkruis, Pauline Slot,

Combinatiemogelijkheden


als subject bij een werkwoord


  • smelten

Op het tafeltje voor hen staan twee enorme sorbets. Ze zitten te genieten van de zon [...]. 'Fleur? Slaap je? Je ijs smelt.'

Westenwind, Simone Duwel,

met adjectivisch voltooid deelwoord


  • gesmolten ijs

'Na een week of twee heb ik het meestal wel gezien in een plaats. Maar om elke paar weken verder te trekken en nieuw werk te zoeken is niet te doen. Dus blijf je langer hangen dan je wilt, en doe je werk waar je nooit verder mee komt.' 'Natuurlijk,' antwoordde ik, terwijl ik het lauwe poeltje gesmolten ijs en meloensap op de bodem van mijn kom leeglepelde.

Zuiderkruis, Pauline Slot,

ijs 5.0

bevroren, tot een vaste toestand overgegane substantie die onder gewone omstandigheden veelal gasvormig is en onder meer voorkomt in sommige hemellichamen, zoals kometen

Semagram (extra betekenisinformatie)


IJs…

is een stof

  • [Samenstelling] is gevormd uit ijskristallen
  • [Grondstof] bestaat uit stoffen die in normale omstandigheden gasvormig zijn, zoals methaan, koolstofdioxide of CO2 enz.
  • [Ontstaan] ontstaat op natuurlijke wijze door vorst of op kunstmatige wijze door apparaten en technieken die zorgen voor bevriezing
  • [Plaats] komt onder meer voor in sommige hemellichamen zoals kometen en planetoïden
  • [Aggregatietoestand] is vast
  • [Temperatuur] heeft een zeer lage temperatuur
  • [Voorbeeld of specimen] is bijvoorbeeld bevroren methaan of bevroren koolstofdioxide of CO2 dat als zogeheten droogijs wordt gebruikt om te koelen of voor rookeffecten op het podium

Algemene voorbeelden


De komeet was zijn ijs en koolstofdioxide dus nog niet kwijt. Sterker nog: de komeet bevat nog grote hoeveelheden water, zo'n 100 miljard ton. "De kracht van de Spitzer-telescoop stelde ons in staat om de atmosfeer en staart van de komeet waar te nemen, iets wat met optische telescopen op de grond niet mogelijk zou zijn geweest. We denken nu dat dit hemellichaam heel veel ijs bevat, waaronder koolstofdioxide- en/of koolstofmonoxide-ijs en dat deze dus niet alleen uit steen bestaat."

http://www.scientias.nl/verrassing-dode-komeet-aarde-blijkt-springlevend/91860,

De naam gasreus is eigenlijk verkeerd gekozen, want Jupiter bestaat waarschijnlijk voor het grootste deel uit vloeibaar helium (10%) en waterstof (90%) rond een vaste kern van steen en ijs.

http://users.telenet.be/kosmonet/astronomie/jupiter.html,

Het meest opmerkelijke aan de planeet Triton zijn geiser uitbarstingen die niet goed verklaarbaar zijn [...]. De meest aannemelijke verklaring voor dit verschijnsel is hieronder vermeld: Het kan zo zijn dat de zon zorgt voor de opwarming van het donkere materiaal dat zich onder een ijslaag bevindt. Door deze opwarming kan het stikstofijs gaan sublimeren (van vaste fase overgaan in een gasvormige fase). Onder het ijs gaat zich dan een enorme gasbel ontwikkelen die steeds meer druk uitoefent op het bovenliggende ijs. Uiteindelijk wordt de druk zo groot dat het gas met een deel van het donkere materiaal omhoog gespoten wordt.

http://artikelen.foobie.nl/natuur/triton-de-ijskoude-maan/

Kometen komen van nog verder. Die worden ook wel 'vuile ijsbergen' genoemd: het zijn klonten ijs met gruis en rotsen erin die in ellipsvormige banen rond de zon vliegen. Als ze in de buurt van de zon komen, smelt er ijs van de komeet. Dat veroorzaakt de komeetstaart die je soms maandenlang aan de hemel kunt zien.

http://www.esa.int/dut/ESA_in_your_country/The_Netherlands/Rosetta_klaar_voor_ontmoeting_planetoide_Steins

Kometen bestaan voor een belangrijk deel uit ijs, dat in de loop van de tijd verdampt. Uiteindelijk blijft slechts een planetoïdeachtige steenklomp over.

http://www.desterren.net/nieuws/1136/in-tegengestelde-zin-draaiende-planetoide-ontdekt/,

Combinatiemogelijkheden


met substantief ervoor


  • een homp ijs
  • een klomp ijs

Een komeet is eigenlijk niets anders dan een homp ijs vermengd met stof, een vuile sneeuwbal dus.

http://www.sonnenborgh.nl/

De kern van de komeet is een klomp ijs en steengruis van enkele kilometer groot.

De Standaard,

Woordfamilie


Als rechterlid in samenstellingen en samenkoppelingen


Als linkerlid in samenstellingen en samenkoppelingen


Als deel van een samenstellende afleiding